Analysis of the Music of Prestij Meselesi in the Context of Adorno’s Critical Sociology of Music

Yıl 2024, Sayı: 3, 107 - 134, 08.07.2024

İbrahim Öksüz

https://doi.org/10.26650/Filmvisio.2024.0005

Öz

In his article titled “Introduction to the Sociology of Music,” Theodor W. Adorno discusses critical music sociology, which involves gathering information about the social structures that leave an imprint on music and what is generally referred to as the music life. In the age of modern consciousness and unconscious industries, the main focus of music sociology is on the forces of production and the relations of production. Another aspect of production relations is the mindset and tastes of the listeners. Adorno makes a distinction between ‘light’ and ‘serious’ music in his sociology of music. Serious music is that which aligns with the essence of art and contributes to the individual and social consciousness of its listeners. Light music, on the other hand, considers the demands of the capitalist social structure and conceals existing economic relations and class inequalities. As a product of the Culture Industry, it is designed in the form of mass-produced music for mass consumption. This study analyzes the function of the light music Adorno mentioned in mainstream cinema and the visual and auditory codes it employs, using the 2023 film Prestij Meselesi as a case study. The music used in Prestij Meselesi and the reflections of the arabesque/fantasy music products, which form the subject of the film, in social life are examined from a critical music sociology perspective. The study includes the views of various Western and Eastern thinkers who have presented opinions on music and the sociology of music. The views of Plato, Aristotle, Ibn Khaldun, Al-Farabi, Al-Kindi, Georg Simmel, and Max Weber on music are presented. Adorno’s critical music sociology is elaborated upon, and the film Prestij Meselesi chosen as a sample for the study is analyzed.

Anahtar Kelimeler

Music sociology, Adorno, Turkish Cinema, film analysis, Prestij Meselesi

Prestij Meselesi Film Müziklerinin Adorno’nun Eleştirel Müzik Sosyolojisi Bağlamında Analizi

Öz

Theodor W. Adorno’nun “Müzik Sosyolojisine Giriş” başlıklı makalesinde ele aldığı eleştirel müzik sosyolojisi; müzikte ve en genel anlamıyla müzik yaşamı adı verilen şeyde iz bırakan toplumsal yapılar hakkında bilgi toplanmasıdır. Modern zamanın bilinç ve bilinçdışı endüstrileri çağında müzik sosyolojisinin esas inceleme hususları üretim güçleri ve üretim ilişkileridir. Üretim ilişkilerinin diğer veçheleri de dinleyicilerin zihniyeti ve beğenisidir. Adorno’nun müzik sosyolojisinde ‘hafif’ ve ‘ciddi’ müzik ayrımı vardır. Ciddi müzik, sanatın özüne uygun, dinleyicisinin bireysel ve toplumsal bilinçlenmesine katkıda bulunan müziktir. Hafif müzik ise kapitalist toplum yapısının taleplerini hesaba katarak, mevcut iktisadi ilişkileri ve sınıfsal eşitsizlikleri gizleyen bir yapıdadır. Kültür Endüstrisi ürünü olarak, kitle tüketimine yönelik seri üretim şeklinde tasarlanmış müzik türüdür. Bu çalışmada Adorno’nun sözünü ettiği hafif müziğin ana akım sinemada nasıl bir işlev gördüğü, hangi görsel ve işitsel kodları kullandığı örneklem olarak seçilen 2023 yapımı Prestij Meselesi filmi üzerinden analiz edilmiştir. Prestij Meselesi’nde kullanılan müzikler ve filmin konusunu da oluşturan arabesk/fantezi müzik ürünlerinin toplumsal hayatta yansımalarının ne şekilde sunulduğu eleştirel müzik sosyolojisi perspektifinde incelenmiştir. Çalışmada müzik ve müzik sosyolojisi hakkında çeşitli görüşler ortaya atmış olan Batılı ve Doğulu düşünürlerin görüşlerine yer verilmiştir. Platon, Aristoteles, İbn-i Haldun, Farabi, Kindi, Georg Simmel ve Max Weber’in müzik hakkındaki görüşleri ortaya konulmuştur. Adorno’nun eleştirel müzik sosyolojisi detaylandırılarak araştırmada örneklem olarak seçilen Prestij Meselesi filmi analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Müzik sosyolojisi, Adorno, Türk Sineması, film analizi, Prestij Meselesi

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2022). Müzik yazıları (Ş. Öztürk, Çev.). Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Aristoteles. (1975). Politika (M. Tunçay, Çev.). Remzi Kitabevi. google scholar
• Bauman, Z. (2012). Sosyolojik düşünmek (A. E. Pilgir, Çev.). Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Bay, T. (2022). Müzik sosyolojisi bağlamında popüler kültür ve Harput musikisi (Tez No. 760560) [Yuksek Lisans Tezi, Munzur Üniversitesi]. Yuksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. google scholar
• Bourdieu, P. (1984). Distinction: A sociological critique of the judgement of taste. Cambridge University Press. google scholar
• Bozkurt, B. (2018). İhvân-ı Safâ’da ontolojik uyum-teleolojik bağlam. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakultesi Dergisi, 11(19), 28-59. google scholar
• Çakmak, F., & Bilişli, Y. (2019). İdeoloji, söylem ve iletişim çalışmalarında Ruth Wodak. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 99-124. google scholar
• Devran, Y. (2010). Haber-söylem-ideoloji. Başlık Yayınları. google scholar
• Dugan, M., & Turgut, A. K. (2020). Kindî ve Fârâbî’nin ilimler tasnifinde müziğin yeri ve önemi. Turkish Academic Research Review, 5(2), 289-308. google scholar
• Duman, S. (2018). Söylem araştırması. Dorlion Yayınları. google scholar
• Fairclough, N., & Wodak, R. (2000). Critical Discourse Analysis. In T. A. Van Dijk (Ed.), Discourse as a social interaction: Discourse studies a multidisciplinary introduction volume 2 (pp. 258-284). Sage Publications. google scholar
• Fırat, H. T. (2022). 1985-2020 yılları arasında Türkiye’de ve ABD’de müzik sosyolojisi alanında yapılmış çalışmaların bibliyografik incelemesi (Tez No. 753176) [Yuksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Yuksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi. google scholar
• Güçhan, G. (1992). Toplumsal değişme ve Türk sineması. İmge Yayınları. google scholar
• Güngör, B. (2020). Söylem yaklaşımı üzerine bir kavram çalışması ve eleştirel söylem analizi. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 2(2), 1-11. google scholar
• Huizinga, J. (2015). Homo Ludens oyunun toplumsal işlevi üzerine bir deneme (A. Önal, Çev.). Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Işıktaş, B. (2018). Müzik sosyolojisi [sosyomüzikoloji] evreninde tarihsel perspektifler ve Georg Simmel. İstanbul University Journal of Sociology, 38(1), 31-65. google scholar
• İbn-i Haldun. (2017). Mukaddime cilt 1 (H. Kendir, Çev.). Marmara Belediyeler Birliği Kultur Yayınları. google scholar
• Kabadayı, L. (2018). Film eleştirisi: Kuramsal çerçeve ve sinemamızdan örnek çözümlemeler. Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Keil, C. (1998). Call and response, applied sociomusicology and performance studies. Ethnomusicology, 42(2), 303-312. google scholar
• Kırmızıgül, M. (Yönetmen). (2023). Prestij Meselesi [Film]. Boyut Film. google scholar
• Kizinska, K. (2013). Elements of sociology of music in today’s historical musicology and music analysis. Ad Alta: Journal of Interdisciplinary Research, 3(1), 63-65. google scholar
• Kolukırık, K. (2014). Bir İslâm filozofu olan Farâbî’nin muzik yönu. ERUIFD, 2(19), 29-53. google scholar
• Kozanoğlu, C. (1992). Cilalı imaj devri: 1980’lerden 90’lara Türkiye ve starları. İletişim Yayınları. google scholar
• Oskay, Ü. (1995). Müzik ve yabancılaşma. Der Yayınları. google scholar
• Özdemir, M. (2020). Şarkılar seni söyler: Gündelik yaşamda müzikal nostalji. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 32, 7-31. google scholar
• Özden, Z. (2020). Film eleştirisi. İmge Kitabevi Yayınları. google scholar
• Özer, Ö. (2018). Gökyüzüne çığlık, öncülerden eleştirel söylem yaklaşımları ve özgün çözümlemeler. Literatürk Academia. google scholar
• Peters, F. E. (2004). Antik Yunan felsefesi terimleri sözlüğü (H. Hünler, Çev.). Paradigma Yayınları. google scholar
• Platon. (2022). Devlet (S. Eyüboğlu, & M. A. Cimcöz, Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Roy, W., & Dowd, T. J. (2010). What Is sociological about music? Annual Review of Sociology, 36, 183-203. google scholar
• Sağır, A., & Öztürk, B. (2015). Sosyolojik bağlamda müzik ve kimlik: Karabük Üniversitesi örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 121-154. google scholar
• Simmel, G. (2015). Bireysellik ve kultur (T. Birkan, Çev.). Metis Yayınları. google scholar
• Sözen, E. (2017). Söylem: Belirsizlik, mübadele, bilgi/güç ve refleksivite. Profil Kitap. google scholar
• Toksöz, H. (2018). Kindî’nin düşünce sisteminde müzikal seslerle âlemdeki duzen arasındaki ilişki. Diyanet İlmî Dergi, 54(2), 85-108. google scholar
• Turley, A. C. (2001). Max Weber and the sociology of music. Sociological Forum, 16(4), 633-653. google scholar
• Zafer, C. (2021). Müzik sosyolojisi üzerine. Afyon Kocatepe Üniversitesi Akademik Müzik Araştırmaları Dergisi, 7(13), 14-33. google scholar
• Zizek, S. (2019). Sunuş: Toplumsalın kalbindeki Film (S. Ertekin, Çev.). B. Diken, & C. B. Laustsen (Ed.), Filmlerle sosyoloji (s. 11-15). Metis Yayınları. google scholar