KÂSIM B. ABDULLAH EL-KONEVÎ ve “ENÎSÜ’L-FUKAH” ADLI ESERİ

Yıl 2020, Cilt: 25 Sayı: 2, 165 - 180, 30.12.2020

Selman Yeşil

Öz

Islam dünyasında tarih boyunca farklı nitelik ve özellikte eser türleri ortaya çıkmıştır. Bu eserler türlerinden biri de bilimsel dil birliğinin sağlanmasına yönelik olarak ortaya çıkan terim sözlükleridir. Bu sözlükler sözlük anlamı yerine kelimelerin terim anlamını konu edinen eserlerdir. Bu tür eserlerden bir tanesi de Anadolu’da yetişen Osmanlı alimlerinden Kâsım b. Abdullah el-Konevî (öl. 978/1571) tarafından telif edilen Enîsü’l-fukahâ adlı eserdir. Çalışmamızda alanında önemli bir boşluğu doldurmuş olmasına karşın hak ettiği ilgiyi görmediğini düşündüğümüz söz konusu eser ve yazarı hakkında detaylı bilgi verilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında öncelikle yazarın hayatı ele alınmış, ardından da alan bazlı sözlükler tür ve içerik açısından ön bilgi olarak okuyucuya sunulmuştur. Çalışmanın ana unsurlarından Enîsü’l-fukahâ adlı eser; metot, içerik ve kaynakları açısından derinlemesine irdelenmiştir. Çalışma neticesinde yazarın, mensubu olduğu Hanefi mezhebi terminolojisindeki fıkıh terimlerinin ilim dünyasında doğru şekilde bilinmesi amacıyla fıkıh alanındaki terimleri Hanefi mezhebi zaviyesinden ele aldığı ve terimleri farklı açılardan okuyucuya aktardığı ortaya çıkmıştır. Yazarın eserinde kaynak olarak başta Kur’ân-ı kerîm, hadis, sözlükler ve Arap şiirlerinden yararlandığı ve yöntem olarak da terimleri alfabetik sıralama yerine Hanefi mezhebi fıkhının konu sıralamasına uygun olarak sıralamayı tercih ettiği örnekleriyle ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kâsım el-Konevî, Enîsü’l-fukahâ., Arap dili, Sözlük anlamı, Terim anlamı, Anlam değişimi

Kaynakça

• Bağdatlı İsmâil Pâşâ, Hediyyetü’l-‘Ârifîn Esmâi’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn, 2 cilt. Matbaatu Vekâletu’l-Maârif. 2. basım. İstanbul, 1951.
• Bolelli, Nusrettin, “Nahivde Hadisle İstişhâd Meselesi”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 5-6. 1987-1988. 164-175.
• el-Curcânî, Ebu’l-Hasen ʻAlî b. Muhammed b. ʻAlî es-Seyyid eş-Şerîf, et-Ta‘rîfât, thk., Muhammed Sıddik el-Minşâvî, Dâru’l-Fadile li’n-neşri ve’t-tevzî‘,Kâhire, ts.
• Durmuş, İsmail, “İstişhâd”, Türkiye Diyanet vakfı İslam Ansiklopedisi, Tdv Yayınları, Ankara, 2001. c. 23, s. 369-397.
• el-Ferâhîdî, Ebû ʻAbdirrahmân el-Halîl b. Ahmed, Kitâbuʼl-ʻayn, 8 cilt. thk., Mehdî el-Mahzûmî, Dâru ve mektebetuʼl-hilâl, Beyrut, 1996.
• İmer, Kâmile vd., Dilbilim, Sözlüğü, Boğaziçi Üniversitesi yayınevi, 2. basım, İstanbul, 2013.
• el-Konevî, Kâsım b. Abdullah b. Mevlânâ Hayruddîn Emîr Ali er-Rûmî, Enîsü’l-fukahâ,ü’l-fukahâ fî ta‘rîfâti’l-elfâzi’l-mutedâvile beyne’l-fukahâ. thk., Ahmed b. Abdürrezzak el-Kubeysî, Dâru’l-vefâ li’n-neşr ve’t-tevzî‘ Cidde, 1986.
• el-Mutarrızî, Ebu’l-Feth Nâsır b. Abdusseyyid, el-Muğrib fî Tertîbi’l-Mu‘rib, Mektebetu Usâme b. Zeyd. Haleb, 1979.
• en-Nesefî, ‘Umer b. Muhammed, Tilbetü’t-Talebe fi’l-İstilâhâti’l-Fıkhiyye alâ Elfâzi Kutubi’l-Hanefiyye, Dâru’t-Tibâati’l-‘Âmira, Beyrut, 1311.
• er-Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî, et-Tefsîru’l-Kebîr, Dâru’l-fikr li’t-tibâa ve’n-neşr. Beyrut, 1981.
• ‘Umer Rıdâ Kehhâle. Mu’cemu’l-muellifîn. 15 cilt, Dâru İhyâi’t-turâsi’l-Arabiyyi, Beyrut 1957.
• Jafar, Dleen Salim “el-Konevî’nin Enîsu’l-Fukahâ Kitabındaki Dil Çalışmaları” Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış yükseklisans tezi) 2019.