X. YÜZYILIN BİLİMLER AKADEMİSİ: İHVÂN-I SAFÂ TEŞKİLATI

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: 1, 271 - 286, 01.06.2017

Nusret Taş , Haydar Dölek

Öz

İhvân-ı Safâ, 850 yıllarında bir grup İslâm düşünürü tarafından kurulmuş bir teşkilatın adıdır. Bu ad, teşkilat mensuplarından oluşan bir grup düşünürün, 964-967 yılları arasında yazdıkları “İhvân-ı Safâ Risâleleri” ile özdeşleşmiştir. Nitekim günümüze kadar gelen Risâleler, bu teşkilatın ismiyle anılmaktadır. İslâm düşüncesinin ilk kez Hint-Fars düşüncesi ve Yunan felsefesi ile karşılaştığı bir dönemde faaliyetlerine başlayan İhvân-ı Safâ, din ile felsefeyi, akıl ile nakli uzlaştırma çabaları içine girmiş ve bu amaçla ciddi bir akademik teşkilat kurmuşlardır. Bu teşkilat, İslâm felsefe ve tasavvuf düşüncesinin temelini oluşturma girişimi ile birlikte kendisinden yüzyıllar sonra Avrupa’da meydana gelen bilimsel faaliyetlerin bir prototipi olması bakımından da önem arz etmektedir. Bu çalışma, İhvân-ı Safâ Teşkilatı’nın akademik dünya tarafından detaylı bir şekilde tanınmasına katkı sunmak amacıyla yapılmıştır. Çalışmada İhvân-ı Safâ Teşkilatı’nın kuruluşu, yapısı, amaçları ve faaliyetleri üzerinde durulmuştur

Anahtar Kelimeler

İhvân-ı Safâ, Teşkilat, Risâle, Felsefe, Din, Akıl

Scientific Academy of 10th Century: Ikhwan-ı Safa Organization

Öz

Ikhwan-i Safa is the name of an organization founded in 850s by a group of Islamic thinkers. This name is identical to "Ikhwan-i Safa Treatises" written between 964-967 by a group of organizational members. As a matter of fact, treatises reached to the present day are mentioned upon the organization name. Starting their activities at a time when Islamic thought first met with the IndoPersian and Greek philosophy, Ikhwan-i Safa entered into an effort to reconcile religion and philosophy, intellectual and narrative, and formed a serious academic organization for this purpose. This organization is also important as it is a prototype of scientific activities that took place in Europe centuries later, with the attempt to establish the basis of Islamic philosophy and mysticism. This study is carried out in order to contribute to an in depth recognition of the Ikhwan-i Safa Organization by the academic world. The establishment, structure, aims and activities of the Ikhwani Safa Organization are emphasized in the study

Anahtar Kelimeler

Ikhwan-i Safa, Organization, Treaty, Philosophy, Religion, Intellectual.

Kaynakça

• Altuner, İlyas; “Locke’un Doğuştan İlkeler Eleştirisi ve Tabula Rasa Olarak Zihin” Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, S. 21, İstanbul, 2012, s. 107-114.
• Avcu, Ali, Karmatilerin Doğuşu ve Gelişim Süreci, (Ankara Ün. Sos. Bil. Ens, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2009.
• Beydeba-İbnü’l-Mukaffa, Kelile ve Dimne, (Çeviri-inceleme: Said Aykut), 2. Baskı, Şule Yayınları, İstanbul, 2013.
• Çetinkaya, Bayram Ali; “İhvân-ı Safâ’nın “Din” Söylemi”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, c. XV, S. 4, Ankara, 2002, ss. 523-535..
• _______, “İhvân-ı Safâ Düşüncesinde Temel Tasavvufi Akımlar”, CÜİFD, c. IX/2, Sivas, 2005, s. 205-261
• _______, “İhvân-ı Safâ Felsefesinin İbnü’l-Arabi Düşüncesindeki İzdüşümleri”, İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabi Özel Sayısı-2), S. 23, İstanbul, 2009, s. 131-147.
• Çubukçu, İbrahim Agâh, “İhvan as-Safa ve Ahlak Görüşleri”, AÜİF Dergisi, S. 12, Ankara 1964, ss. 43-49.
• Eflatun, Devlet, Akvaryum Yayınevi, 2. Baskı, İstanbul, 2007, s. 254-257.
• El-Ava, Adil; Hakikat-u İhvân-ı Safâ, el-Ahali Yayınevi, Şam, 1993.
• Eliade, Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, (Çev. Ali Berktay), c. III, 2. Baskı, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2009.
• Ferhad, Yusuf, El-felasifetü’l İslâmi Hayyetün ve E’lamuha, Basım-Dağıtım: eş-Şirketü’ş- Şarkiye, Birinci Baskı, İsviçre-Cenif, 1976.
• Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2013.
• Gürüz, Kemal, Medrese V. Üniversite, Ka Kitap, İstanbul, 2016.
• İhvân-ı Safâ, Resail-u İhvanu’s- Safa ve Hüllanü’l Vefa, c. I-IV, Darü’l İslâmiye, Beyrut, H. 1412/M. 1992.
• _______, İhvân-ı Safâ Risâleleri, c. I-V, (Çev: Komisyon; editör: Abdullah Kahraman), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2012-2016.
• İsmail, Mahmud, Nihayetu Üstureti Nazariyatu İbn Haldun, Daru Kiba, Kahire, 2000.
• Kaya, Mahmut, “Beytulhikme”, TDVİA, c. VI, İstanbul, 1992, ss. 88-90.
• _______, “Ebu Hayyan et-Tevhidi”, TDVİA, c. X, İstanbul, 1994, ss. 154-157.
• Kıfti, İhbaru’l-ulema bi-ahbari’l-hükema (Tarihu’l-hukema), Daru’l-Kütübi’l-Hudeyviye, Kahire, H. 1326.
• Kur’an-ı Kerim Meali, http://www.kuranmeali.org. (E. T. 01.06.2017).
• Locke, John, An Essay Concerning Human Understanding (İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme), (Çev. Vehbi Hacıkadiroğlu), Kabalacı Yayıncılık, İstanbul, 2013
• Masum, Fuad, İhvan’u Safa, Felsefetuhüm ve Gayetuhüm, Dar-ul Meda, Şam, 1998.
• Mcdonald, Duncan B.; Development of Muslim Theology, Jurisprudence and Constitutional Theory, Charles Scribner’s Sons, New York, 1903, s. 168.
• Merçil, Erdoğan, “Büveyhîler”, TDVİA, c. VI, İstanbul, 1992, s. 496-500.
• Öz, Mustafa, “Nizâriyye”, TDVİA, İstanbul, 2007, c. XXXIII, ss. 200-201.
• Öztürk, Mustafa, “İhvân-ı Safâ’nın Felsefi Düşünce Sisteminde Kur’an ve Yorum”, OMÜİF Dergisi, Samsun, 2003, ss. 283-309.
• Taş, Nusret; İhvân-ı Safâ Risâlelerinde Kötülük Problemi, (Fırat Ünv. Sos. Bil. Ens., Yayınlanmamış Y. Lisans Tezi), Elazığ, 2017.
• Tdk, Güncel Türkçe Sözlük; http://www.tdk.gov.tr. (E.T. 01.06.2017).
• Tevhidi, Ebu Hayyan; el-Mukabisat, (Tahkik: Hasan Es-Sendubi), El-Mektebet-ül-Bihariye, Mısır, 1929.
• _______, el-İmta ve’l-Müanese, el-Mektebetül-Unsuriye, Beyrut, H. 1424/M. 2003.
• Uysal, Enver, İhvân-ı Safâ Felsefesinde Tanrı ve Âlem, MÜİFV Yayınları, İstanbul, 1998.