SÜNNETi YORUMLAMADA ÖZNELLiK SORUNU: UBEYDULLAH B. EL-HASEN ÖRNEGi

Yıl 2006, Cilt: 11 Sayı: 2, 0 - 0, 30.12.2006

Hüseyin Hansu

Öz

Gerçek nedir? Gerçeğin bilgisine ulaşılabilir mi? Gerçek muayyen ve
tek midir? Bu bilgi ne ölçüde kavranabilir? Soruları, ilk çağ felsefesinden
beri tartışılmıştır. İslam düşünce tarihinde ise "hakikat/gerçeklik"
tartışmalarına, yoruma açık Kur'an ve Sünnet ifadeleri ile bunlann açık
bıraktığı alanlarda yapılan ictihadlar konusunda yer ve{ilmiştir. Fıkhi
konulardaki ihtilaflar genellikle hoş karşılanmış, hatta rahmet olarak
değerlendirilmiştir. Akli ve itikadi konularda ise gerçeğin tek olduğu, isabet
etmeyenin hata edip en azından günahkar olduğu kabul edilmiştir. Öte
yandan itikadi farklılıklar konusundaki aşırı tutumların, meseleyi tektir
boyutuna kadar vardırdığı ve İslam tarihinde acı deneyimlerin yaşanmasına
neden olduğu da bir gerçektir. Bu yazıda bazı Kur'an ve Sünnet ifadeierinin
şari tarafından kasten yoruma açık bırakıldığını, dolayısıyla birbirine zıt bile
olsa, bu naslar hakkında yapılan farklı yorumların tamamının meşru
olduğunu savunan II. Asır hadisçi fakihlerinden Ubeydullah b. el-Hasen'in
görüşleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İjtihad, Relativity, Sunnah, Ubaydullah b. al-Hasan aiAnbari

Kaynakça

• el-Bağdadi, el-Hatib, Tarihu Bağdad, Beyrut: Daru'I-Kutubi'l-İlmiyye, ts.
• el-Basri, Ebü'l Huseyn , el-Mu 'temed fl usuli 'l-fikh, Daru'l-Kutubi'lİlmiyye,Beyrut 1983.
• el-belh1, EbU'l-Kiisım Abdullah b. Ahmed el-Ka'hl, Kitdbu 'l-makdldt, elyazması, Dr. Racih el-Kurdi özel kütüphanesi, Ürdün Üniversitesi
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefi Doktrinler Sözlüğü, Ankara: AkçağYayınları 1987
• el-Buhiiri, Muhammed b. İsmail, el-Camiu 's-Sahih, İstanbul: el-mektebetu'lİslamiyyets.
• el-Cahuz, el-Beyan ve 't-Tebyin, thk. İ. Şemsuddin, Beyrtu: Muessesetu'lA'Iemili'l-Matbuat 2003.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Ankara: Ekin Yayınları 2006.
• el-Gazali, Ebu Hamid Muhammed, ei-Mustasfa min i imi '!-Usul, Beyrut:
• Hansu, Hüseyin, Mu'tezile ve Hadis, Ankara: Kitabiyat Yayınlan 2004.
• Hanefi, Hasan, Mine 'n-nassi ile 'l-vaki ', Kahire: Merkezu'l-Kitab li'n-Neşr2005.
• İbn Hacer, Takrfbu't-Tehzfb, thk. Muhammed Avvame, Daru'r-Reşid, Ha!eb1992.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed, el-Fisal fi 'l-milel ve 'n-nihai,Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye 1999.
• İbn Kuteybe, Muhammed b. Muslim b. Kuteybe ed-Dlneveri, HadisMüdq(aası (Te 'vilu muhtelifı 'ihadis), tre. M. Hayri Kırbaşoğlu, 2.bs.Kayıhan Yayınları, tstanbul 1989.
• İbn Sa' d, Muhammed b. Sa' d, et-Tabakatu 'l-Kubra, Beyrut: Daru Sadr.
• İbn Teymiye, Minhacu Sunneti'n-Nebeviyye, Muessesetu Kurtuba 1406.
• el-İcl!, Ahmed b. Abdullah, Tarihu 's-Sikat, thk. Abdulmuti' el-Kal'aci,Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1984.
• Kadı Abdulcebbar, el-Muhtasar fl usuli'd-din, nşr. Muhammed Umara,(Resailu 'l-adl ve't-tevhld içinde), Daru'l-Hiliil 1971.
• Keskin, Halife, İslam Düşüncesinde Bilgi Teorisi. (İstanbul: BeyanYayınları, 1997.
• el-Makdisi, İbn Kudame, Ravdatu 'n-N azır, Riyad 1399.
• ei-Makdisi, Şemsuddin İbn Kudame, eş-Şerhu 'l-Ke bir (İbn Kudame'nin ellvfuğni'siile beraber), Daru'l-Kutubi'l-Arabi 1983.
• Mert, .Muhit, "Kelami Tart~şm!iları Kur'an Ayetleriyle TemellendinnerıinIçerdiği Sorunlar'', GU. Ilahiyat Fakültesi Dergisi, (2002), Sy. 1, s.213.
• ei-Mizzi, Cemaluddin, Tehzibu 'l-Kemal jf Esmai'r-Rical thk. Beşşar Avvad
• en-Nevevi, Şerlıu Muslim, Beyrut: Daru İhyai turasi '1-Arabi 1992.