TARİHSEL SÜREÇTE İSMAİLİLİK VE YAŞADIĞI FAKLILAŞMALAR

Yıl 2012, Cilt: 17 Sayı: 2, 0 - 0, 30.12.2012

Muzaffer Tan

Öz

Şiî batıni bir mezhep olarak İslam kültür ve siyasi tarihinde kayda değer bir rol oynamasına
rağmen, dini/mezhebi veya siyasi birtakım mülahazalarla, tarihî ve nazari açıdan son derece
çarpıtılarak takdim edilen İsmaililik, ilmi çalışmalarda hak ettiği yeri alamamıştır. Dahası
çalışmalarda ortaya konan yaklaşım bu mezhebi, tarihsel gerçekliği çerçevesinde sağlıklı bir
şekilde anlamak bir tarafa, büyük oranda tarihin tahrif edilmesi şeklinde tezahür etmiştir. Bu
açıdan İsmailî tarihin ve anlayışın mümkün mertebe kendi orijinal kaynaklarına dayanılarak
ortaya konması bir zorunluluktur. Ülkemizde son dönemde İsmaililiğe dair birtakım çalışmalar
yapılmışsa da, bu hususta hâlâ büyük bir bilgi boşluğu mevcuttur. Bu makale söz konusu
boşluğu doldurma anlamında, bir nebze de olsa, katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İsmaililik, İsmail b. Cafer, Nizarilik, Hasan Sabbah, Ağa Han, Talim, Yeni Eflatunculuk, Hamdan Karmat

Ismailism in the Course of Time and the Changes It Underwent

Öz

Kaynakça

• Algar, Hamid, “The Revolt of Agha Khan Mahallatî and the Transference of the Ismâ‘îlî Imamate to India”, SI, 29 (1969), s.61-81;
• Ali b. Muhammed el-Velîd (612/1215), ez-Zahîra fî’l-Hakîka, thk. Muhammed Hasan el-Azamî, Dâru’s-Sekâfe, Beyrut 1971.
• Ali b. Muhammed el-Velîd, Tâcu’l-Akâid ve Madenu’l-Fevâîd, thk. Arif Tamir, Muessesetu İzzi’d-Din, Beyrut 1982.
• Âmir bi-Ahkâmi’llâh (1130), Ebû-Alí Mansûr b. el-Mustalî (524/1130), el-Hidâye el-Âmiriyye, thk. Asaf Feyzi, Bombay 1938.
• Bağdâdî, Abdulkâhir Tâhir b. Muhammed (429/1037), el-Fark beyne'l-Fırak, thk. Muhammed Osman Huşt, Kahire 1988.
• Cafer b. Mansûr el-Yemen, Ebu’l-Kâsım (380/990), Kitâbu Serâir ve Esrâri’n-Nutakâ, thk. M. Ghalib, Beyrut, 1984.
• Cafer b. Mansûr el-Yemen, Ebû’l-Kâsım (380/990), Kitâbu’l-Keşf, thk. Mustafa Galib, Beyrut 1984.
• Corbin, Henri, Cyclical Time and Ismaili Gnosis, s.187-193;
• Cuveynî, Alâuddin Ata Melik b. Muhammed (681/1283), Târîh-i Cihangûşa, thk. M. Kazvînî, Leiden-Londra, 1912-1937.
• Dumasia, N. M., The Aga Khan and his Ancestors, Bombay 1939. Eş’arî, Ebu'l-Hasan Ali b. İsmail (324/936), Makâlâtu’l-İslâmiyyîn ve’htilâfu’l-Musallîn, thk. Henri Ritter, İstanbul 1929-1930.
• Farhad Daftary, İsmaililier: Tarih ve Kuram, Rastlantı Yayınları, Ankara 2001.
• Gazâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed (505/1111), Bâtıniliğin İçyüzü (Fadâihu’l-Bâtıniyye), çev. Avni İlhan, Ankara 1993.
• Gazâlî, el-Munkiz mine’d-Dalâl, Beyrut 1991.