İlköğretim DKAB Dersindeki Anahtar Kavramların Öğretiminde Atasözü ve Deyimlerin Kullanılması

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 2, 149 - 174, 31.12.2022

Hakan Özkan

Öz

Atasözleri ve deyimler, toplumun bilgisini, tecrübesini ve değerlerini yansıtan hikmetli sözlerdir. Bu bakımdan toplumun değerleriyle ve kültürüyle uyum gösteren atasözü ve deyimlerden eğitim-öğretimde, bilhassa din eğitiminde yararlanmak faydalı olabilir. Atasözü ve deyimler, dil, din ve değerler hakkında günlük hayatın içinden örnekler verirken öğrencilerin ilgisini çekebilir ve kültürel bağları kuvvetlendirebilir. Ne var ki atasözü ve deyimlerin, ilköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersi anahtar kavramlarının öğretiminde kullanılmasıyla ilgili herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı, ilköğretim DKAB dersindeki anahtar kavramların öğretiminde atasözleri ve deyimlerin kullanılmasının imkanını sorgulamak, bunun faydalarını ele almak ve uygulama örneklerini sunmaktır. Çocukların eğitiminde hikâye anlatımının konuya odaklanma imkânı sağladığı düşünüldüğünde, hayat hikayelerinden mülhem atasözü ve deyimlerin dini ve ahlaki kavramların öğretilmesinde kullanılmasının kültürlemeyi, anlamlı öğrenmeyi ve soyut kavramların somutlaştırılmasını mümkün kılacağını düşünmek mümkündür.
Bu çalışma, atasözü ve deyimlerin, ilköğretim dkab dersindeki anahtar kavramların öğretiminde önemli birer araç görevi gördüğünü ve faydalı bir yardımcı kaynak olduğunu ileri sürer. Bunun ötesinde atasözü ve deyimlerin kullanımının, öğrencilerin dili kullanma becerisini geliştireceğini, söz ve düşünce varlığını zenginleştireceğini ve kültür aktarımında yararlı olacağını ortaya koyar.
Çalışmada; keşfedici ve betimleyici yaklaşım yöntemi, nitel araştırma tekniklerinden doküman incelemesi kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi, Dil, Atasözü, Deyim

The Use of Proverbs and Idioms for Teaching Basic Concepts of the Primary-Level ‘Religious Knowledge and Morality’ Courses

Öz

Proverbs and idioms are words of wisdom which reflect the knowledge, experiences, and values of a society. Therefore, using proverbs and idioms that are coherent with the values and culture of a society in education, more specifically in religious education, could be quite beneficial. They can arouse the interests of students while providing everyday life examples on language, religion, and values which strengthen the cultural unity. Unfortunately, there has never been any research on the use of proverbs and idioms in primary education for teaching the basic concepts of ‘the religious knowledge and morality’ (RKAM) courses. The aim of this study is to investigate the feasibility of the use of proverbs and idioms for this purpose, to examine its usefulness, and to provide examples of its application. Considering the focus-increasing nature of story-telling in children’s education, it is possible to think that real life story-inspired proverbs and idioms can be used for teaching religious and moral notions which may lead to enculturation, meaningful learning, and conversion of abstract concepts to tangible.
The study argues that the use of proverbs and idioms for teaching the basic concepts of the primary-level RKAM courses is an important educational medium and a valuable secondary source. Furthermore, it asserts that this also improves linguistic performances, enriches vocabulary and thought capacity, and helps the cultural transmission of children.
The study uses explorative and descriptive methods and document analysis as qualitative research techniques.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Course for Religious Knowledge and Morality, Language, Proverb, İdiom

Kaynakça

• Akıncı, Adem. "Kuran'daki Kıssalar ve Din Öğretimindeki Yeri". Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/13 (2004), 42-64.
• Akseki, Ahmed Hamdi. İslam Fıtri Tabii ve Umumi Bir Dindir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. 2 Cilt. İstanbul: İnkılâp Kitapevi Yayınları, 1993.
• Altunışık, Remzi vd. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya: Sakarya Kitabevi, 2005.
• Aşılıoğlu, Bayram. "Türkçe Öğretimi ve Eğitim Değerleri Açısından Türk Atasözleri Üzerine Bir İnceleme". Çağdaş Eğitim Dergisi 34/362 (2009), 29-36.
• Aybey, Salih. "Din Eğitimi ve Öğretiminde Atasözleri ve Deyimlerin Kullanılmasının Önemi Üzerine Bir Araştırma". Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/33 (2018), 259-281.
• Aydın, M. Zeki. Din Öğretiminde Yöntemler. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2004.
• Ayhan, Halis vd. Din ve Ahlak Eğitim Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar. İstanbul: Dem Yayınları, 2004.
• Ayhan, Halis. “İslamiyet’in Eğitime Getirdiği Değerler”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 5, (1998), 57-74.
• Ayhan, Halis. Din Eğitimi ve Öğretimi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1995.
• Ayhan, Halis. Eğitime Giriş ve İslamiyet'in Eğitime Getirdiği Değerler. İstanbul: Damla Yayınları, 1986.
• Baltacı, Cahid. İslam Medeniyet Tarihi. İstanbul: M.Ü.İ.F. Vakfı Yayınları, 2019.
• Başgil, Ali Fuad. Din ve Laiklik. İstanbul: Yağmur Yayınları, 2018.
• Bayram, Arslan. Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Anı Yayınları, 2016.
• Baytekin, Çetin. Öğrenme-Öğretme Teknikleri ve Materyal Geliştirme: Eğitim Teknolojileri Materyal Tasarımı Akıllı Sınıflar. Ankara: Anı Yayıncılık, 2011.
• Bilgin, Beyza - Selçuk, Mualla. Din Öğretimi. Ankara: Gün Yayıncılık, 1999.
• Bilgin, Beyza. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi. Ankara: Gün Yayıncılık, 1998.
• Bilgin, Beyza. Türkiye’de Din Eğitimi ve Liselerde Din Dersleri. Ankara: Emel Matbaacılık, 1980.
• Büyükkaragöz, Savaş – Çivi, Cuma. Genel Öğretim Metodları. Konya: Atlas Kitapevi, 1994.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Ceylan, Yusuf. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Bir Yöntem Olarak Dramanın Kullanılması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Cündioğlu, Dücane. Hz. İnsan. İstanbul: Kapı Yayınları, 2010.
• Çinemre, Semra. "Türk Atasözlerindeki Dini ve Ahlaki Motiflerin Eğitim-Öğretim Ortamında Kullanılması". Değerler Eğitimi Dergisi 12/27 (Haziran 2014), 99-122.
• Çolak, İsmail. Türk Atasözlerinden Seçmeler. İstanbul: Beyan Yayınları, 2007.
• Demirel, Özcan – Kıroğlu, Kasım. Konu Anlatımı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2005. Demirel, Özcan. Öğretme Sanatı. Ankara: Pegema Yayıncılık, 2004.
• Dodurgalı, Abdurrahman. “Din Kültür ve Ahlak Bilgisi Derslerinde İletişim Problemleri ve Bazı Teklifler”, Orta Dereceli Okullarda Yürütülen Din Eğitim-Öğretiminin Problemleri. Kayseri: İBAV Yayınları, 1998.
• Dodurgalı, Abdurrahman. Din Eğitimi ve Öğretiminde İlkeler ve Yöntemler. İstanbul: M. Ü. İ. F. Yayınları, 1999.
• Dodurgalı, Abdurrahman. Eğitim Sosyolojisi. İstanbul: M.Ü.İ.F. Yayınları, 1995.
• Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz Yayınları, 1996.
• Doğan, Recai – Tosun, Cemal. İlköğretim 4. ve 5. Sınıflar İçin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2002.
• Eğri, Osman. “Eğitimin Genel Amaçları Açısından Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersleri”. AÜİFD XLIV/1 (2003), 271-291.
• Erpay, İlyas. "Yaygın Din Eğitimi Kurumlarında Teknolojinin Önemi ve Kullanımı". Şarkiyat 11/3 (Aralık 2019), 1318-1352.
• Ertürk, Selahattin. Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Meteksan Matbaacılık, 1998.
• Fidan, Nurettin. Okulda Öğrenme ve Öğretme. İstanbul: Alkım Yayınları, 1998.
• Göğüş, Beşir. Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi, 1978.
• Günay, Ünver. Eğitim Sosyolojisi Dersleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1992.
• Halis, İsa. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayınları, 2002.
• Kaya, Fatih – Kartın, Emine. "DKAB Ders Kitaplarında Sözlü ve Yazılı Edebi Türlerin Kullanım Durumu". Mavi Atlas 9/2 (2021), 47-60.
• Keyifli, Şükrü. "Eğitim ve Din Eğitimi". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2013), 103-126.
• Koç, Ahmet. "Bir Öğretim Materyali Olarak Medya Haberlerinin Din Eğitiminde Kullanılması". Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 25/1 (Aralık 2021), 521-546.
• Korkmaz, Mehmet. Din Öğretimi Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Kayseri: Tezmer Yayıncılık, 2014.
• Köse, Erdoğan – Genç, Zeki Salih. Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Pegem Akademi, 2018.
• Küçük, Hasan. İslâm'da ve Batıda Mantık. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1988.
• M.E.B. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). (2018).
• Milli Eğitim Bakanlığı. Örnekleriyle Türkçe Sözlük. 4 Cilt. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1995.
• Okumuşlar, Muhiddin. "Din Eğitiminde Etkin Bir Yöntem Olarak Hikaye". Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2006), 237-252.
• Öcal, Mustafa. Temel Eğitim ve Orta Öğretimde Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodlar. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 1991.
• Öncül, Remzi. Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü. İstanbul: M. E. B. Yayınları, 2000.
• Önder, Alev. Yaşayarak Öğrenme İçin Eğitici Drama. İstanbul: Epsilon Yayınları, 2003.
• Öner, Necati. Klasik Mantık. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1986.
• Özyürek, Leyla. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Yayınları, 1983.
• Paçacı, Mehmet. Çağdaş Dönemde Kuran’a ve Tefsire Ne Oldu?. İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Pala, İskender. Sözün Özünden Dünden Bugüne Atasözleri. İstanbul: Kapı Yayınları, 2013.
• Parladır, Selahattin. Din Eğitimi Bilimine Giriş. İzmir: 1996.
• Saraçbaşı, M. Ertuğrul - Minnetoğlu, İbrahim. Örnekli ve Açıklamalı Türk Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2002.
• Sarıtaş, Mustafa. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2007.
• Selçuk, Mualla. Çocuğun Eğitiminde Dini Motifler. Ankara: T. D. V. Yayınları, 1991.
• Soykan, Ömer Naci. Arayışlar: Felsefe Konuşmaları 1. İstanbul: Küyerel Yayınları, 1998.
• Şahin, Mehmet. En Güzel Türk Atasözleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
• TDK, Türk Dil Kurumu. "Türk Dil Kurumu Sözlükleri". Erişim 19 Ağustos 2022. https://sozluk.gov.tr
• Tezcan, Mahmut. Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Bilim Yayınları, 1992.
• Tosun, Cemal. Din Eğitimi Bilimine Giriş. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2015.
• Usta, Mustafa. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Kurumlaşma ve Ekolleşme Sorunları. İstanbul: M.Ü.İ.F. Yayınları, 2001.
• Williams, Raymond. Kültür. çev. Suavi AYDIN. Ankara: İmge Kitabevi, 1993.
• Yalın, H. İbrahim. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme. Ankara: Nobel Yayınları, 2002.
• Yavuzer, Haluk. Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2003.
• Yazıcı, Numan. Arapça-Türkçe/Türkçe-Arapça Atasözleri ve Deyimler. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
• Yıldırım, Ali – Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2006.