Geopark Potential of Karaleylek Canyon and Saklıkapı Canyon (Elazığ)

Yıl 2022, , 409 - 426, 24.05.2022

Muzaffer Siler , M. Taner Şengün

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1054801

Cited By: 4

Öz

Natural elements with geological heritage characteristics are one of the undeniable touristic values of a country. Geological and geomorphological elements, which are unique or rare in the world, whose formation, development and location are seen as special, come to the fore in this sense. In this study, western province of Elazığ, whose unique geological-geomorphological values come to the fore; Euphrates Valley and its immediate surroundings are evaluated. The lower part of the Keban Strait, which has a length of 40 km where the Euphrates River flows from the Keban Dam to the Malatya Basin, is the area called Karaleylek Canyon. Saklıkapı Canyon is located to the east as a neighbor of this area. Eocene sediments which are eroded by the Euphrates River along with their tributaries are fundamental natural elements that have geoheritage character. The canyon valleys formed on the sediments in question, the landforms that arise from the eroding of streams and surface waters, karst landforms and rare rock fall specimens are an area unique landscapes coexist. The study area is a naturel heritage with its geological structure and geomorphological features as well as its nature and ecology. In the light of the data obtained by land observations, structures with geoheritage value are determined and classified and their formations were explained. As a result, the potential of Karaleylek and Saklıkapı Canyons to participate in the UNESCO Global Geoparks Network (GGN) is evaluated. If it is granted geopark status, it is hoped that this work will contribute to achieve many goals such as ensuring sustainable tourism and developing rural development in the field.

Anahtar Kelimeler

Karaleylek Canyon, Saklıkapı Canyon, Geopark, Elazığ, Geomorphosite

KARALEYLEK VE SAKLIKAPI KANYONU’NUN (ELAZIĞ) JEOPARK POTANSİYELİ

Öz

Jeolojik miras özelliği bulunan doğal unsurlar, bir ülkenin göz ardı edilemez turistik değerlerindendir. Oluşumu, gelişimi ve konumu özel olarak görülen, dünyada eşi olmayan veya nadir bulunan jeolojik, jeomorfolojik unsurlar bu anlamda ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada, kendine özgü jeolojik-jeomorfolojik değerleri ön plana çıkan, Elazığ ilinin batısı; Fırat Vadisi ve yakın çevresi değerlendirilmiştir. Fırat Nehri’nin Keban Baraj bendinden itibaren Malatya Havzası’na kadar aktığı 40 km uzunluğa sahip Keban Boğazı’nın aşağı kesimi Karaleylek Kanyonu olarak isimlendirilen alandır. Saklıkapı Kanyonu ise yine bu sahanın komşusu olarak doğusunda yer alır. Fırat Nehri’nin yan kollarıyla birlikte aşındırdığı, özellikle de Eosen yaşlı tortullar jeolojik miras karakteri taşıyan temel doğal unsurlardandır. Söz konusu tortullar üzerinde oluşan kanyon vadiler, akarsu ve yüzey sularının aşındırması sonucu ortaya çıkan yer şekilleri, karstik şekiller, nadir rastlanan kaya düşmesi örnekleriyle eşsiz manzaraların bir arada bulunduğu bir alandır. İnceleme alanı, gerek jeolojik yapısı ve jeomorfolojik özellikleri gerekse de tabiatı ve ekolojisiyle doğal miras niteliği taşımaktadır. Arazi gözlemleriyle elde edilen veriler ışığında jeomiras değeri taşıyan unsurlar belirlenerek sınıflandırılmış ve oluşumları açıklanmıştır. Sonuçta Karaleylek ve Saklıkapı Kanyonları’nın, UNESCO Küresel Jeoparklar Ağına (GGN) katılım potansiyeli değerlendirilmiştir. Jeopark statüsüne alınması durumunda sahada, sürdürülebilir turizmin sağlanması, kırsal kalkınmanın geliştirilmesi gibi birçok hedefe ulaşmak için bu çalışmanın katkı sunacağı umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karaleylek Kanyonu, Saklıkapı Kanyonu, Jeopark, Elazığ, Jeomorfosit

Kaynakça

• Akbulut, G. ve Ünsal, Ö. (2012). Levent Vadisi'nin (Malatya) Jeopark ve Jeoturizm Potansiyeli. I. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 535-546, Erzurum.
• Akkan, E. (1964). Erzincan Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi. Ankara Üni. DTCF Yay. No. 153, Ankara
• Atalay, İ. (1994). Türkiye Coğrafyası (Genişletilmiş 4. Baskı). Ege Üniv. Basımevi, İzmir.
• Aytaç, A. S. ve Bozdağ, E. (2015). Nemrut Dağı Milli Parkı ve Çevresinin (Adıyaman) Jeopark Potansiyelinin Belirlenmesi. International Science And Technology Conference (ISTEC), September 2-4, 2015, 366-379. St. Petersburg.
• Çağlıyan, A. (2002). “Baskil İlçesi (Elazığ) Coğrafyası”, (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Darkot, B. (1943). Türkiyenin Coğrafi Bölgeleri Arasında Yukarı Fırat Bölgesi. III. Üniversite Haf. Elazığ. İst. Üniv. Coğrafya Enst. Yay.No.196.s. 225-268. İstanbul.
• Demir, T. ve Aytaç, A. S. (2018). Kula UNESCO Global Jeoparkı: Türkiye'nin UNESCO Tescilli İlk ve Tek Global Jeoparkı. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (1238-1243. ss.). Ankara.
• Dowling, R. (2013). Global Geotourism-An Emerging Form of Sustainable Tourism. Czech Journal of Tourism, 2(2), 59-79.
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İst. Üniv. Coğrafya Enst. Yay. No.15.
• Erol, O., Alkan, E., Elibüyük, M. ve Doğu, A.F. (1987). Aşağı Fırat Bölgesi'nde Bugünkü ve Kuvaterner'deki Doğal Çevre Koşulları. ODTÜ. Aşağı Fırat Proj., 1978-1979 Çalışmaları. Aşağı Fırat Proj. Yay., Seri I, No.3 Ankara.
• Farsani, N. T., Costa, C., and Coelho, C. (2011). Geotourism and Geoparks as Novel Strategies for Socio-economic Development in Rural Areas. International Journal of Tourism Research, 68-81.
• Kalınca, A. (1997). “Keban ve Yakın Çevresinin Jeomorfolojisi”. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Kazancı, N., Özgen Erdem, N., ve Erturaç, M.K. (2017). Kültürel Jeoloji ve Jeolojik Miras; Yerbilimlerinin Yeni Açılımları. Türkiye Jeoloji Bülteni, 60(1), 1-16.
• Kazancı, N. ve Ürün, Ş. (2019). Doğal Taşlar, Jeoparklar ve Kent Kimlikleri. Mavi Gezegen, 26, 40-47.
• Koçan, N. (2012). Ekoturizm ve Sürdürülebilir Kalkınma: Kızılcahamam-Çamlıdere (Ankara) Jeopark ve Jeoturizm Projesi, Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi / The Black Sea Journal of Science ISSN: 1309-4726 İlkbahar / Spring 2012 Yıl / Year: 3 Cilt / Volume: 2 Sayı / Number: 6 Sayfa/Page 69-82.
• MTA. 1/25.000 Ölçekli K40c2, K41d1 ve 1/100.000 Ölçekli K41 Jeoloji Paftaları, Ankara.
• Özdemir, M. A. ve Tonbul, S. (1996). Kömürhan Boğazı (Malatya-Elazığ). F.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı: , Sayfa: 239-262, Elazığ.
• Özdemir, M. A. ve Özgen, N. (2004). Keban Barajından Su Kaçakları ve Sunduğu Doğal Potansiyeli. A.K.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 65-86, Elazığ.
• Siler, M., Şengün, M. T. (2019). Saklıkapı Kanyonu. Uluslararası Jeomorfoloji Sempozyumu 2019 Bildiri Özetleri Kitabı içinde (218-220. ss.), Ankara.
• Şengün, M. T., & Siler, M. (2020). Saklıkapı Kanyonu'nun (Baskil-Elazığ) Turizm Planlaması. Her Yönüyle Baskil içinde (1070-1086. ss.). Elazığ.
• Tanoğlu, A. (1944). Malatya Dolaylarında Coğrafi Geziler II. Türk Coğrafya Dergisi, S.5 6., s.61-84., Ankara
• Tonbul, S. (1985). “Kuzova-Hasandağı Çevresinin (Elazığ Batısı) Fiziki Coğrafyası”. (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Tonbul, S. (1987). Elazığ Batısının Genel Jeomorfolojik Özellikleri ve Gelişimi. Jeomorfoloji Dergisi, 15, 37-52.
• UNESCO. (2014). Küresel Jeoparklar Ağına (GGN) Katılmak için UNESCO’nun Danışmanlığını İsteyen Ulusal Jeoparklar için Kurallar ve Kriterler (Tercümesi). Erişim adresi https://www.unesco.org.tr/pages/150/44/ Erişim tarihi: 21.12.2021.
• UNESCO (2020a). UNESCO Global Geoparks. Erişim adresi http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/environment/earth-sciences/unesco-global-geoparks/ Erişim tarihi: 21.12.2021.
• UNESCO (2020b). Fundemental Features of a UNESCO Global Geoparks. Erişim adresi http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/environment/earth-sciences/unesco-global-geoparks/fundamental-features/ Erişim tarihi: 21.12.2021
• Yakupoğlu, T. ve Selçuk, G. Ö. (2020). Nemrut Kalderası’nın (Bitlis/TÜRKİYE) Jeopark Potansiyeli, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 25(1), 1-12.
• Url 1: Erişim adresi https://www.haberturk.com/elazig-da-yeni-kesif-2506525 (erişim: 17.12.2021).
• Url 2: Erişim adresi https://www.haber7.com/seyahat/haber/2922910-9-milyon-yillik-elazig-saklikapi-ve-karaleylek-kanyonu-tescilleniyor (erişim: 17.12.2021).
• Url 3: Erişim adresi https://twitter.com/mucahitmuglu/status/1273375374383202304/photo/2 (erişim: 19.12.2021).
• Url 4: Erişim adresi https://www.trthaber.com/foto-galeri/elazigin-kanyonlari-baharin-renkleriyle-buyuluyor/25769/sayfa-19.html (erişim: 21.12.2021).
• Url 5 : http://www.europeangeoparks.org/wp-ontent/uploads/2012/03/Geoparks_Guidelines_Jan2014.pdf (erişim: 14.03.2022).
• Url 6 : http://www.europeangeoparks.org/?page_id=6 (erişim: 15.03.2022).