Climate-Human Relations in the Çıldır Lake Basin (Ardahan-Kars)

Yıl 2023, , 549 - 566, 26.05.2023

Harun Reşit Bağcı , Hediye Kılıç

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1209061

Cited By: 3

Öz

In this study; In the Çıldır Lake Basin, which is located between the Çıldır-Arpaçay districts in the northeast of Turkey, the relations between climate and socioeconomic structure were examined with an applied climatology approach. Purposes of the study are to classify of the basin climate, to determinate of the temporal changes of temperature and precipitation, and to associate them with socioeconomic activities. To that end; fieldworks were carried out and climate classifications were made. With Mann-Kendall trend analysis; the changes and significance levels in parameters such as monthly and annual average, maximum and minimum temperature and precipitation were determined. “Thermo Hygrometric Index” was used to determine the climatic comfort conditions of the basin. Temperature and precipitation distribution maps of the basin were produced with the Lapse Rate method. The average temperature of Çıldır Lake Basin varies between 6 and -8°C. Winters are cold and snowy and summers are short, cool and rainy because of the Siberian origin cP air masses, altitude and continentally. Regarding climatic comfort; July and August are in the “comfortable category”, while the other months are in the “very cold, cold and cool category”. Trend analysis in the region shows a significant increase trend in monthly and annual temperatures and precipitation. This situation in the region changes the vegetation period, agriculture, tourism and transhumance calendar. It is predicted that temperature and precipitation changes in the basin will increase thunderstorms. Therefore; erosion and floods may be triggered because of the heavy rains.

Anahtar Kelimeler

Climate, Applied Climatology, Climatic comfort, Trend Analysis, Lake Çıldır.

ÇILDIR GÖLÜ HAVZASI’NDA (ARDAHAN-KARS) İKLİM-İNSAN İLİŞKİLERİ

Öz

Bu çalışmada; Türkiye’nin kuzeydoğusunda, Çıldır-Arpaçay ilçeleri arasındaki Çıldır Gölü Havzası’nda, iklim ile sosyoekonomik yapı arasındaki ilişkiler uygulamalı klimatoloji yaklaşımıyla incelenmiştir. Çalışmanın amacı; havza ikliminin tasnifi, sıcaklık ve yağışın zamansal değişiminin tespiti ve sosyoekonomik faaliyetlerle ilişkilendirilmesidir. Bu amaçla; arazi çalışmaları gerçekleştirilmiş, iklim sınıflandırmaları yapılmıştır. Mann Kendall trend analizi ile yörenin; aylık ve yıllık ortalama, maksimum ve minimum sıcaklık, yağış gibi parametrelerindeki değişim ve anlamlılık düzeyleri belirlenmiştir. Havzanın klimatik konfor koşullarını belirlemek için “Thermo Hygrometric Index” kullanılmıştır. Lapse Rate yöntemiyle havzanın; sıcaklık, yağış dağılış haritaları üretilmiştir. Çıldır Gölü Havzası’nın ortalama sıcaklığı 6 ve -8℃ arasında değişim göstermektedir. Sibirya kökenli cP hava kütleleri, yükseklik ve karasallıktan dolayı kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları kısa, serin ve yağışlıdır. Klimatik konfor açısından; temmuz ve ağustos ayları “konforlu”, diğer aylar “çok soğuk, soğuk ve serin” kategorilerindedir. Trend analizleri yörede; aylık, yıllık sıcaklıklarda ve yağışta anlamlı artış eğilimi olduğunu göstermektedir. Bu durum yörede; vejetasyon devresini, tarım, turizm ve yaylacılık takvimini değiştirmektedir. Havzada sıcaklık ve yağış değişimlerinin orajları artırması, şiddetli yağışların erozyon ve taşkınları tetiklemesi muhtemeldir.

Anahtar Kelimeler

İklim, Uygulamalı Klimatoloji, Klimatik konfor, Trend Analizi, Çıldır Gölü.

Kaynakça

• Akgül, G. (1997). Çıldır ve Aktaş Gölleri (Ardahan) arasında kalan bölgenin florası. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Akgül, G., ve Aytaç, Z. (2008). Çıldır ve Aktaş gölleri (Ardahan) arasında kalan bölgenin florası. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 15(1), 37-70.
• Arınç, K. (2016). Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri. Erzurum: Biyosfer Araştırmaları Merkezi.
• Atalay, İ. (1978). Çıldır Gölü ve çevresinin jeomorfolojisi. Jeomorfoloji Dergisi, 7.
• Atalay, İ. (1994). Türkiye Vejetasyon Coğrafyası, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Atalay, İ. (2010). Uygulamalı Klimatoloji. İzmir: Meta Basım Yayıncılık Hizmetleri.
• Atalay, İ. (2011). Türkiye İklim Atlası, İnkılâp Yayınevi, İstanbul.
• Aykır, D. ve Fıçıcı, M. (2022). Çıldır Gölü Havzasında Erozyon Risk Analizi. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi, (9), 38-49. DOI: 10.46453/jader.1144699,
• Bağcı, H., R., ve Kılıç, H. (2019). Göle’de (Ardahan) Yaylacılık. Uluslararası Yaylacılık ve Yayla Kültürü Sempozyumu (26-28 Eylül, Giresun).
• Bahadır, M. (2014). Samsun’da Meydana Gelen 4 Temmuz ve 6 Ağustos 2012 Taşkınlarının Klimatik Analizi. Coğrafya Dergisi, (29), 28-50.
• Çelik, M. A., Kopar, İ.,ve Bayram, H. (2018). Doğu Anadolu Bölgesi’nin mevsimlik kuraklık analizi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(3), 1741-1761.
• Davis, P.H. (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vols, 1-10, Edinburgh UP
• Demircan, M, Arabaci, H., Bölük, E., Akçakaya, A., Şensoy, S., And Ekici, M., (2013) “İklim normalleri ve 1981-2010 sıcaklık normallerinin coğrafî bilgi sistemleri ile topografya kullanarak yüksek çözünürlüklü grid veri setinin üretilmesi”, 6. Atmosferik Bilimler Sempozyumu, 24-26 Nisan, İTÜ, İstanbul.
• Doğan, S., ve Tüzer, M. (2011). Küresel iklim değişikliği ve potansiyel etkileri. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 21-34.
• Doğanay, S., Mete, A. L. I. M., ve Tanfer Altaş, N. (2006). Atmosfer kökenli doğal afetlere bir örnek: 10 Ağustos 2005 Erzurum seli. Doğu Coğrafya Dergisi, 11(16), 305-322.
• Güngör, S., Cengiz, T. (2006). Artvin ilinin iklim konforuna sahip rekreasyon ve turizm alanları. Artvin Orman Fakültesi Dergisi, 7(1), 69-80.
• Güçlü, Y. (2009). Batı Karadeniz kıyı kuşağında klimatik konfor ve deniz turizmi mevsiminin iklim koşullarına göre belirlenmesi. Türk Coğrafya Dergisi, (53), 1-14.
• Güçlü, Y. (2010). Sinop-Ordu kıyı kuşağında iklim konforu ve deniz turizmi mevsiminin iklim koşullarına göre belirlenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 15(23), 119-144.
• İnandık, H. (1965). Türkiye Bitki Coğrafyasına Giriş, İst. Üniv. Coğrafya Enstitüsü Yayın No:42, İstanbul.
• Karaman, S., ve Gökalp, Z. (2010). Küresel Isınma ve İklim Değişikliğinin Su Kaynakları Üzerine Etkileri. International Journal of Agricultural and Natural Sciences, 3(1), 59-66.
• Karataş, Z. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Kitap Özeti (Remzi Altunışık, Recai Çoşkun, Serkan Bayraktaroğlu, Engin Yıldırım). Selçuk Üniversitesi. Konya
• Kendall, M. (1975). “Rank corelation methods”, Grifin, London, UK.
• Koç, T. (1998). İklim Bilimi Çalışmaları Klimatoloji. Balıkesir.
• Koday, Z. (2001). Çıldır Gölü'nde balıkçılık. Türk Coğrafya Dergisi, (37), 171-182.
• Kükrer, S., Erginal, A.E., Şeker, S., Karabıyıkoğlu M. (2015). Distribution and environmental risk evaluation of heavy metal in core sediments from Lake Çıldır (NE Turkey). Environ Monit Assess 187, 453
• Kum, G., Gönençgil, B. (2018). Türkiye'nin Güneybatı Kıyılarında Turizm İklim Konforu. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17(1).
• Lahn, E. (1949). “Çıldır Gölü ve Hazapin Gölünün jeolojisi hakkında (Kars ili)”, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 2(1), 113-117.
• Mann, H. B. (1945). Nonparametric test againest trend. Econometrica 13, 245-259.
• MGM, 2020, 12. Bölge Müdürlüğü, Yayınlanmamış İklim Verileri.
• MTA, 1/100.000 Ölçekli F50, 1/25.000 Ölçekli F50d1, F50d2 Jeoloji Paftaları.
• Polat, P., Sunkar, M. (2017). Rize’nin İklim Özellikleri ve Rize Çevresinde Uzun Dönem Sıcaklık ve Yağış Verilerinin Trend Analizleri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi The Journal of International Social Sciences Cilt: 27, Sayı: 1, Sayfa: 1-23, Elâzığ
• Saboya, L. M. F., de Medeiros, R. M., de Holanda, R. M., de França, M. V., de Araújo, W. R., and Neto, F. C. R. (2021). Métodos Das Classıfıcações clımátıcas De Thorntwaıte E Köppen Para Recıfe–Pe, Brasıl. Recıma21-Revista Científica Multidisciplinar-ISSN 2675-6218, 2(8), e28575-e28575.
• Salmi, T., Maatta, A., Antilla, P. ve Ruoho, A. (2002). Detecting trends of annual values of atmospheric pollutans by the Mann-Kendall test and Sen’s slope estimates-the excel template application MAKENSES. Publications on air quality, no 31 Finish Meteorological İnstitue, Haalsinki.
• Souch, C., Grimmond, S. (2006). Applied climatology: urban climate. Progress in physical geography, 30(2), 270-279.
• Şahin, C., Belge, R. (2016). İbn Haldun’da Coğrafi Determinizm. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (57), 439-467.
• Şahin, K., Bağcı, H. R. (2015). Türkiye'de Lodos'un Sinoptik Klimatolojisi (Samsun İli Örneği). Journal of International Social Research, 8(40).
• Şimşek, O. (2019). "Çıldır ve Aktaş gölleri havzasında bazı coğrafi gözlemler" Belgü, 4, 103-127.
• Öztürk, M. Z., Kılıç, H. (2018). “Ardahan’da iklim parametrelerindeki değişimin zamansal analizi”. Türk Coğrafya Dergisi, 70, 37-43.
• Turan, E. S. (2018). Türkiye'nin iklim değişikliğine bağlı kuraklık durumu. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 4(1), 63-69.
• TÜİK, (2022). Yayımlanmış Nüfus Verileri. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109
• Türkeş, M. (2010). Klimatoloji ve Meteoroloji. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Türkeş, M. (2020). İklim Değişikliğinin Tarımsal Üretim ve Gıda Güvenliğine Etkileri: bilimsel Bir Değerlendirme. Ege Coğrafya Dergisi, 29(1), 125-149.
• Türkeş, M., (2017). Genel Klimatoloji & Atmosfer, Hava ve İklim Temelleri, İstanbul: Kriter Yayınları
• Vaizoğlu, S., A. (2008). Küresel İklim Değişikliğinin Halk Sağlığına Etkileri. TMMOB İklim Değişimi Sempozyumu, (Bildiriler Kitabı), Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Seçkin Yay.
• Yue, S., Wang, C. Y. (2002). Applicability of prewhitening to eliminate the influence of serial correlation on the Mann‐Kendall test. Water resources research, 38(6), 4-1.