KIRSAL MİMARİ MİRASIN KORUNMASI BAĞLAMINDA BİR SAHA ETÜDÜ: ÇELTEK KÖYÜ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, , 133 - 148, 26.01.2024

Uğur Demirbağ

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1339152

Öz

Çeltek Köyü, Tokat İli’ne 76 km, Zile İlçe Merkezine ise 9 km uzaklıkta yer almaktadır. Köy topografya olarak eğimin az olduğu bir ova görünüşüne sahiptir. Köy 1522 yılından beri aynı adı taşımaktadır. Çeltek Köyü, kültürel miras yönünden oldukça zengin bir kırsal yerleşim yeridir. Farklı tipte yer alan dini ve sivil yapılar oldukça zenginlik göstermektedir. Dini yapılar olarak cami, türbe ve mezarlık bulunmaktadır. Sivil yapı olarak ise çilehane, hamam, çeşme ve geleneksel konutlar yer almaktadır. Bununla birlikte yerleşimin farklı yerlerinde Roma dönemine ait taşınabilir sütun parçaları ve taşlar bulunmaktadır. Köyde türbe olarak Çeltek Baba Türbesi yer almaktadır. Türbeye benzer şekilde Şeyh Mahmut Emirci Doğan Türbesi’de denilmektedir. Köy meydanında yer alan cami daha geç dönemde yapılmıştır. Caminin duvarlarında kullanılan taşlar daha erken döneme tarihlendirilir. Sivil yapılardan çilehane köyün doğu yönünde yer almaktadır. Hamam mezarlığın karşısında konumlanmış olup soğukluk, ılıklık ve sıcaklık bölümlerinden oluşmaktadır. Çeşmeler genellikle tek cepheli olmak üzere köyün farklı noktalarında yer almaktadır. Çeltek Köyü’nde geleneksel konut sayısı oldukça fazladır. Bu çalışmada Çeltek Köyü geleneksel kırsal dokusu üzerinde yer alan dini ve sivil yapıların bir monografi çalışması yapılmıştır. Mevcut durumda olan yapıların projeleri hazırlanmış olup fotoğrafları tarafımca çekilmiştir. Bununla birlikte gerekli kurum ve kuruluşların arşivlerinden de yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çeltek Baba, Çeltek Köyü, Mimari, Araştırma

A FİELD STUDY İN THE CONTEXT OF CONSERVATİON OF RURAL ARCHİTECTURAL HERİTAGE: THE CASE OF ÇELTEK VİLLAGE

Öz

Çeltek Village is located 76 km from Tokat Province and 9 km from Zile Town Center. As a topography, the village has the appearance of a plain where the slope is low. The village has carry on the same name since 1522. Çeltek Village is a very rich rural settlement in terms of cultural heritage. It shows quite a wealth of religious and civil structures of different types. There are mosques, tombs and cemeteries as religious buildings. There are çilehane, bath, fountain and traditional houses as a civil building. In addition, there are portable column pieces and stones belonging to the Roman period in different parts of the settlement. There is Çeltek Baba Tomb as a tomb in the village. İt is also called Sheikh Mahmut Emirci Doğan tomb similar to the tomb. The mosque square was built in a later period located in the village. The stones used are dated to an earlier period on the walls of the mosque. Cilehane village, one of the civil buildings is located in the east. The bath is located opposite the cemetery and consist of cold, warm and hot sections. Fountains are located at different points of the village, usually with one facade. The number of traditional houses is quite high in Çeltek Village. In this study, a monograph study of religious and civil structures on the traditional rural texture of Çeltek Village was carried out. The projects of existing buildings have been prepared and their photos have been taken by me. In addition, archives of necessary institutions and organizations used.

Anahtar Kelimeler

Çeltek Father, Çeltek Village, Architectural, Survey

Kaynakça

• Açıkgözoğlu, A. S. (2009). Mezar taşı çalışmaları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7 (14), 297-314.
• Alp. A.O. ve Uzun, M. C. (2021). Geç Antik çağı / erken Bizans dönemi sütun başlıkları üzerine bir tipoloji denemesi, 24. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu bildirileri içinde (60-83. ss.). Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları.
• Aslanapa, O. (1986). Osmanlı devri mimarisi. İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayınları.
• Aslanapa, O. (1997). Türk sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Başa, B. A. (2009). Türk Hamam Kültürünün “Spa & Wellness Mekânlarının Tasarıma Etkileri”. Zeitschrift für die Weit der Türken, 1 (1), 208.
• Berk, S. (2006). Zeytinburnu’nun tarihi mezar taşları. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Cezar, M. (1985). Türk şehirciliğinde çeşmeler. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Çal, H. (2015). “Türklerde mezar-mezar taşları”. Aile Yazıları, 8, 295-332.
• Çeltek köyü. Çeltek köyü, “Bir yeşil öyküdür Çeltek”. (2023, 20 Şubat). Erişim adresi https://celtekkoyum.tr
• Erçağ, B. (1987). İstanbul su mimarisinde yapı ve işlevleriyle çeşmeler. İlgi Dergisi, 49, 2-8.
• Ertuğrul, A. (2009). “Hamam yapıları ve literatürü”. Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisi, 7 (13), 241-266.
• Eyice, S. (1993). Çeşme maddesi. (Cilt 8, 277. ss.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
• Eyice. S. (1960). İznik’te “Büyük Hamam” ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 11 (15), 99-120.
• Göker, M. (2008). Hamam kültürünün günümüz banyo tasarımında yeri, önemi ve Hıerapolis örneği, Türk Kültür Tarihinde Denizli ve Kentleşme Sorunları Sempozyumu bildirileri içinde (7-30. ss.). Denizli: Denizli Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Gündoğdu, H. (2006). “Nahçıvan’dan figürlü bir mezar taşının düşündürdükleri”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 16, 49-57.
• Güven, S. (1990). “Vitruvius, mimarlık üzerine on kitap”. İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları.
• Haseki, M. (1977). Plastik açıdan Türk mezar taşları. İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yayınları.
• Hasol, D. (1975). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. İstanbul: Yem Yayınları.
• Icomos. Venedik Tüzüğü. (2023, 01 Ekim). Erişim adresi http://icomos.org.tr.
• Kalafat, N. (2018). Çankırı Osmanlı dönemi mezar taşları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Karamağaralı, B. (1992). Ahlat mezar taşları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi Yayını.
• Kılcı, A. (2007). Anadolu Türk mimarisinde erken devir baldaken tarzı türbeler. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını.
• Koçyiğit, F. (2019). Osmanlı mimarisinde meydan çeşmeleri. Akdeniz Sanat Dergisi, 13, 339-354.
• Mercan, U. U. (2022). Sanatsal bir nesne olarak Tunceli mezar taşları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Erzurum.
• Minaz, D. (2021). Zile ilçe merkezinde ve yakın çevresindeki bazı köylerde kültürel mirasın kültürel coğrafya açısından önemi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Karabük.
• Orman, İ. (1999). İstanbul’daki XVI. yüzyıl türbelerinin çini süsleme programları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Önge, Y. (1988). “Anadolu’da XII-XIII. yüzyıl hakkında genel bilgiler ve mimar Koca Sinan’ın inşa ettiği hamamlar”, mimarbaşı Koca Sinan yaşadığı çağ ve eserleri. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını.
• Önkal, A. ve Bozkurt, N. (1993). “Cami – dini ve sosyokültürel tarihi” maddesi. (Cilt 8, 46-56. ss.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
• Özbay, M. (2010). Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinde Anadolu coğrafyasındaki Gayrimüslim mabetleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Özköse, K. (2006). Selçuklular döneminde Sivas’ın tasavvufî kültür yapısı, Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri içinde (246-260. ss.). Sivas: Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Parselsorgu. Çeltek köyü parsel sorgulaması. (2023, 26 Şubat). Erişim adresi https://parselsorgu.tkgm.gov.tr
• Sili, T. (1993). Bir Orta Asya geleneği koç-koyun heykel mezar taşları. Bilim Kültür Dergisi, 1 (96), 60- 65.
• Şehsuvaroğlu, B. N. (1957). Anadolu kaplıcaları ve Selçuklular. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası Yayını.
• Turani, A. (2019). Dünya sanat tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Tuztaşı U. ve Aşkun İ. Y. (2013). Türk Evi idealleştirmesinde Osmanlı Evi ve Anadolu Evi” kavramlarının ortaklıklarına ilişkin işlevsel açıklamalar. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 66, 273-296.
• Uluçam, A. (2000). Eski Erçiş-Çelebibağı mezarlığı ve mezar taşları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi Yayını.
• Uludağ, K. (1994). Seramik sanatında çeşme ve su oyunları. (Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi). Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Yıldırım, K. ve Hidayetoğlu, M. L. (2006). Geleneksel Türk evi ahşap tavan süsleme özelliklerinin ve yapım tekniklerinin çeşitliliği üzerine bir inceleme, 9. Uluslararası Geleneksel Sanatlar Sempozyumu Bildirileri içinde (332-341. ss.). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.
• Zile turizm. Çeltek köyü tekkesi. (2023, 01 Ocak). Erişim adresi https://zileturizm.com.
• Zile maps. Çeltek köyü haritası. (2023, 15 Ocak). Erişim adresi https://www.google.com/maps/place/çeltek.
• Zile Belediyesi. Çeltek köyü tekkesi. (2023, 25 Şubat). Erişim adresi https://site.zile.bel.tr/index.php/2021/02/01/celtek-koyu- tekkesi-seyh-mahmud-emirdogan-turbesi.