BEGAVÎ TEFSİRİNDE KIRAAT OLGUSU

Yıl 2018, , 217 - 230, 31.01.2018

Nesrişah Saylan

https://doi.org/10.18069/firatsbed.387909

Öz

Bu çalışmanın amacı, V/XII. yüzyıl âlimlerinden olan Begavî’nin Me‘âlimu’t-Tenzîl
adlı tefsirinde esas aldığı kıraat anlayışını ve kıraatleri kullanma
keyfiyetini ortaya koymaktır. Begavî’nin tefsiri her ne kadar kıraat ilmine
dair bir eser olmasa da, Kur’ân’ın okunuşu ile ilgili pek çok kıraat
farklılığını içermektedir. Ayrıca kıraat tarihinde on’lu sistemin (kıraat-i
aşere) yerleşmesinde önemli bir role sahip olan Begavî, kıraat ilmine dair
müstakil bir eser kaleme almıştır. Biyografik kaynakların çoğunda Begavî’den “mukrî”
olarak da bahsedilmektedir. Bu özellikleri sebebiyle kıraat ilminde önemli bir
konuma sahip olan Begavî’nin bakış açısıyla kıraatlerin nasıl ele alındığı ve
değerlendirildiği önem arz etmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Tefsir, Kıraat, Kıraat-i Aşere, Begavî

The Fact of Recitation in al-Baghawī's Interpretation of the Qur’ān

Öz

The aim of this study is to present understanding
of the recitation and the determination of the using arbitrariness of
recitation in the 5th and 12th century scholar al-Baghawī's interpretation called Me‘ālimu’t-Tenzīl. Although al-Baghawī's
commentary is not a work of recitation science, it includes lots of differences
of the recitation in the readings of the Qur’ān.
Moreover, al-Baghawī who had an important role in the settlement of the system of ten (Reading ten
of the recitation sciences) in the history of recitation, has received an
specific piece of work related to the recitation science. Biographical sources are referred to as “reader” by
himself. Because of these features, it is important to see how the cherries are
handled and evaluated by al-Baghawī who is an important personal figure in the
recitation.

Anahtar Kelimeler

Qur’ān, Interpretation, Recitation, Reading ten of the recitation sciences, al-Baghawī

Kaynakça

• ‘Aliyyü'l-Kârî, Ali b. Sultan Muhammed, Mirkâtü’l-Mefâtih Şerhu Mişkâti’l-Mesâbih, (Thk. Cemal Aytanî), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1422/2001.
• Bağdâdî, İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Ârifin Esmâu’l-Müellifîn ve Âsaru’l-Musannifîn, Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-‘Arabî, Beyrût, 1955.
• Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mesûd, Tefsîru’l-Begavî Me‘âlimu’t-Tenzîl, (Thk. Muhammed Abdullâh en-Nemîr, Osman Cum’a Dâmiriyye ve Süleyman Müslim el-Harş), Dâru Taybe, Riyâd, 1409.
• Brockelmann, Carl, Târîhu’l-Edebi’l-‘Arabî,(Ter. Abdülhalîm en-Neccâr), Dâru’l-Me’ârif, Kâhire, 1119.
• Dağ, Mehmet, Geleneksel Kıraat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım, İsam Yay., İstanbul 2011.
• Dâvûdî, Şemseddîn Muhammed b. Ali b. Ahmed, Tabakâtü’l-Müfessirîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1403/1983.
• Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed el-Banna, İthâfu Fudalâi’l-Beşer fi’l-Kırââti’l-Erbe’ate ‘Aşer, (Thk. Enes Mahrâh), Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût-Lübnân, 2011.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî, Tefsîru’l-Bahri’l-Muhît (Thk. Âdil Ahmed Abdü’l-Mevcûd, Ali Muhammed Muavvîd), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1993.
• Edirnevî, Ahmed b. Muhammed, Tabakâtü’l-Müfessirîn, (Thk. Süleyman b. Sâlih el-Hazî), Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, Medine, 1417/1997.
• Eroğlu, Ali, el-Kifâye fi’l-Kırââ li’l-Begavî., Ekev Yay., Erzurum, 2002.
• Fârisî, Ebû Ali el-Hasen b. Abdi’l-Ğaffâr, el-Hucce li’l-Kurrâi’s-Seb‘, (Thk. Bedreddîn Kahvecî, Beşîr Cuvîcâtî), Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, Beyrût, 1991.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd, Me‘âni’l-Kur’ân, ‘Âlemü’l-Kütüb, Beyrût 1983.
• İbn Hâleveyh, Ebû Abdullâh Hüseyin b. Ahmed, Muhtasar fî Şevâzzi’l-Kur’ân min Kitâbi’l-Bedî‘, Mektebetü’l-Mütenebbî, Kâhire, ty.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemseddîn Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zamân, (Thk. İhsan Abbâs), Dâru Sâdır, Beyrût, 1398/1978.
• İbn Kâdî Şuhbe, Ebûbekir b. Ahmed b. Muhammed b. Ömer, Tabakâtü’ş-Şâfiiyye, (Thk. Hâfız Abdu’l-Âlim Han), Âlimu’l-Kütüb, Beyrût, 1399/1979.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekir Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs, Kitâbü’s-Seb‘ fi’l-Kırâât, (Thk. Şevkî Dayf), Dâru’l-Meârif, Kâhire, 1119.
• İbn Tağrîberdî, Cemâlüddîn Yûsuf el-Atabekî, en-Nucûmu’z-Zâhire fî Mulukî Mısır ve’l-Kâhire, (Thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddîn), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1413/1992.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsuddîn Ebü’l-Hayr Muhammed b. Muhammed b. Ali, en-Neşr fî’l- Kırââti’l-‘Aşr, (Thk. Ali Muhammed Dabbâ’), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, ty.
• İbnü’l-İmad, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed, Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbâri men Zeheb, (Thk. Abdulkadir el-Arnaûd, Mahmûd el-Arnaûd), Dâru İbn Kesîr, Beyrût, 1406/1985.
• Kâtib Çelebi, (Hacı Halîfe) Mustafa b. Abdullâh, Keşfü’z-Zunûn an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrût-Lübnân, ty.
• Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemu’l-Müellifîn Terâcimu Musannifi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Müessesetü’r-Risâle, Dımaşk, 1376/1957.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi‘ li-Ahkâmi’l-Kur’ân ve’l-Mübeyîn limâ Tedammenehû mine’s-Sünneti ve Âyi’l-Furkân, (Thk. Abdullâh b. Abdü’l-Muhsin et-Türkî), Müessesetü’r-Risâle, Beyrût, 2006.
• Mekkî b. Ebî Tâlip, Ebû Muhammed b. Hammuş b. Muhammed el-Kaysî, el-Keşf ‘an Vücûhi’l-Kırââti’s-Seb’ ve ‘İlelihâ ve Hicecihâ, (Thk. Muhyiddîn Ramadân), Müessetü’r-Risâle, Beyrût 1997.
• Muhammed İbrâhîm Şerîf, el-Begavî el-Ferrâ ve Tefsîruhû li’l-Kur’ân’i’l-Kerîm, Külliyyatü Dâru’l-Ulûm-Câmiatü’l-Kahire, Kâhire, 1406/1987.
• Nüveyhid, Adil, Mu’cemu’l-Müfessirîn min Sadri’l-İslâm hattâ el-‘Asri’l-Hadîr,(Thk. Hasan Halîd), Müessesetü Nüveyhidu’s-Sekafiyye, 1403/1983.
• Râzî, Ebû Abdullâh Fahreddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-Ğayb=et-Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî, Dâru’l-Fikr, Lübnân, 1981. Safedî, Selahaddin Halîl b. Aybek, Kitâbu’l-Vâfî bi’l-Vefâyât, (Thk. Ahmed el-Arnaûd, Mustafa Turkî), Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, Beyrût, 1420/2000.
• Saylan, Nesrişah, Kıraat Açısından Begavî Tefsiri, Tezmer Yay., Kayseri, 2015.
• Subkî, Tâcüddîn Ebû Nasr Abdülvehhâb b. Ali, Tabakâtü’ş-Şâfîîyyeti’l-Kübrâ,(Thk. Mahmûd Muhammed Tânâhî, Abdülfettâh Muhammed el-Hulvî), Îsâ el-Bâbî el-Halebî Matbaası, Kâhire, 1383/1964.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, Tabakâtü’l-Müfessirîn, (Thk. Ali Muhammed Ömer), Mektebetu Vehbe, Kâhire, 1396/1976.
• ……….,Tabakâtü’l-Huffâz, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1403/1983.
• ……….. el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, (Thk. Merkezu’d-Diraseti’l-Kur’âniyye), Medine, 1426.
• Taberî, Ebû Ca‘fer b. Cerîr Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân = Tefsiru’t-Taberî, (Thk. Abdullâh b. Abdülmuhsin et-Türkî), Dâru’l-Hicr, Kâhire, 2001.
• Taşköprîzâde, Ahmed b. Mustafa, Miftâhü’s-Sa’âde ve Misbâhü’s-Siyâde fî Mevzûati’l-‘Ulûm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1405/1985.
• Yâfi’î, Ebû Muhammed Abdullâh b. Es’ad b. Ali el-Yemenî, Mir’âtü’l-Cinân ve ‘İbretü’l-Yakzân fî Ma’rifeti Havâdisi’z-Zamân, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1417/1997.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdullâh Şihabüddin Yakut b. Abdullâh, Mu’cemü’l-Buldân, Dâru’s- Sadır, Beyrût, 1955.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl, Me‘âni’l-Kur’ân ve İ‘râbüh (Thk. Abdülcelîl Abduh Şelebî), Âlemü’l-Kütüb, Beyrût, 1408/1988.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-Müfessirûn, Mektebetü Musab b. Umeyri’l- İslâmiyye, 1464/2004.
• Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osmân, Tezkiretü’l-Haffâz,(Thk. Abdurrahmân b. Yahyâ el-Muallimî), Dâiretü’l-Me’ârifi’l-Osmâniyye, 1374.
• ………., Siyeru A’lemi’n-Nübelâ, (Thk. Şu’ayb el-Arnaûd- Kâmil el-Harrat), Müessesetu’r-Risâle, Beyrût, 1402/1982.
• Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdillâh, el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân (Thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm), Mektebetü Dâri’t-Türâs, Kâhire, ty.
• Ziriklî, Hayreddîn, el-A’lâm Kâmûsu Terâcim li-Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâ, mine’l-‘Arabî ve’l-Musta’ribîn ve’l-Müsteşrikîn, Dâru İlm li’l-Melâyîn, Beyrût, 2002.