TATAR MODERNLEŞMESİNDE MUHAMMED ZAKİR REMİYEV İLE FATİH KERİMİ’NİN ROLÜ

Yıl 2021, , 1091 - 1097, 20.05.2021

Cihan Çakmak

https://doi.org/10.18069/firatsbed.873858

Öz

19. ve 20. yüzyıllar siyasi, sosyal ve ekonomik pek çok gelişmeye öncülük etmenin yanı sıra kültürel alanda yepyeni birtakım oluşumlara da zemin hazırlayan bir zaman dilimi olarak dikkat çekmektedir. Avrupa’da Sanayi Devrimi ve Fransız İhtilalinin ortaya çıkardığı ekonomik ve sosyolojik gelişmeler toplumlardaki milli kimlik anlayışını güçlendirmiştir.
Rusya coğrafyasında, İdil ve Ural nehirlerinin suladığı topraklarda yaşayan Tatarlar arasında ise söz konusu gelişmelerle birlikte milli kimlik ve milli tarih arayışı başlamıştır. Ünlü tarihçi Şehabeddin Mercani ve Kayyum Nasıri’nin öncülüğünü yaptığı tarih ve dil alanındaki gelişmeler daha sonra ceditçilik olarak adlandırılacak ve başta eğitim olmak üzere hayatın her alanında yenilik ve reform faaliyetlerinin önderliğini yapacaktır.
Fatih Kerimî ile Muhammed Zakir Remiyev, İsmail Bey Gaspıralı’nın ideallerini benimsemiş aydınlar olarak Tatar toplumu arasında yenilikçi düşüncenin en önemli temsilcileri olmuşlardır. Bu çalışmada Modern Tatar Edebiyatının ve Vakitli Tatar Matbuatının iki önemli ismi olan Fatih Kerimi ile Muhammed Zakir Remiyev’in hayatları, ceditçilik faaliyetleri merkezinde ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ceditçilik, Fatih Kerimi, Muhammed Zakir Remiyev

The Role of Muhammed Zakir Remiev and Fatih Kerimi In Tatar's Modernization

Öz

The 19th and 20th centuries draw attention as a time period that paved the way for new formations in the cultural field as well as leading many political, social and economic developments. Economic and sociological developments brought about by the Industrial Revolution and the French Revolution in Europe strengthened the understanding of national identity in societies.
In the Russian geography, on the other hand, the search for national identity and national history began among Tatars living in lands irrigated by the Idil and Ural rivers. The developments in the field of history and language, led by the famous historian Sehabeddin Mercani and Kayyum Nasiri, will later be called jadidism and will lead the innovation and reform activities in all areas of life, especially education.
Fatih Kerimi and Muhammed Zakir Remiyev became the most important representatives of innovative thinking among the Tatar society as intellectuals who adopted the ideals of Ismail Bey Gaspirali. In this study, the lives of Fatih Kerimi and Muhammed Zakir Remiyev, two important names of Modern Tatar Literature and Periodical Tatar Publishing, will be discussed at the center of their activities.

Anahtar Kelimeler

Jadidism, Fatih Kerimi, Muhammed Zakir Remiyev

Kaynakça

• Aksoy, Gülüse (2019). “Derdmend’in Şiirlerinde Varoluşçuluk İzleri”, ASOS Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 89, Mart 2019, s. 114-121.
• Çakmak, Cihan (2020). “Vakitli Tatar Matbuatının En Önemli İsmi Muhammed Zakir Remiyev (1859-1921)”, VII. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı (20-23 Ekim 2020), C. I, s. 871-882.
• Halit, Gali (1986). “Derdmend.” Tatar Edebiyatı Tarihı. Altı Tomda. 3. Tom. XX. Yöz Başı. Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan, s. 194-213.
• Hekim, Sibgat (1980). “Şagıyrnen Ostalıgı” / Kitap: Derdmend, İse Ciller. Şigerler. Hetireler. İstelik-parçalar. Vak hikeyeler,- Tatarstan Kitap Neşriyatı, Kazan, s. 3-14.
• İbrahimov, Alimcan (2002). “Derdmend”, Tatar Şairleri. /Kitap: Kan Kardeş Remiyevler (2002), Ruhiyet yayınları, Kazan.
• Nurillin, İbrahim (1968).“Megrifetçilik Realizmı Turında”, Kazan Utları, Aprel (4), s. 133-139.
• ŞEREF, Zakire (2000). Fatıyḫ Kerimi, Fatiḫ Kerimi, Şeḫĭslerĭbĭz, (Raif Merdanov, Ramil Miŋnullin, Söleyman Reḫimov) (Fenni-Biografik Cıyıntık), Kazan: Ruḫiyat Neşriyatı, s. 74-111.
• Xisamov, Nurmöxemmet (1971). “Derdmend Şigırlerĭ Rus Tĭlĭnde”, Kazan Utları, Yanvar (1), s. 163-168.
• Xisamov, Nurmöhemmet (1989). “Derdmend (Hayatı ve Faaliyeti Hakkında Bir Deneme)”, Kazan Utları, S. 12, s. 165-175. Yıldırım, Ramilya Yarullina (2019). “Tatar Sanatçısı Derdmend’in Şiir Estetiği Üzerine”, Asos Journal, S. 99, s. 40-47.