NECÂTÎ’NİN BİR GAZELİNİN GÖSTERGEBİLİMSEL İNCELENMESİ

Yıl 2022, , 83 - 96, 18.01.2022

Mustafa Yunus Gümüş

https://doi.org/10.18069/firatsbed.917153

Öz

Anlatı insan ile başlamış ve yazılı metinlerin ortaya çıkmasıyla birlikte bu metinlerin anlaşılması ve yorumlanması, insanların tartıştığı önemli problemlerden biri olmuştur. Bununla birlikte sanat yönü güçlü olan eserlerin anlaşılması, alımlanması ve yorumlanması diğer metinlere göre daha güç olmuş, sanatçıların eserlerinde kullandıkları mazmunlar ve imgeler okuyucunun işini daha da zorlaştırmıştır. Anlaşılması kolay olmayan sanatsal metinler bu şekilde daha girift bir hâle dönüşmüştür.
Divan şairleri, şiirlerini oluştururken bir kuyumcu hassasiyetiyle yaklaşır ve kullandıkları her kelimeyi büyük bir özenle seçerler. Bir kelimenin anlamı, diğer kelimeler ile tamamlanır ve şair hem anlam hem ahenk yönüyle şiirini oluşturur. Araştırmacılar, şairler tarafından büyük bir hassasiyet ile oluşturulan bu şiirleri doğru yorumlamak için birçok şerh ve yorum yöntemi geliştirmişlerdir. Göstergebilimsel inceleme de yapısal bir analiz yöntemi olup manzum metinlerin değerlendirilmesinde de kullanılan modern yorumlama yöntemlerinden biridir. Bu analiz yönteminde bir bütünlük içinde verilen göstergeler dizgesini çözümlemek, yüzeysel yapıdan derin yapıya doğru yapılacak ayrıntılı okuma ile metnin anlamını ortaya koymak amaçlanır. Genellikle düzyazıda kullanılan bir inceleme yöntemi olan göstergebilim, divan şiiri için oldukça uygun bir yapıdadır. Çalışmamızda göstergebilimsel inceleme yöntemi bağlamında Necâtî’nin “bir yana” redifli gazelini yüzey ve derin yapı açısından çözümlemeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Divan şiiri, Necâtî, göstergebilim, gösterge

A Semiotic Analysis of Necâtî’s a Gazel

Öz

The narrative started with people and with the emergence of written texts, understanding and interpretation of these texts has been one of the important problems that people have discussed. However, the understanding, reception and interpretation of works with strong artistic aspects have been more difficult than other texts, and the metaphors and images used by the artists in their works have made the reader's job even more difficult. Artistic texts that are not easy to understand have become more intricate in this way.
Divan poets approach with the sensitivity of a jeweler while composing their poems and choose every word they use with great care. The meaning of a word is complemented by other words and the poet creates his poem in terms of both meaning and harmony. Researchers have developed many commentary and interpretation methods in order to interpret these poems created with great sensitivity by the poets. Semiotic analysis is also a structural analysis method and is one of the modern interpretation methods used in the evaluation of verse texts. In this analysis method, it is aimed to analyze the set of indicators given in a whole and to reveal the meaning of the text with a detailed reading from the superficial structure to the deep structure. Semiotics, which is an examination method generally used in prose, is quite suitable for divan poetry. we tried to analyze Necâtî’s ghazel with “bir yana” redif in terms of surface and deep structure in the context of the semiotic analysis method.

Anahtar Kelimeler

Divan poetry, Necâtî, semiotics, indicator

Kaynakça

• Andrews, W. G. (2012). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı. İstanbul: İletişim.
• Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel Serüven. İstanbul: Yapı Kredi .
• Barthes, R. (2006). Yazı Üzerine Çeşitlemeler. (Ş. Demirkol, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi.
• Benveniste, E. (1995). Genel Dilbilim Sorunları. (E. Öztokat, Çev.) Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
• Cebecioğlu, E. (2009). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Ağaç Kitabevi Yayınları.
• Civelek, M . (2020). Göstergebilimin Kuramsal Açıdan İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Alanya Akademik Bakış, 4 (3) , 771-784 . DOI: 10.29023/alanyaakademik.683974
• Çavuşoğlu, M. (2001). Necati Bey Divanı’nın Tahlili. İstanbul: Kitabevi.
• Demirci, K. (2010). Derin Yapı ve Yüzey Yapı Kavramlarından Ne anlıyoruz? Turkish Studies International Periodical For the Languages: Literature and History of Turkish or Turkic, 5(4), 291-304.
• Dilçin, C. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Guiraud, P. (1973). Göstergebilim. (M. Yalçın, Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Kıran, Z. (2001). Dilbilime Giriş. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Kolcu, A. İ. (2010). Edebiyat Kuramları (Tanım-Tenkit-Tahlil). Ankara: Salkımsöğüt.
• Kurtul, K. (2013). Cellât ve Ağlayan Yüz” Adlı Hikâyenin Göstergebilimsel Açıdan Çözümlemesi. Journal of Language and Linguistic Studies, 9(1), 81-94. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jlls/issue/9937/122935 adresinden alındı
• Mutlu, E. (2004). İletişim Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Müldür, F. (2016). Noam Chomski’de Üretici Dilbilgisi: Derin Yapı ve Yüzey Yapı Ayrımı. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi(27), 59-74.
• Onan, B. (2015). Derin Yapı Yüzey Yapı İlişkisi Bağlamında Temel Dil Becerileri Üzerine Bir Analiz Çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(3), 91-110.
• Öğretmen, Y. T. (2020). Tanıklarıyla Tarama Sözlüğü’nde Yer-Yön Kavram Alanıyla İlgili Sözlerle Oluşan Deyimleşmiş Birleşik Fiiller. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(25), 200-215. doi:10.33692/avrasyad.836106
• Pala, İ. (1998). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Ötüken.
• Rifat, M. (1983). Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları. İstanbul: Yazko İnceleme.
• Sayar, E. (2013). Orhan Veli’nin “İstanbul’u Dinliyorum” Şiiri Üzerinden İstanbul’u Göstergebilimsel Okumak. Turkish Studies, 8(9), 2185-2200. doi:https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.5181
• Selçuk, B. (2009). Necati Beg'in Gazellerinde Tezâd Sanatının Kullanımı. I. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Ölümünün 500. Yılında Şâir Necâtî Anısına (s. 575-588). Kocaeli: Kültür Yayınları.
• Soylu, R. (2016). Çağdaş Türk Resim Sanatında Mistik Semboller ve Göstergebilim Analizleri. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Tanpınar, A. H. (1997). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan.
• Tarlan, Ali Nihat (1992), Necâtî Beg Divanı, Ankara: Akçağ.
• Topçu, N. (2001). İslam ve İnsan-Mevlana ve Tasavvuf. İstanbul: Dergah.
• Üstünova, K. (2010). Yüzey Yapı-Derin Yapı Kavramları Üzerine. Turkish Studies, 5(4), 697-704.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.