DEĞERLER VE TOPLUMSAL YAPIDA SOSYAL DEĞERLERİN YERİ

Yıl 2014, Cilt: 24 Sayı: 1, 209 - 223, 31.01.2016

Mehmet Yazıcı

https://doi.org/10.18069/fusbed.10221

Cited By: 35

Öz

Değer/değerler, felsefenin ve sosyal bilimlerin kullandığı temel kavramlardan biridir. Bundan dolayı, değerler ile ilgili geniş bir literatür mevcuttur. Değerler konusundaki literatürün oluşmasında katkısı olan sosyal bilimlerden biri de sosyolojidir. Sosyoloji kaynaklarında değerler, sosyal hayatı açıklamak için kullanılan temel kavramlardan biridir. Bu tespitten hareketle makalede, önce değerlerin tanımı, sınıflandırılması, özellikleri, işlevleri ve kaynakları daha sonra, toplumsal yapı ve değerler, değerin kültür, kurum, norm ve toplumsal kontrolle ilişkisi ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, toplumsal yapının oluşmasında, varlığını sürdürmesinde ve sosyal değişimde değerlerin yerini ve önemini saptamaktır. Literatür taraması esas alınarak yapılan analiz ve değerlendirmelerde, toplumsal hayatı mümkün kılan insanın “sosyal olma” özelliği ile “toplumsal bilincin” insan doğasıyla açıklanabileceği sonucuna varılmıştır. Toplumsal hayatın içinde yaşandığı toplumsal yapının ise kültür, değerler, yargılar, kurumlar ve davranışlardan meydana geldiği saptanmıştır. Ayrıca, her toplumsal yapının biri mevcut olanı koruma amacında olan normlar ve toplumsal kontrol, diğeri ise, toplumsal yapıda değişim isteğini yansıtan bireysel farklılıklar ve beklentiler olmak üzere iki farklı baskının etkisi altında olduğu tespit edilmiştir. Bu faktörlerin etkisinin ve sonuçlarının toplumun “değerlere bağlılık düzeyine” göre değiştiği ortaya konmuştur. Böylece, toplumsal yapıda sosyal değerlerin belirleyici bir rol üstlendiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değerler, toplumsal yapı, kültür, yargılar, kurumlar, davranışlar, normlar ve toplumsal kontrol

Kaynakça

• Anar, Suat (1983), “Değerlerin Sosyolojik Açıdan İncelenmesi”, Çağdaş Eğitim Dergisi, Sayı 82, s. (8- 44),
• Arat, Necla (1987), Etik ve Estetik Değerler, Say Yayınları, İstanbul.
• Arat, Necla (1991), ”Varoluşsal Bir Sorun Olarak değişen Değerler”, Türkiye 1. Felsefe Mantık Bilim Tarihi Sempozyum Bildirileri, (19-21 Kasım 1986, Ankara), Ülke Yayınları, yayın yeri yok,
• Avcı, Nazmi (2007), Toplumsal Değerler ve Gençlik, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Aydın, Mustafa (2003), “Gençliğin Değer Algısı: Konya Örneği”, Değer Eğitimi Dergisi, Sayı: 3.
• Aydın, Mustafa (2011), “Değerler, İşlevleri ve Ahlak”, Eğitime Bakış Dergisi, Yıl: 7 Sayı: 19.
• Aytaç, Ömer (2002), Sosyoloji/Bir Giriş Denemesi, Üniversite Kitabevi, Elazığ.
• Collins, H. (1991), Collins English Dictionary (Third edition), Glasgow.
• Dilmaç, Bülent (2002), İnsanca Değerler Eğitimi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Dönmezer, Sulhi (1982), Sosyoloji, Savaş Yayınları, Ankara.
• Durkheim, Emile (1985), Toplumbilimsel Yöntemin Kuralları, çev. Celal Bali Akal, BSF Yayınları, İstanbul.
• Erdoğmuş, Zeki (1976), “Değerler, Norm ve Sosyal Kontrol”, Sosyoloji, N. Nirun ve Z. Erdoğmuş, MEB Yay., Ankara.
• Erdoğmuş, Zeki (1989), Sosyal İlişkilere Analitik Bir Bakış, Elazığ, (Yayınlanmamış Ders Notları).
• Fichter, Joseph (2006), Sosyoloji Nedir, çev. Nilgün Çelebi, Anı Yayıncılık, Ankara.
• Giddens, Anthony (2000), Sosyoloji, Yay. haz., H. Özel ve C. Güzel, Ayraç Yayınları, Ankara.
• Gökçe, Birsen (2004), Türkiye’nin Toplumsal Yapısı ve Toplumsal Kurumları Savaş Yayınları, Ankara.
• Güngör, Erol (2010), Değerler Psikolojisi Üzerinde Araştırmalar, Ötüken Yay., İstanbul.
• Güven, Sami (1999), Toplumbilim, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Güvenç, Bozkurt (1976), “Değerler, Tutumlar ve Davranışlar”, Ruşen Keleş, Toplum Bilimlerde Araştırma ve Yöntem, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• Güvenç, Bozkurt (1994), İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• İbn Haldun (1954), Mukaddime, cilt 1, çev. Z. Kadiri Ugan, MEB Yay., İstanbul.
• Kıray, Mübeccel (1974), “Sosyal Yapı ve Nüfus Etkileşimi” Amme İdaresi Dergisi, VII/4, sayfa 3.
• Kıray, Mübeccel. (1964), Ereğli, Ağır Sanayiden Önce Bir Sahil Kasabası, D.P.T. Yay., Ankara.
• Kızılçelik, Sezgin ve Yaşar Erjem (1994), Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü, Atilla Kitapevi, Ankara.
• Kuçuradi, İonna (1971), İnsan ve Değerler, Yankı Yayınları, İstanbul.
• Kuşdil, M. Ersin ve Çiğdem Kağıçıbaşı (2000), Türk Öğretmenlerinin Değer Yönelimleri ve Schwartz Değer Kuramı, Türk Psikoloji Dergisi, Yıl 15 (45), 59 - 76.
• Lipson, Leslie (1986), Politik Bilimin Temel Sorunları, çev. Tuncer Karamustafaoğlu, Beta Yayıncılık, İstanbul.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi (2007), “Üniversite Öğrencilerinin Değer Yönelimleri ve Dindarlık”, Değerler ve Eğitimi, editör. Recep Kaymakcan vd. DEM/Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Nirun, Nihat (1991), Sistematik Sosyoloji Yönünden Sosyal Dinamik Bünye Analizi, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Özensel, Ertan (2007), “Liseli Kız ve Erkek Öğrencilerin Değer Yargıları ve Türk Toplumunun Temel Toplumsal Kurumlarına Bakış Açıları”, Değerler ve Eğitimi, Editör. R. Kaymakcan vd. DEM/Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Özkalp, Enver (2003), “Kültür”, Davranış Bilimlerine Giriş, editör. Enver Özkalp vd., Eskişehir. Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir.
• Pala, İskender (2013), ”Kültürel Meselelerimiz Kültür ve Bilgi”, http://www.zaman.com.tr/iskander- pala/kulturel-meselelerimiz-8-kultur-ve-bilgi_924651.html.
• Rokeach, Milton (1973), Nature of Human Values. New York: The Free Press
• Schwartz, Shalom H., (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In Advances In Experimental Social Psychology (M. P. Zanna, Ed.; 25,1- 65), San Diego: Academic Press.
• Schwartz, Shalom H., (1994), “Are There Universal Aspects in the Structure and Contents of Human Values?”, Journal of Social Issues, Vol. 50, No. 4, 1994,pp. 19-45
• Seyyar, Ali (2003), Ahlak Terimleri (Ansiklopedik Sözlük), Beta Yayınları, İstanbul.
• Seyyar, Ali (2010), Sosyal Hizmet Terimleri (Ansiklopedik ‘Sosyal Çalışma’ Sözlüğü), Sakarya Yayıncılık, Sakarya.
• Tan, Mine (1981), Toplumbilime Giriş Temel Kavramlar, Ankara Üniversitesi Yay., Ankara.
• Tanyol, Cahit (1960), Sosyal Ahlâk/Lâik Ahlâka Giriş, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Yay., İstanbul.
• Tolan, Barlas (1978), Toplum Bilimlerine Giriş, Kalite Matbaası, Ankara.
• Türker, Ömer (2006), Mukaddime’de Aklî İlimler Algısı: İbn Haldûn’un “Bireysel Yetenekler” Teorisi, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı 15, p. (33-50),
• Türkkahraman, Mimar (2009), “Teorik ve Fonksiyonal Açıdan Toplumsal Kurumlar ve Kurumlararası İliksiler”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.14, S.2, s. 25-46.
• Yapıcı, Asım vd., (2012), “Öğretmen Adaylarının Değerler Yönelimleri”, www.esosder.org, Güz-2012 Cilt:11 Sayı:42 (129-151)
• Yaşaroğlu, Cihat (2013), “Türkiye’deki “Hayat Bilgisi” ile Singapur’daki “Vatandaşlık ve Ahlak Eğitimi” Derslerinin Değerler Eğitimi Bağlamında Karşılaştırılması”, Turkish Studies, Volume 8/8, p. 1453- 1461, Ankara.
• Yavuz, Hilmi (1997), Felsefe Yazıları, Boyut Kitapları, İstanbul.
• Yazıcı, Mehmet (2013), “Değerler Eğitimine Gönüllü Katılan Öğretmenlerin Profili ve Görüşleri”, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, Volume 6 Issue 2, p. 995-1023.