ROMA HEYKELLERİNİN AKIBETİ DEPREM Mİ – DİNÎ ÖFKE VE NEFRET Mİ?

Yıl 2019, Cilt: 29 Sayı: 2, 431 - 448, 30.08.2019

Şükran Yaşar

https://doi.org/10.18069/firatsbed.562324

Öz

ÖZ

Özellikle başta
Anadolu, Suriye ve Mısır olmak üzere Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinin müzelerinde
bulunan Roma imparator-imparatoriçe, tanrı ve tanrıçalarının heykellerinin
parçalanmış ve tahribata uğramış halleri, bilim dünyasının dikkatini çekmekte
ve kafalarda soru işaretleri oluşturmaktadır. Bazı Batılı teolog-tarihçi ve
arkeologların bu tahribatı Müslümanlarla ilişkilendirme imâları, yerli ve
Müslüman bilim adamlarının ise deprem ihtimalini ileri sürmeleri, bu soru
işaretlerini gidermede yetersiz kalmaktadır.

 Bu heykel tahribatlarının nedenleri olarak taraflarca
ileri sürülen iki zayıf ihtimalin de, bilimsel verilere dayanmadığı ve gerçeği
yansıtmadığı aşikârdır. Bu çalışmamızda Kilise kaynaklarını esas alarak, modern
ciddi araştırmalarla karşılaştırarak, bu konuda şu neticeye vardık: Yaklaşık
iki buçuk asır süren Pagan Roma ile Hristiyanlığın mücadele süreci önce mahallî
kovuşturmalar, ferdi cezalandırmalar ile başlamış, sonra zulüm ve katliamlarla
devam etmiş, nihayet Büyük Konstantinos ile sona ermiştir! I.Theodosios
döneminde, Hristiyanlık Devletin Resmi Dini olmuş, paganizm yasaklanmıştır.
Yaklaşık iki buçuk asırlık öfke ve nefret, I.Thedosios’un paganizm aleyhindeki
fermanlarıyla, radikal keşişler önderliğinde halkın pagan mabetlerine
saldırmasıyla ve tüm heykellerin parçalanmasıyla sonuçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hristiyanlar, paganizm, Traianus, Septimus Severus, Decius, Diocletianos, Konstantinos I, Theodosios I.

Teşekkür

Bu çalışmamda Süryanca ve Arapça kaynakların kullanımında yardımlarını esirgemeyen hocam Prof. Dr. Mehmet Çelik’e çok teşekkür ederim.

Kaynakça

• Ancient Syriac Documents Relative to the Earliest Establishment of Christianity in Edessa and the Neighbouring Countries, (Ed.W.Cureton) London – 1864.
• Atiya, S. Aziz, A History of Eastern Christianity, London-1968.
• Bailly, Cyrill, The State Religion of Roma at the Time of Christ, London and Glasgow-1929.
• Bar Obroyo, Abu’l-Farac Tarihi (Çev: Ö. R. Doğrul), C. I, Ankara-1945.
• Barrow, R. H., Romalılar (Çev: E. Gürol), İstanbul-1965.
• Bihlmeyer, K.,-H. Tuchle, Birinci ve Dördüncü Yüzyıllarda Hristiyanlık (Çev: A. Göral), İstanbul-1972.
• Brown, Peter, Geç Antikçağ Dünyası, (Çev. T. Kaçar), İstanbul – 2016.
• Burckhardt, Jacob, The Age of Constantine the Great, London – 1949.
• Burliga, Bogdan,“ The Emperor’s Old Clothes: Marcus Aurelius’ Attitude Towards the Christians Again” Studia Elblaskie 12, 2011.
• Burn, A-E., “Creeds”, Encylopedia of Religion and Ethics, C. IV, Ed. James Hasting and John A. Selbie, Edinburgh-1911.
• Corcoran, Simon, “Before Constantine”, The Cambridge Companion to Age of Constantine, Cambridge Univ.Press – 2006.
• Cumont, Franz, The Oriental Religions in Roman Paganism, New York-1956.
• Çelik, Mehmet, Fener Patrikhanesinin Ökümeniklik İddiasının Tarihî Seyri (325 – 1453), İzmir – 2000.
• Çelik, Mehmet, Siyasal Sistem Açısından Bizans İmparatorluğunda Din – Devlet İlişkileri-I, İzmir – 1999.
• Çelik, Mehmet, Süryani Kilisesi Tarihi, C. 1, Yaylacık Matbaası, İstanbul, 1987.
• Çelik, Mehmet, Tur Abdin: Kilise ve Manastırlar Tarihi, İstanbul, Tarihsiz, C.I.
• Çelik, Mehmet,-Şükran Yaşar, “İmparator Julianus ve Paganizmi Yeniden Diriltme Teşebbüsü”, Prof. Dr. Işın Demirkent Anısına, Globus Dünya Basımevi, İstanbul, 2008. s.139-144.Çelik, Mehmet, Şinasi Gündüz – Şükran Yaşar, “Şehrin Dini Yapısı”, Edessa’dan Urfaya, C. I, Ankara – 2007.
• Davis, William Stearns, Reading in Ancient History: Illistrative Extracts From the Sources II., Rome and the West, USA – 1913.
• Documentes of the Christian Church, Selected and Edited by Henry Betterson, 2. Baskı, Oxford University Press-1963.
• Dodd, Charles Harold, The History of Christianity from the Death of St Paul to the Reign of Constantine (The History of the Christianity in Light of Modern Knowledge, A Collective Work ), London and Glasgow-1929.
• Downey, Glanville, A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arab Conquest, Princeton-1961.
• Duval, Rubens, Histoire d’Edesse: Politique, Religieuse et Litteraire, Amsterdam (Reimpression): Philo Press 1975.
• Duygu, Zafer, Hristiyanlık ve İmparatorluk, Ankara – 2017.
• Ehrman, Bart D. – Andrew S. Jacobs, Christianity in Late Antiquity (300-450) Oxford Uni. Press-2004.
• Errington, R. Malcolm, Roman Imperial Policy from Julian to Theodosius, Nort Carolina Press – 2006.
• Eusebios, Historia Ecclesiestica (Nicene and Post – Nicene Fathers) Seri II, C. I. V. 1.
• Filiksinos Yuhanna Dölebani, Yıl Öğütleri, C.III, İst – 1964,
• Frend, William H. C., “Martyrdom and Political Oppression” The Early Christian World, London&New York – 2000.
• Gibbon, Edward, The Decline and Fall of the Roman Empire, New–York – Tarihsiz.
• Gibbon, Edward, “History of Christianity All that Relates to the Progress of the Christian Religion”, The History of the Fecline and Fall the Roman Empire I, New York- 1978.
• Hadas, Moses, A History of Rome from İt’s Origins to 529 AD as told by the Roman Historians, New York (Doubleday Anchor Books), Tarihsiz.
• Hannah, Ian C., Christian Monastisizm, New-York-1925.
• Hefele, Charles Joseph, A History of the Christian Counsils, from the Original Documets, to the Close of the Council Nicea AD. 325, Edinburgh-1871.
• Holloway, R. Rose, Constantine and Rome, Yale Univ. Press – 2004.
• İsidoros, Heridetü’n – Nefîse fi Tarihi’l – Kenise, C. I, Efranciye – 1922.
• Jameson, Mrs., Sacred and Legendary Art, C. II, London-1879.
• Jones, A. H. M., Constantine and the Conversion of Europe, London – 1948.
• Lorey, j., Monks and Monasteries of the Near East (Trans. P.Collin) London-1963.
• Mor Iğnatios Afram I, Dürer en–Nefise fî Muhtasar Tarihi’l – Kenise, Homs – 1940.
• Mor Mihoyel Rabo, Kthobo dı – Makesbonus Zebne, Paris – 1899.
• Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi (Çev: Fikret Işıltan), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1981.
• Potter, David S., The Roman Empire at Bay: AD 180-395, London – New York, 2004.
• Ramsay, W. M., The Church in the Roman Empire, Before A.D.170, Michigan – 1954.
• Saka, İshak, Es – Süryan: İman ve Hadara, Halep, 1983.
• Sarıkçıoğlu, Ekrem, Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi, İstanbul- 1983.
• Scerre, Chris, Chronicle of the Roman Emperors ; The Reign – By – Reign Record of the Rulers of İmperial, Roma, London – 1995.
• Segal, J. B., Edessa: The Blessed City, Oxford, at the Clarendom Press, London – 1970.
• Shaw, Brend D., Sacred Violance: Africian Christians and Sectarian Hatred in the Age of Augustine, Cambridge Univ. Press – 2011.
• Treadgold, Warren, A History of the Byzantine State and Society, California – 1997.
• Tural, Murat, Ortaçağ Doğu Hristiyanlığında Mistik Hayat, CBÜ. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa, 2010.
• Vasiliev, Alexandro Alexandrovich, Bizans İmparatorluğu Tarihi I, (Çev: A. Müfit Mansel), Ankara, 1943.
• Wagner, Monica, Saint Basil-Ascetical Works, The Catholic Universty America Press, Washington,1962.
• Willianus, Stephen–Gerard Friell, Thedosius: The Empire at Bay, Yale Üniv. Press–1994.
• Wood, James E., Church and State in Historical Perspective: A Critical Assesment and Annolated Bibliography, London – 2005.
• Yakup III, Tarihü’l - Kenisetü’s - Süryaniyyetü’l - Antakiyye, C. I, Beyrut, 1953.