Mughith al-Din Toghril Shah, A Strong Malik of Seljuk in Erzurum

Yıl 2022, Cilt: 32 Sayı: 3, 1299 - 1309, 21.09.2022

Yunus Emre Aydın , Ensar Macit

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1136836

Öz

Mughith al-Din Toghril Shah is one of the sons of Kilij Arslan II. Before Kilij Arslan II died, he divided the country among his sons, and Elbistan was given to Mughith al-Din Toghril Shah in this division. During the struggle for the throne that started at the end of Kilij Arslan's life, Mughith al-Din Toghril Shah remained neutral and obeyed his brothers who dominated the throne. Mughith al-Din Toghril Shah remained in Elbistan until 1202, adhering to his brothers Ghiyath al-Din Kaykhusraw I and Rukn al-Din Sulayman Shah II. After this date, with the conquest of Erzurum, he became the Saldjuks malik of Erzurum from 1202 until he died in 1225. Mughith al-Din Toghril Shah started political and military relations with Georgians, Akhlat-shahs and Ayyubids in Erzurum. He made an alliance with Akhlat-shahs against the Georgians and Ayyubids. In order to get along with the Georgians, he converted one of his sons a to Christian and married him to the Georgian queen Rusudan. After the death of Ghiyath al-Din Kaykhusraw I, Mughith al-Din Toghril Shah acted independently and minted coins in his own name and delivered a sermon. These actions revealed the view that Erzurum was independent from the Seljuks of Rum. However, although Mughith al-Din Toghril Shah acted independently in Erzurum, there is not enough source say that Erzurum became independent from the Seljuks of Rum.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Seljuks, Mughith al-Din Toghril Shah

ERZURUM’DA GÜÇLÜ BİR SELÇUKLU MELİKİ MUGÎSEDDÎN TUĞRUL ŞAH

Öz

Mugîseddîn Tuğrulşah, II. Kılıçarslan’ın oğullarından biridir. II. Kılıçarslan ölmeden önce ülkeyi oğulları arasında böldü ve Mugîseddîn Tuğrul Şah’a da bu taksimatta Elbistan verildi. II. Kılıçarslan’ın hayatının sonlarında başlayan taht mücadelelerinde Mugîseddîn Tuğrul Şah, tarafsız kalarak tahta hâkim olan kardeşlerine itaat etti. Mugîseddîn Tuğrul Şah, 1202 yılına kadar kardeşleri I. Gıyâseddîn Keyhüsrev ve II. Rükneddîn Süleyman Şah’a bağlı kalarak Elbistan’da kaldı. Erzurum’un fethedilmesiyle 1202 yılından 1225 yılındaki ölümüne kadar Erzurum Selçuklu meliki oldu. Mugîseddîn Tuğrul Şah, Erzurum’da Gürcüler, Ahlatşahlar ve Eyyûbîler ile siyasî ve askerî ilişkilere girdi. Gürcülere ve Eyyûbîlere karşı Ahlatşahlar ile ittifak yaptı. Gürcülerle iyi geçinmek için de oğullarından birini Hristiyan yaparak Gürcü kraliçesi Rosudan ile evlendirdi. I. Gıyâseddîn Keyhüsrev’in ölümünden sonra Mugîseddîn Tuğrul Şah, bağımsız hareket edip kendi adına para bastırdı ve yine kendi adına hutbe okuttu. Bu gelişmeler Erzurum’un Türkiye Selçuklularından bağımsız olduğu görüşünü ortaya çıkarsa da, ve yine Mugîseddîn Tuğrul Şah her ne kadar Erzurum’da bağımsız hareket etse de Erzurum’un Türkiye Selçuklularından bağımsız hale geldiğini söylemek için yeterli kaynak yoktur.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Selçuklular, Mugîseddîn Tuğrul Şah

Kaynakça

• Abû’l-Farac (Bar Hebraeus). (1999). Abû’l-Farac Tarihi. II. (Çev. Ömer Rıza Doğrul). Ankara: TTK Yayınları
• Aksarayî. (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: TTK Yayınları.
• Amasyalı Abdî Zâde Hüseyin Hüsâmeddîn. (1329-.332). Amasya Tarihi, II. İstanbul: Necm İstikbal Matnbası.
• Aynî. (2007). İkdü’l-Cümân fî Târîhi Ehli’z-Zamân. III. (Thk. Muhammed Rızk Mahmûd). Kahire: Dârü’l-Kütüb ve’l-Vesâik el-Kavmiyye.
• Bakır. A. (2013). Ortaçağda Bir Türkiye Selçuklu Kenti Uluborlu. SDÜ. Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2013 (30), 55-66.
• Beygu, A.Ş. (1936). Erzurum Tarihi, Anıtları, Kitabeleri. İstanbu: Bozkurt Basımevi.
• Ebû’l-Fidâ. (Tarihsiz). el-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer. III. (Thk. Muhammed Zeynühüm Muhammed Azeb). Kahire: Dârü’l-Meârif.
• Eğilmez. S. (2012). Erzurum: Kuruluşundan Osmanlı Fethine Kadar. İstanbul: Erzurum Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Ekşi, F.M. ve Çiğdem, S. (2016). L. T. Guzalyan’ın ‘Bayburt Kalesinin Neşredilmemiş Kitabeleri’ Adlı Makalesi. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (36), 137-172.
• Gök. H.İ. (2013). Musul Atabeyliği Zengiler (Musul Kolu 1146-1233). Ankara: TTK Yayınları.
• Gürcistan Tarihi (Eski çağlardan 1212 yılına kadar). (Çev. Hrand D. Andreasyan-Haz. Erdoğan Merçil). Ankara: TTK Yayınları.
• Hamdullah Müstevfî-yi Kazvinî, (2018). Târih-i Güzide. (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: TTK Yayınları.
• İbn Bibi. (2014). el-Evâmirü’l-Alâ’iyye fi’l-Umûri’l-Alâ’iyye (Selçuknâme). (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: TTK Yayınları.
• İbn Vâsıl. (1960). Müferricü’l-Kürûb fî Ahbâri Benî Eyyûb. III. (Thk. Cemâleddîn Şeyyâl). Kahire.
• İbnü’l-Esîr. (2012). el-Kâmil fî’t-Târîh. X. (Thk. Ömer Abdusselâm Tedmürî). Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî.
• İbnü’l-Füvatî. (1416). Mecma’u’l-Âdâb fî Mu’cemi’l-Elkâb. V. (Thk. Muhammed Kâzım). Tahran: Müessesetü’t-Tıbâ’at ve’n-Neşr Vezâretü’s-Sekâfeti ve’l-İrşâdi’l-İslâmî & Mecma’u’l-İhyâi’s-Sekâfeti’l-İslâmiye.
• İsmail Gâlib. (1309). Takvîm-i Meskûkât-i Selçukiyye. İstanbul: Mihran Matbası
• Kaya. S. (2006). I. Gıyâseddin Keyhüsrev II. Süleymanşah Dönemi Selçuklu Tarihi (1192-1211). Ankara: TTK Yayınları.
• Koca. S. (1997). Sultan I. İzzeddin Keykâvus (1211-1220). Ankara: TTK Yayınları.
• Konukçu. E. (1992). Selçuklulardan Cumhuriyete Erzurum. Ankara: Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası Yardım Araştırma ve Geliştirme Vakfı.
• Nesevî. (1953). Sîretü’s-Sultân Celâleddîn Mengübirtî. (Thk. Hâfız Ahmed Hamdî). Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabî.
• Nüveyrî. (tarihsiz). Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb. XXVII. (Thk. Necîb Mustafâ Fevvâz & Hikmet Keşelî Fevvâz). Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Poole. S.L. (1967). Catalogue of Oriental Coins in the British Museum. III. Bologna
• Safedî. (2000). el-Vâfî bi’l-Vefâyât. XVI. (Thk. Ahmed Arnavûd-Türkî Mustafâ). Beyrut: Dârü’l-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Sümer. F. (1998). Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu’da Türk Devletleri. Ankara: TTK Yayınları.
• Sümer. F. (2001). Tuğrul-Şah. İA, C.12-2. (ss. 41-44). MEB Yayınları.
• Süryanî Mihail. (1944). Süryanî Patrik Mihailin Vakainamesi. (Çev. Hrant D. Andreasyan) TTK Kütüphanesi.
• Turan. O. (1993a). Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Turan. O. (1993b). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Uluçam. A. (1989) Bayburt Kalesi’nin Tarihi ve Mimari Özellikleri. Rıfat Yıldız. (haz.) Türk Tarihinde ve Kültüründe Bayburt Sempozyumu (23-25 Mayıs 1988) içinde. Erzurum.
• Uyumaz. E. (2003). Sultan I. Alâeddîn Keykubad Devri Türkiye Selçuklu Devleti Siyasî Tarihi (1220-1237). Ankara: TTK Yayınları.
• Yâkût el-Hamevî. (1977). Mu’cem el-Büldân. I. Beyrut: Dâru Sâdır.