FETHU’L-KADÎR ADLI ESERİ BAĞLAMINDA ŞEVKÂNÎ’NİN KIRAATLERİ KULLANMA YÖNTEMİ

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 2, 933 - 946, 29.05.2024

Mehmet Keleş

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1320787

Öz

Yemen’in önde gelen âlimlerinden biri olan Şevkânî (ö. 1250/1834), Zeydîlik mezhebinin hüküm sürdüğü bir ortamda yetişmiştir. Ancak otuzlu yaşlara geldiğinde herhangi bir mezhebe bağlı kalmanın taklitçilik olduğunu belirterek kendisini müçtehit olarak ilan etmiştir. Telif ettiği eserlerini bu düşünce çerçevesinde kaleme almış ve bunlar arasında muhteva bakımından en kapsamlı olan eseri ise araştırmamıza da konu olan Fetḥu’l-ḳadîr adlı tefsir kitabıdır. Söz konusu eser, Şevkânî’nin kıraat vecihlerini ele alma yöntemini gösteren tek eseri olarak bilinmektedir. Eserin tamamına bakıldığında Şevkânî’nin ayetleri yorumlama çerçevesinde kıraatleri sık sık kullandığı görülmektedir. Ayetleri açıklama sadedinde kimi zaman kıraatleri çeşitli görüşlerle birlikte aktarırken bazen de kıraat farklılıklarını yalnızca okuyuş sahibine nispet etmekle yetinmektedir. Ele aldığı kıraatleri sahabe, tabiîn ve kıraat imamları olmak üzere birçok şahıs ve bölgeye isnad ederek aktarmaktadır. Bu araştırma, Şevkânî’nin Fetḥu’l-ḳadîr adlı eseriyle sınırlandırılmıştır. Tahlili yapılan kıraat farklılıkları, Şevkânî’nin tefsirinden hareketle örneklendirme yöntemiyle yapılmaya çalışılmıştır. Müellifin tefsirinde, farklı hususlarla istidlâlde bulunduğu kıraatlerin manaya olan etkileri ve fıkhî meselelere yansımasını yoğun bir şekilde işleyerek kişisel görüşünü ortaya koyduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Şevkânî, Kıraat, Fethu’l-Kadîr

Shawkani’s Method of Use of Recitations in The Context of His Work Named Fath al-Qadir

Öz

Shawkani (d. 1250/1834), one of the leading scholars of Yemen, grew up in an environment where the Zaydism sect was dominant. However, when he was in his thirties, he declared himself a mujtahid, stating that adhering to any sect was imitation. He wrote his copyrighted works within the framework of this thought, and the most comprehensive work among them in terms of content is his commentary book called Fath al-kadîr, which is also the subject of our research. The work in question is known as the only work that shows Shawkani’s method of handling recitation aspects. When we look at the entire work, it is seen that Shawkani frequently uses recitations within the framework of interpreting the verses. In explaining the verses, he sometimes conveys the recitations with various opinions, and sometimes he is content to attribute the differences in recitations only to the person who recites them. He conveys the recitations he deals with by attributing them to many individuals and regions, including the companions, tabiin and qiraat imams. This research is limited to Shawkani’s work called Fath al-kadîr. The analyzed recitation differences were tried to be made through the method of illustration, based on Shawkani’s commentary. It has been concluded that the author, in his commentary, reveals his personal opinion by intensively dealing with the effects of the recitations on the meaning and their reflection on fiqh issues, which he inferred from different issues.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Shawkani, Qiraat, Fath al-Qadir

Kaynakça

• Bayraktutan, O. (2003). Kırâatlerde müdrec kavramı -Kavramın kırâatlerde kullanılıp kullanılmamasının mantığına dair-. Ankara: Sonçağ Akademi.
• Bıyıkoğlu, Y. (2012). Şevkânî’nin Kur'ân'ı yorumlama yöntemi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi).
• Çetin, A. (2013). Yedi harf ve kıraatler. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Çetin, M. (2021). Zümer sûresi’ndeki kıraat ihtilafları ve tefsire etkisi. Ağrı İslami İlimler Dergisi (AGİİD), 9 (7), 38-63.
• Çetin, M. (2022, Aralık). Tekâsür sûresi üzerine bazı mülahazalar. Van İlahiyat Dergisi, 10 (17), 69-92.
• Dimyâtî, A. (1987). İthâf’u fudalâ’il-beşar fi’l-kıraâti’l-erbeate aşer. Beyrut: Alemü’l-Kütüb.
• Dinçer, F. (2022). “Zürkānî’ye göre ahruf-i sebʿa’nın delil ve faydaları”. Ağrı İslami İlimler Dergisi (AGİİD), 6 (11), 46-64.
• Dinçer, F. (2022). İbn Bennâ'nın ilmi şahsiyeti ve kırâat ilmine katkısı. İstanbul: Kitap Dünyası.
• Ferâhîdî, H. (t.s.). Kitâbü’l-ayn. Beyrut: Müessesetü’l-Ale’l-Matbûât.
• Ğumârî, M. (1981). el-İmâm eş-Şevkânî müfessiran. Cidde: Dârü'ş-Şüruk.
• İbn Arabî, E. (2003). Ahkâmû’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kütûbi’l-İlmiyye.
• İbn Hâleveyh, H. (t.s.). el-Muhtasar fî şevâzzi’l-Kur’an min kitâbi’l-bedî’. Kahire: Mektebetü’l-Mütenebbî.
• İbn Manzur, M. (1995). Lisânu’l-arab. Beyrut: Dâru’l-İhyâ.
• İbn Muhaysın, M. (1993). el-Muğnî fî tevcîhi’l-kıraâti’l-aşri’l-mütevâtira. Beyrut: y.y.
• İbn Mücâhid, E. (1980). Kitâbü’s-seb’a fi’l-kırâât. Mısır: Dâru’l-Marife.
• İbnü’l-Cezerî, Ş. (1999). Müncidü’l-mukriîn ve mürşidü’t-tâlibîn. Beyrut: y.y.
• İbnü’l-Cezerî, Ş. (2010). Ğâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ. b.y.: Mektebetü İbn Teymiyye.
• İbnü’l-Cezerî, Ş. (t.s.). en-Neşr fi'l-kıraati’l-aşr. Beyrut: Dâru’l-Kütûbi’l-İlmiyye.
• Kazvînî, A. (t.s.). Fethü’l-azîz bi şerhi’l-veciz. b.y.: Dâru’l-Fikr.
• Keleş, M. (2023). Şevkânî, fethu'l-kadîr adlı eseri ve kıraatleri ele alma yöntemi. Iğdır: Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi).
• Keleş, M. (2024). Şevkânî, fethu'l-kadîr adlı eseri ve kıraatleri ele alma yöntemi. İstanbul: Kitap Dünyası.
• Kurtubî, E. A. (1964). el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân. Kahire: Dârü’l-Kütübü’l-Mısriyye.
• Mekkî b. Ebî Tâlib, E. M. (t.s.). el-İbâne an me’âni’l-kırâât. Kahire: Dârû Nehdati Mısr.
• Râzî, M. (1999). Mefâtihü’l-ğayb (et-Tefsîru'l-kebir). Beyrut: Dâru İhyâu’t-Türâsi’l-Arabî.
• Sa’lebî, E.-V. (2007). Şerhü’r-risâle. Riyad: Dâru İbn Hazm.
• Sehâvî, A. (1987). Cemâlu’l-kurrâ ve kemâlü’l-ikrâ, thk. Ali Hüseyin el-Bevvab. Mekke: Mektebetü’t-Türâs.
• Süyûtî, E.-F. (t.s.). el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. Medine: Mücemmâü’l-Melik Fehd li-Tıbaati’l-Mushafi’ş-Şerif.
• Şevkânî, M. (1993). Neylü'l-evtâr min esrâri münteka'l-ahbâr. Mısır: Daru'l-Hadis.
• Şevkânî, M. (1994). el-Müskirât ve’l-muhaddirât el-bahsu’l-müsfir an tahrîmi külli müskir ve müfettir. Medine: Dâru’l-Buhârî.
• Şevkânî, M. (2007). Fethü’l-kadîr el-câmi’ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ilmi’t-tefsîr. Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• Şevkânî, M. (t.s.). el-Bedrü’t-tâli’ bi-mehâsin min ba’di’l-karni’s-sâbi’. Beyrut: Dâru’l-Marife.
• Taberî, E. (2000). Câmiuʽl-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. b.y.: Müessesetü’r-Risâle.
• Tayyâr, M. (2010). Şerhû mukaddimeti’t-teshîl li ulûmi’t-tenzîl li'bni Cüzey. Riyad: Daru İbnü’l-Cevzî. Tirmizî, M.-D. (1998). Sünenü Tirmîzî. Beyrut: Dâru'l-Garbi'l-İslâmî.
• Yeşildağ, A. (2021). Şevkânî’nin fethu’l-kadîr’de kırâatleri tetkik usulü. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi).
• Zeccâc, E.-S.-B. (1988). İ’râbu’l-Kur’ân. Beyrut: Âlemu’l-Kutub.
• Zemahşerî, E.-K. (1998). Esâsu’l-belâğa. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Ziriklî, H. (1990). el-A’lâm kâmûsu terâcim li eşheri'r-ricâl ve'n-nisâ mine'l-arab ve'l-müsta'ribîn ve'l-müsteşrikîn. b.y.: y.y.