INSTAGRAM’IN VE TİKTOK’UN EKONOMİ-POLİTİK ELEŞTİRİSİ VE KATILIMCI KÜLTÜR OLANAKLARI

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 2, 961 - 974, 29.05.2024

Fuat Boğaç Evren

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1383291

Öz

Daha önceki birçok araştırma, internetteki ve sosyal medyadaki katılımcılık olanaklarını ve olasılıklarını tartışmış, önemli bir kısmı da konuyu tekno-determinist ve tekno-optimist yaklaşımla ele alarak literatürde yer edinmiştir. Söz konusu araştırmalar, tartışmalarında ana akım sosyal medyaların özel mülkiyete ait şirketler olduğu ve bu şirketlerin tekel konumuna eriştiğini gözden kaçırmıştır. Ayrıca bu şirketlerin ticari hedefleri doğrultusunda hedefli reklamcılık sistemini aktif biçimde kullanmaları, üretketici gözetimini ortaya çıkararak üretketicilerin dijital emeğinin akademik düzeyde tartışılmasına neden olmuştur. Bu çalışma ise ticari sosyal medyanın tekel konumundaki hegemonik üstünlüğünü vurgulayarak bu şirketlerle üretketiciler arasında yeni bir toplumsal tabakalaşmanın oluştuğunu iddia etmektedir. Bu doğrultuda, çalışma, ekonomi-politik yaklaşımı benimseyerek sosyal medya üretketicilerinin konumunu ve sosyal medya şirketlerinin üretketicileri metalaştırma sürecini tartışmayı amaçlamıştır. Ekonomik yapının nasıl işlediği, üretketicilerin dijital emeği ve dijital emeğin maddi değere dönüşümü Instagram ve TikTok özelinde tartışılmıştır. Ortaya çıkan sonuçlar hem Instagram’ın hem de TikTok’un, üretketicilerini yalnızca ekonomik amaçlarına ulaşılmasında araç olarak gördüğünü, görünürlüğün ve dikkat çekmenin satın alınabilir olgulara dönüştüğünü ve böylesi bir mecrada katılımcılık ve katılımcı kültür olanaklarının tüketildiğini ortaya koymuştur. Ayrıca dijital emekçilerle tekel konumundaki sosyal medya şirketleri arasında toplumsal tabakalaşmanın yaratıldığı, buna neden en önemli unsurun da söz konusu şirketlerin tekelci hegemonik konumu olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Katılımcı kültür, Ekonomi politik, Dijital emek, Instagram, TikTok

Political Economy Critique of Instagram and TikTok and Opportunities for Participatory Culture

Öz

Previous research has discussed the possibilities and opportunities for participation on the internet and social media. A significant portion of this research has been based on technological determinism and technological optimism, and has ignored the fact that mainstream social media platforms are privately owned companies that have achieved a monopoly position. In addition, these companies' active use of targeted advertising systems for commercial purposes has led to the emergence of producer surveillance, which has led to academic discussions of the digital labor of producers. This study, on the other hand, argues that the hegemonic superiority of commercial social media in a monopoly position has led to the formation of a new social stratification between these companies and producers. In this context, the study aims to discuss the position of social media producers and the process of commodifying producers by adopting an economic-political approach. The economic structure, the digital labor of producers, and the transformation of digital labor into material value were discussed specifically for Instagram and TikTok. The results show that both Instagram and TikTok see their producers as tools to achieve their economic goals, that visibility and attention have become purchasable phenomena, and that the possibilities for participation and participatory culture are consumed in such a medium. In addition, it is thought that social stratification has been created between digital workers and monopoly social media companies, and that the most important factor in this is the monopolistic hegemonic position of these companies.

Anahtar Kelimeler

Participatory culture, Political economy, Digital labor, Instagram, TikTok

Kaynakça

• Andrejevic, M. (2007). iSpy: Surveillance and power in the ınteractive era. Kansas: University Press of Kansas.
• Andrejevic, M. (2012). Towards a critical theory of surveillance in ınformational capitalism. New York: Peter Lang.
• Arvidsson, A. (2011). Ethics and value in customer co-production. Marketing Theory, 11(3), 261-278.
• Aymaz, G. (2019). Bir üretim aracı ve bir ideoloji olarak dijital medya: Frankfurt Okulu'nun kültür endüstrisi kavramı ve dijital emek ilişkisi. N. Güngör (Ed.), 6. Uluslararası İletişim Günleri Dijital Dönüşüm Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı içinde (88-114. ss.). İstanbul: Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Bolin, G. (2011). Value and the media: Cultural production and consumption in digital markets. Farnham: Ashgate.
• Buzzoid. (t.y.). Buy Instagram followers with instant delivery. Erişim adresi https://buzzoid.com/buy-instagram-followers/
• Carpentier, N. (2011). Media and participation: A site of ıdeological-democratic struggle. Bristol: Intellect.
• Chan, J. (2021). Top apps worldwide for june 2021 by downloads. Erişim adresi https://sensortower.com/blog/top-apps-worldwide-june-2021-by-downloads
• Duman, K. ve Özdoyran, G. (2018). Dijital emek ve kullanıcı içeriğinin metalaşması: katılımcı sözlük yazarları üzerine inceleme. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 75-99.
• Dyer-Witheford, N. (2010). Digital labour, species-becoming and the global worker. Ephemera, 3(4), 484-503.
• Fisher, E. (2019). Daha az yabancılaşma nasıl daha fazla sömürü yaratır? Sosyal paylaşım sitelerinde izleyici emeği. (Çev. G. Baydar). V. Mosco ve C. Fuchs (Eds.), Medya, Meta, Sermaye Birikimi: M@rx Geri Döndü içinde (119-150. ss.). Ankara: Notabene.
• FreewaySocial. (2020). Instagram engagement groups (pods): How to use them. Erişim adresi https://freewaysocial.com/instagram-engagement-groups-pods-how-to-use-them/
• Fuchs, C. (2008). Internet and society: Social theory in the information age. New York: Routledge.
• Fuchs, C. (2009). Information and communication Technologies and society: A contribution to the critique of the political economy of the internet. European Journal of Communication, 24(1), 66-87.
• Fuchs, C. (2010). Labor in informational capitalism and on the internet. The Information Society, 26(3), 179-196.
• Fuchs, C. (2011a). Foundations of critical media and information studies. New York: Routledge.
• Fuchs, C. (2011b). The contemporary world wide web: Social medium or new space of accumulation? D. Winseck ve D.Y. Jin (Eds.), The Political Economies of Media: The Transformation of the Global Media Industries içinde (201-220. ss.). New York: Bloomsbury.
• Fuchs, C. (2012a). Conference report: The 4th ICTs and society conference: Critique, democracy and philosophy in 21st century information society. Nordicom Information, 34(3-4), 89-99.
• Fuchs, C. (2012b). Dallas Smythe today - The audience commodity, the digital labour debate, marxist political economy and critical theory. tripleC, 10(2), 692-740.
• Fuchs, C. (2014). Bilişsel kapitalizm ya da enformasyonel kapitalizm? Enformasyonel kapitalizmde sınıfın rolü. (Çev. K. Özbil). M.A. Peters ve E. Bulut (Eds.), Bilişsel Kapitalizm! Eğitim ve Dijital Emek içinde (137-188. ss.). Ankara: Notabene.
• Fuchs, C. (2015). Dijital emek ve Karl Marx. (Çev. S. Oğuz ve T.E. Kalaycı). Ankara: Notabene.
• Fuchs, C. (2016). Sosyal medya: Eleştirel bir giriş. (Çev. D. Saraçoğlu ve İ. Kalaycı). Ankara: Notabene.
• Hartley, J. (2012). Digital futures of cultural and media studies. Chichester: John Wiley.
• Hesmondhalgh, D. (2010). User-generated content, free labour and the cultural industries. Ephemera, 10(3-4), 267-284.
• Instagram. (t.y.). Kullanım koşulları. Erişim adresi https://help.instagram.com/581066165581870
• Jenkins, H. (2009). What happened before Youtube? J. Burgess ve J. Green (Eds.), Youtube: Online Video and Participatory Culture içinde (109-125. ss.). Cambridge: Polity Press.
• Jenkins, H., Ford, S., & Green, J. (2013). Spreadable media: Creating value and meaning in a networked culture. New York: New York University Press.
• Karaca, P. (2021). Sosyal medya çağında dijital emek kavramı ve bir ticari medya platformu olarak Google. Aksaray İletişim Dergisi, 3(1), 131-164.
• Kıyan, Z. (2015). Dijital Kapitalizmin İletişim Alanındaki İzleri: Üretim, Dolaşım, Emek ve Tüketim Süreçleri. Toplum ve Bilim, 135, 27-56.
• Marcuse, H. (2003). One-dimensional man: Studies in the ideology of advanced industrial society. New York: Routledge.
• Marx, K. (2003). Kapital I. cilt. (Çev. A. Bilgi). İstanbul: Eriş.
• Marx, K., ve Engels, F. (2013). Alman ideolojisi. (Çev. T. Ok ve O. Geridönmez). İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Meta. (2023). Gizlilik ilkesi nedir ve neleri kapsar? Erişim adresi https://privacycenter.instagram.com/policy/
• Shirky, C. (2008). Here comes everybody. London: Penguin.
• TikTok. (2023). Privacy polity. Erişim adresi https://www.tiktok.com/legal/privacy-policy
• TikTok. (t.y.). TikTok coins: Buy and recharge coins to send gifts. Erişim adresi https://www.tiktok.com/coin
• TikFuel. (t.y.). Buy TikTok followers. Erişim adresi https://tikfuel.com/buy-tiktok-followers/
• Toffler, A. (1980). The third wave. New York: Bantam.
• Uzunoğlu, S. (2015). Yeni medyada dijital emek sömürüsü: Tüketiciden ürketiciye yeni medya, yeni sömürü pratikleri. Intermedia International E-journal, 2(1), 181-194.
• Ünal Miçoğulları, S. (2018). Yeni ekonomide dijital emek. International Journal of Labour Life and Social Policy, 1(1), 5-17.
• WeAreSocial. (2023). The changing world of digital in 2023. Erişim adresi https://wearesocial.com/uk/blog/2023/01/the-changing-world-of-digital-in-2023/
• Weber, M. (2013). Protestant ethic and the spirit of capitalism. (Çev. T. Parsons). New York: Taylor & Francis.
• Wittel, A. (2019). Sayısal Marx: Dağınık medyanın ekonomi politiğine doğru. (Çev. Ö. Dinçer). V. Mosco ve C. Fuchs (Eds.), Medya, Meta, Sermaye Birikimi: M@rx Geri Döndü içinde (389-433. ss.). Ankara: Notabene.
• Yıldırım, M. Ö. (2020). Akışkan modernite ile dijital emek süreçlerini birlikte düşünmek. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 5, 30-52.