BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA FRANSIZ MİZAH DERGİLERİNDE OSMANLI-ALMAN İTTİFAKI KARŞITI PROPAGANDA

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 3, 1491 - 1505, 18.09.2024

Caner Çakı , Abdülhakim Bahadır Darı

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1480292

Öz

Birinci Dünya Savaşı’nda Fransız mizahının iki önemli mizah dergisi Le Cri de Paris ve Le Rire’in kapaklarında doğrudan Osmanlı-Alman İttifakı’na yönelik karikatürler yayımlanarak ittifak karşıtı sert bir propaganda gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde her iki derginin de Fransa’nın propaganda aracı olarak hizmet ettiği düşünüldüğünde dergilerin Osmanlı-Alman İttifakı karşıtı karikatürlerinin Fransa’nın Osmanlı-Alman İttifakı’na bakışını yansıtması bakımından önem taşıdığı söylenebilmektedir. Çalışmada Fransız mizah dergilerinin Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı-Alman İttifakı karşıtı propagandasında her iki ülkeyi ne şekilde sunduğunun ve her iki ülkeye karşı hangi mesajlar verdiğinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışmada konuya ilişkin karikatürler, Roman Jakobson’un İletişim İşlevleri ışığında göstergebilim yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Çalışmada Le Cri de Paris’de Almanya’nın çıkarları doğrultusunda Osmanlı İmparatorluğu’nu kullandığına ve ittifaktan Osmanlı İmparatorluğu’nun memnun olmadığına, Le Rire’de ise Osmanlı İmparatorluğu’nun ittifakla birlikte doğrudan Almanya’nın güdümüne girdiğine ve ittifakın Osmanlı İmparatorluğu’nun zararına olduğuna yönelik mesajlar verildiği bulgularına ulaşılmıştır. Bu şekilde çalışmada her iki derginin de ittifak karşıtı propaganda üzerinden ağırlıklı olarak Almanya’yı hedef aldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Propaganda, Mizah, Karikatür, Osmanlı İmparatorluğu, Fransa

The Anti-Ottoman-German Alliance Propaganda in French Humor Magazines during the First World War

Öz

During the First World War, harsh anti-alliance propaganda was made by publishing cartoons directly targeting Ottoman-German Alliance on covers of Le Cri de Paris and Le Rire, two important humor magazines of French humor. Considering that both magazines served as France's propaganda tools during this period, it can be said that magazines' anti-Ottoman-German Alliance cartoons were important in terms of reflecting France's view of the Ottoman-German Alliance. The study aimed to determine how French humor magazines presented both countries in their propaganda against the Ottoman-German Alliance in the First World War and what messages they gave against both countries. For this purpose, in the study, cartoons on the subject were examined using semiotic method in the light of Roman Jakobson's Communication Functions. In the study, it was found that Le Cri de Paris pointed out that Germany used Ottoman Empire in line with its interests and that Ottoman Empire wasn’t happy with alliance, while Le Rire pointed out that Ottoman Empire came under the direct control of Germany with the alliance and that alliance was to the detriment of Ottoman Empire. In this way, it was concluded in the study that both magazines mainly targeted Germany through anti-alliance propaganda.

Anahtar Kelimeler

Propaganda, Humor, Cartoon, Ottoman Empire, France

Kaynakça

• Alkan, R. (2021a). Alman Dışişleri Bakanlığı belgelerinde Türk-Alman ittifakı yorumları 1925-1926. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), 38-46.
• Alkan, R. (2021b). Alman belgeleri ışığında Almanya'nın Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Donanmasındaki faaliyetleri. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), 17(34), 839-861.
• Babaoğlu, R. (2022). Birinci Dünya Savaşı’na katılan ihtiyat zabitlerinin otobiyografik kayıtlarında Osmanlı-Alman ittifakı ve Alman subayı imgesi. Atatürk Yolu Dergisi, (70), 33-47.
• Corrigan, H. S. W. (1967). German-Turkish Relations and the Outbreak of War in 1914: A Re-Assessment. Past & Present, (36), 144-152.
• Cornwall, M. (1992). News, Rumour and the Control of Information in Austria-Hungary, 1914–1918. History, 77(249), 50-64.
• Çolak, M. (2014). Osmanlı-Alman rekabeti çerçevesinde Kafkas Müslümanlarının bağımsızlığı ve Bakü meselesi (1917-1918). History Studies, 6(1), 27-43.
• Dinç, E. (2023). German influences on Ottoman film propaganda during World War I. German Studies Review, 46(3), 347-364.
• Doyle, P., & Bennett, M. R. (1999). Military geography: The influence of terrain in the outcome of the Gallipoli Campaign, 1915. Geographical Journal, 165 (1), 12-36.
• Efe, İ. (2015). 1914 yılı başından Birinci Dünya Savaşı’na orduyu modernleştirme çabaları ve Türk-Alman İttifakı. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 123-136.
• Efe, İ. (2020). Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’na sürüklenişinde Goeben ve Breslau hadisesinin rolü. The Journal of Social Sciences, (41), 135-146.
• Esenkaya, A. (2009). Çanakkale Savaşı'nda Türk-Alman birlikteliği. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 6(6-7), 15-42.
• Gafarov, V. (2017). irinci Dünya Savaşı'nın sonunda Kafkasya'da Osmanlı-Almanya çatışması ve Osmanlı-Alman protokolü (23 Eylül 1918). Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 99-144.
• Gallica (2024a). “Le Cri de Paris’in Sayıları”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/cb32752340f/date, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Gallica (2024b). “Le Rire’nin Sayıları”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/cb34432899t/date, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Gazel, A. A. (2019). Almanya ile İttifak Antlaşması yapması için Said Halim Paşa’ya verilen yetki belgesinin tarihi meselesi. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 170-183.
• Gitler, I. B. A. (2003). "Marrying Modern Progress with Treasured Antiquity": Jerusalem City Plans during the British Mandate, 1917-1948. Traditional Dwellings and Settlements Review, 15(1), 39-58.
• Kapucu, D., & Korkmaz, E. (2022). Birinci Dünya Harbi Sina-Filistin Cephesi’nde Alman havacılarının faaliyetleri. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7(2), 708-743.
• Kırel, S., & Kasap Ortaklan, O. (2018). Alman İmparatoru II. Wilhelm'in Osmanlı İmparatorluğu'nu Son Ziyareti (1917). Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 9(1), 113-158.
• Kon, K. (2019). Kut’ül Amare Zaferinde Alman Faktörü: Birinci Dünya Savaşı’ndaki Türk-Alman İttifakının Irak Cephesi’ndeki Yansımaları. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 15(29), 87-122.
• Le Cris de Paris (1914). 2 Ağustos 1914 Tarihli Le Cris de Paris’in Kapağı, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6524107f.item, Erişim Tarihi: 06.05.2024.
• Le Cris de Paris (1915a). Le Cris de Paris’in 15 Nisan 1915 Tarihli Kapağı, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k65231660.item, Erişim Tarihi: 06.05.2024.
• Le Cri de Paris (1915b). “Le Cri de Paris’in Birinci Kapağı”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6523153c.item, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Le Cri de Paris (1915c). “Le Cri de Paris’in İkinci Kapağı”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6523172q.item, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Le Cri de Paris (1915d). “Le Cri de Paris’in Üçüncü Kapağı”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6523185b.item, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Le Cri de Paris (1916). “Le Cri de Paris’in Dördüncü Kapağı”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k65218446.item, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Le Cris de Paris (1917a). Le Cris de Paris’in 8 Nisan 1917 Tarihli Kapağı, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k65231059.item, Erişim Tarihi: 06.05.2024.
• Le Cri de Paris (1917b). “Le Cri de Paris’in Beşinci Kapağı”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k65231393.item, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Le Rire (1915a). 20 Mart 1915 Tarihli Le Rire’nin Kapağı, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6488158d.item, Erişim Tarihi: 06.05.2024.
• Le Rire (1915b). 27 Mart 1915 Tarihli Le Rire’nin Kapağı, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6488159t.item, Erişim Tarihi: 06.05.2024.
• Le Rire (1915c). 29 Mayıs 1915 Tarihli Le Rire’nin Kapağı, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6488168s.item, Erişim Tarihi: 06.05.2024.
• Le Rire (1915d). “Le Rire’nin Birinci Kapağı”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6278271v.item, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Le Rire (1916a). 26 Ağustos 1916 Tarihli Le Rire’nin Kapağı, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6244649b.item, Erişim Tarihi: 06.05.2024.
• Le Rire (1916b). “Le Rire’nin İkinci Kapağı”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6293221z.item, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Le Rire (1917). “Le Rire’nin Üçüncü Kapağı”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6308041b.item, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Le Rire (1918). “Le Rire’nin Dördüncü Kapağı”, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k63080079/f1.image, Erişim Tarihi: 29.04.2024.
• Özgüldür, Y. (2021). İttifaktan Savaşa: 2 Ağustos 1914 Tarihli Osmanlı-Alman İttifak Anlaşması ve Yansımaları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 76(2), 475-492.
• Raines, E. F. (1992). The American 5th Division and Gas Warfare, 1918. Army History, (22), 6-10.
• Sonat, R. (2020). Birinci Dünya Savaşı’nda Türk-Alman İttifakının İran’a Yönelik Stratejileri ve Faaliyetleri Üzerine Bazı Tespitler. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(1), 441-462.
• Sugarman, M. (1999). The Zion Muleteers of Gallipoli, March 1915-May 1916. Jewish Historical Studies, 36, 113-139.
• Şimşek, C. (2020). Almanya İmparatoru II. Wilhelm’in 1917 Türkiye Ziyaretinin Osmanlı Basınındaki Yansımaları. Journal of Anatolian Cultural Research (JANCR), 4(1), 56-71.
• Tignor, R. L. (1992). Maintaining the Empire: General Sir John Maxwell and Egypt during World War I. The Princeton University Library Chronicle, 53(2), 173-199.
• Trumpener, U. (1966). Liman von Sanders and the German-Ottoman alliance. Journal of Contemporary History, 1(4), 179-192.
• Tunstall, G. A. (2008). Austria‐Hungary and the Brusilov Offensive of 1916. The Historian, 70(1), 30-53.
• Türkkan, H. (2017). Askerî Mecmua’ya Göre Çanakkale Cephesinde Türk-Alman İttifakı. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 2(1), 271-283.
• Uçan, C. (2023). Mobilizing The Muslims: Ottoman-German Propaganda in World War I. Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 9(1), 25-35.
• Üzen, İ. (2009). Birinci Dünya Savaşında Sina ve Filistin Cephesindeki Türk-Alman Subayların Çeşitli Konularda Çatışması (1914-1918). Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(3), 77-100.
• Woodward, D. R. (1977). British Intervention in Russia During the First World War. Military Affairs: The Journal of Military History, Including Theory and Technology, 41(4), 171-175.