Ekolojik Ayak İzi Konusunda Yapılan Lisansüstü Tezlerin Analizi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 166 - 184, 31.05.2022

Figen Durkaya

Öz

Günümüzde insanların doğal kaynakları tüketim hızları ve çevreye karşı duyarlılıkları ile ilgili konu ve sorunlar önem kazandığı için çevresel sorunları ölçülebilir büyüklükler ile ifade etmek gerekmektedir. Ekolojik ayak izi, insanların yeryüzündeki doğal kaynakları ne kadar sürdürülebilir nitelikte kullandığının bir göstergesidir. Çevrenin sürdürülebilirlik çerçevesinde ne kadar verimli kullanıldığına yönelik farkındalık yaratmak için ekolojik ayak izinin önemine dikkat çekilmesinin gerektiği düşünülmektedir. Bu araştırma, Türkiye’de 2010-2020 yılları arasında ekolojik ayak izi ile ilgili yapılmış lisansüstü tezleri çeşitli kriterler açısından incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri doküman incelemesi yapılarak elde edilmiştir. Araştırma konusu ile ilgili Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi veri tabanında kayıtlı olan lisansüstü tezler incelenerek, toplam 57 lisansüstü tez çalışmasına ulaşılmıştır. Ulusal Tez Merkezi resmî sitesinde yer alan çalışmaların 52’si yüksek lisans ve 5’i doktora tez çalışmasından oluşmaktadır. Veri kaynakları betimsel analiz tekniği kullanılarak irdelenmiştir. Araştırmada erişime açık olan lisansüstü tezleri yayın yılı, konu alan türü, eğitim ve öğretim konu alanındaki disiplin türü, araştırma kökeni, araştırma deseni, veri toplama araçları ve veri analiz tekniğine göre incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, 2010-2020 yılları arasında ekolojik ayak izi konusunda en fazla ekonomi, mimarlık, vb. gibi farklı disiplin alanlarında ve yüksek lisans türünde tezlerin yapıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca incelenen lisansüstü tezlerinin büyük çoğunluğunun nicel kökenli yapılandırıldığı, araştırma deseni olarak da en fazla betimsel tarama ve doküman incelemesinin tercih edildiği belirlenmiştir. Verilerin toplanması daha çok ölçek ve dokümanlar aracılığıyla, analizleri ise normallik testi ve t- testi ile yapıldığı saptanmıştır. Araştırmanın sonucuna göre ekolojik ayak iziyle ilgili yapılan çalışmalara son yıllarda daha fazla önem verildiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekolojik Ayak İzi, Doküman İnceleme, Betimsel Analiz

Analysis of Graduate Theses on Ecological Footprint

Öz

Nowadays, since issues and problems related to the speed of consumption of natural resources by people and their sensitivity to the environment have become important, it is necessary to express environmental problems with measurable quantities. The ecological footprint is an indicator of how sustainable people use natural resources on earth. It is thought that attention should be paid to the importance of ecological footprint in order to raise awareness about how efficiently the environment is used within the framework of sustainability. This research was carried out in order to examine the postgraduate theses on the ecological footprint in Turkey between 2010 and 2020 in terms of various criteria. The research data were obtained by conducting a document review. A total of 57 postgraduate theses were reached by examining the postgraduate theses registered in the database of the National Thesis Center of the Council of Higher Education regarding the research subject. It consists of 52 master's and 5 doctoral theses from the studies on the official website of the National Dissertation Center. The data sources were analyzed using descriptive analysis technique. The graduate theses that are open to access in the research are examined according to the year of publication, type of subject area, type of discipline in the field of education and training, research origin, research method, data collection tools and data analysis technique. According to the findings obtained, the greatest number of studies on the ecological footprint in 2010-2020 were conducted in economics, architecture, etc. It has been determined that theses have been made in different disciplinary fields and in the type of master's degree, such as. In addition, it has been determined that the vast majority of the graduate theses examined are structured quantitatively, and the most descriptive screening and document review are preferred as the research method. It was determined that the data were collected mostly through scales and documents, and the analyses were performed by normality test and t-test. According to the results of the research, it has been determined that more attention has been paid to the studies conducted on the ecological footprint in recent years.

Anahtar Kelimeler

Ecological footprint, Document review, Descriptive analysis

Kaynakça

• Baabou, W., Grunewald, N., Quellet-Plamondon, C., Gressot, M. & Galli, A. (2017). The ecological footprint of mediterranean cities: Awareness creation and policy ımplications, Environmental Science & Policy 69 (2017) 94–104, 95.
• Bayat, B. (2014). Uygulamalı sosyal bilim araştırmalarında ölçme, ölçekler ve “likert” ölçek kurma tekniği, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16/3, 1-24.
• Bazin, M. S. (2012). Sürdürülebilir kalkınma. Çev.: Göknur Gündoğan. Caretta Çocuk: İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş, Celepler Matbaacılık, 5. Baskı, Trabzon.
• Demir, Y., Sipahi, S., Kahraman, S., & Yalçın, M. (2007). Fen bilgisi programı öğrencilerinin ilköğretim ikinci kademe fen bilgisi( fen ve teknoloji) müfredatındaki ünite, konu ve kavramlara dair farkındalık düzeyleri, Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (1), 231-210.
• Ekiz, D. (2009). Bilimsel araştırma yöntemleri, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Gülay, H. & Önder, A. (2011). Sürdürülebilir gelişim için okulöncesi dönemde çevre eğitimi. Nobel Yayın Dağıtım: Ankara.
• Hofman, M. (2015). What is an education for sustainable development supposed to achieve-A question of what, how and why. Journal of Education for Sustainable Development, 9 (2): 213–228.
• Karakaya, İ. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Edt.) Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı yayıncılık.
• Karaman, A. (1994), “Sürdürülebilir çevre kavramı çerçevesinde ekolojik planlama yaklaşımı bir yöntem”, MSÜ Mimarlık Fakültesi Şehir Bölge Planlama Bölümü Kentsel Tarıma Ekolojik Yaklaşım Sempozyumu, MSÜ, 12-13 Mayıs.
• Karamustafaoğlu, O. & Kılıç, M. F. (2020). Eğitsel oyunlar üzerine yapılan ulusal bilimsel araştırmaların incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (40), 1-25.
• Kaypak, Ş. (2013). “Ekolojik ayak izinden çevre barışına bakmak”, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi 6 (1): 154-159.
• Keleş, Ö. (2007). Sürdürülebilir yaşama yönelik çevre eğitimi aracı olarak ekolojik ayak izinin uygulaması ve değerlendirilmesi. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Keleş, Ö. (2011). Öğrenme halkası modelinin öğrencilerin ekolojik ayak izlerini azaltmasına etkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3):1143 -1160.
• McDonald, G.W., Patterson, M.G., 2004. Ecological footprints and interdependencies of new zealand regions. Ecological Economics, 50, 49–67.
• Metin, M. 2014. Kuramdan uygulamaya eğitimde araştırma yöntemleri. Pegem Akademi, Ankara.
• Monfreda, C., Wackernagel, M., Deumling, D., (2004). “Establishing national natural capital accounts based on detailed ecological footprint and biological capacity accounts.” Land Use Policy, 21, 231–246.
• Sivrikaya, Ş. (2014). Fen bilgisi ve Türkçe öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Tamkan, R., (2008). “Türkiye'nin doğal zenginliklerinin sürdürülebilirliği” ve ortaöğretim biyoloji öğretmenlerinde farkındalık, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 39-78.
• Tosunoğlu, B. (2014). Sürdürülebilir küresel refah göstergesi olarak ekolojik ayak izi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3 (5), 132-149.
• Tozar, T. 2006. Doğal kaynakların sürdürülebilirliği için geliştirilen ekolojik planlama yöntemleri, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Wackernagel, M. & Rees, B. (1996). Our ecological footprint: reducing human ımpact on the earth, New Society Publishers, p. 160.
• White, T. J. (2007). Sharing resources: The global distribution of the ecological footprint. Ecological economics, 64(2), 402-410.
• WWF (Dünya Doğayı Koruma Vakfı)-Türkiye. Türkiye’nin ekolojik ayak izi raporu (Ed.: Deniz Öztok, Deniz Tapan). WWF, Türkiye, 2012, 92 s. https://wwftr.awsassets.panda.org/downloads/turkiyenin_ekolojik_ayak_izi_raporu.p df?1412/turkiyeninekolojikayakizibilancosu adresinden 27.04.2022 tarihinde edinilmiştir.
• Yazar, K. H. (2006), Sürdürülebilir kentsel gelişme çerçevesinde orta ölçekli kentlere dönük kent planlama önerisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Qualitative research methods in social sciences (10th Edition).Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, E. (2014). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının ekolojik ayak izi farkındalık düzeylerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yücel, A. S., & Morgil, F. İ. (1998). Yüksek öğretimde çevre olgusunun araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 84-91.