KÖK DEĞERLERİN KÖKENLERİ: BİR DİVANÜ LÛGAT-İT TÜRK İNCELEMESİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 101 - 113, 23.04.2022

Mehmet Soyuçok

https://doi.org/10.55666/folklor.1079659

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada kök değerlerle ilgili Divanü Lûgat-it Türk (DLT)’te bulunan ifadeleri ortaya koymak ve bu yolla değerler eğitimi için bir bakış açısı oluşturmak amaçlanmıştır. DLT, Türk edebiyatının kanon eserlerindendir. Türk eğitim tarihi ve Türk dili tarihi hakkında geniş bilgiler içeren önemli bir kaynaktır. Kök değerler (adalet, sabır, saygı sevgi, sorumluluk, dostluk, dürüstlük, öz denetim, yardımseverlik ve vatanseverlik) ise ders programlarında ısrarla vurgulanan ve öğrenciye kazandırılmasına büyük önem verilen olgulardır. Bu bakımdan kök değerlerin Türk kültürünün tarihî bir göstergesi olan DLT’de yer alıp almama durumu incelenmesi gereken bir konudur. Bu doğrultuda yapılacak araştırmalar Türk kültür ve eğitim tarihinin aydınlatılmasında ve kanon eserlerin eğitim öğretimde kullanılmasında yol gösterici olacaktır. Bu çalışma, nitel olup doküman incelemesine dayalı olarak gerçekleştirilmiştir. Veriler içerik analizi tekniğiyle analiz edilmiştir. Bu çalışmaya veri sağlamak için bir DLT tercümesi kök değerler açısından incelenmiş ve elde edilen bulgular uzman görüşü alındıktan sonra düzenlenmiştir. Eserin incelenmesiyle elde edilen kök değerlerle ilgili bulgular üç alan uzmanın görüşüne sunulmuş ve ardından kesinleştirilmiştir. Bulgular ve yorumlar başlığı altında hangi değerin ne şekilde yer aldığı ayrıntılı olarak gösterilmiş ve yorumlanmıştır. Tabloda kök değerle ilgili ifade ve bu ifadenin türü belirtilmiştir. Tabloda ifadelerin hem orijinal hâllerine hem de tercümelerine yer verilmiştir. Veri toplanırken kullanılan tercüme eserin üç ciltlik eski basımının birleştirilmiş hâli olduğu için tabloda cilt ve sayfa numaralarına da yer verilmiştir. Bulgulara bakıldığında DLT’de kök değerlerle ilgili elli iki ifade bulunduğu görülmüştür. En sık yer verilen kök değer, sevgi; en az yer verilen kök değerler ise adalet ve sorumluluktur. Sevgi değerinin fazla olması, sevgi duygusunun çok yönlü olmasına bağlanabilir. Farklı sayılarda olmakla birlikte bütün kök değerlerin DLT’te yer aldığı görülmektedir. Sonuç olarak 2018 yılında hazırlanan ve hâlâ yürürlükte olan öğretim programlarında yer verilen kök değerlerin zaten asırlardır Türk kültüründe yaşadığı ve bu kök değerlerin eğitiminde DLT’den faydalanılabileceği söylenebilir. Bu sonuçlara göre benzer araştırmaların diğer kanon eserlerle de gerçekleştirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kök değerler, eğitim, değerler eğitimi, kanon eser, Divanü Lûgat-it Türk.

Kaynakça

• AKBABA-ALTU, A. (2003). Eğitim yönetimi ve değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 7-17.
• AKYÜZ, Y. (1982). Türk eğitim tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• BATUR, Z., & KAYA, M. (2012). Divânü lûgâti't-türk'te dil öğretimi bağlamında sözel kültür ürünleri aracılığıyla değer aktarımı. Electronic Turkish Studies, 7(1), 309-324.
• BATUR, Z., & YÜCEL, Z. (2012). Ahmet Efe'nin çocuk hikâyelerinde değer eğitimi ve hikâyelerin Türkçe eğitimine katkısı. Electronic Turkish Studies, 7(4), 1031-1044.
• BULUT, S., & DİLMAÇ, B. (2018). Üniversite öğrencilerinin sahip olduğu değerler psikolojik iyi oluş ve mutluluk düzeyleri arasındaki yordayıcı ilişkiler. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 349-374.
• ÇAKMAK, C. (2015). Dîvânu Lugâti't Türk'te vücut ve organ adları. Journal of International Social Research, 8(41), 135-143.
• ÇETİN, E. (2005). Divanü Lügati’t Türk’teki yiyecek içecek adları ve bu adların Türkiye Türkçesindeki görünümleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 185-200.
• DEMİRCİ, M. (2002). Kur’an-ı Kerim işığında sabır kavramı. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(12), 263-285.
• DEVECİ, H., & SELANİK-AY, T. (2009). İlköğretim öğrencilerinin günlüklerine göre günlük yaşamda değerler. Journal of International Social Research, 1(6), 167-181.
• DODURGALI, A. (2010). Çocukta sorumluluk bilincinin önemi ve ailede kazandırılması. Yavuzer, H. (Ed.) Çocuk ve ergen eğitiminde anne baba tutumları (189-205). İstanbul: Timaş.
• ERAUT, M. (2004). Informal learning in the workplace. Studies in Continuing Education, 26(2), 247–273.
• ERDEM, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (4), 55-72.
• ERSOY, E. (2018). Sosyolojide değerler ve değer araştırmaları. Journal of International Social Research, 11(56), 356-366.
• GÖMEÇ, S. (1998). Şamanizm ve eski Türk dini. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(4), 38-52.
• GÜL, M. (2015). Dîvânü Lugâti’t Türk’teki hayvan adları üzerine bir inceleme. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 4(15), 1-24.
• GÜNEŞ, F. (2015). Değerler eğitiminde yaklaşım ve modeller. Eğitimde Gelecek Arayışları: Dünden Bugüne Türkiye’de Beceri, Ahlak ve Değerler Eğitimi Uluslararası Sempozyumu, 1(1), 1-20.
• GÜNGÖR, E. (1998). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar (2. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• KANAK, M., ÖNDER, M., & SUBAŞI, Ç. (2018). Türk ninnilerin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 594-602.
• KARAGÖZ, B. (2017). Naki Tezel’in Türk masalları adlı kitabının değerler açısından analizi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 534-556.
• KARATAŞ, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80.
• KARATAY, H. (2011). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı. Electronic Turkish Studies, 6(1), 1439-1454.
• Kaşgarlı Mahmut. (2013). Divanü Lûgat-it Türk (Çev. Besim Atalay). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• KELSEN, H. (2013). Adalet nedir (Çev, Ali Acar). Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (107), 432-453.
• KURTOĞLU, F. S. (2017). Âşık Veysel'in şiirlerini değerler eğitimi açısından okumak. Turkish Culture & Haci Bektas Veli Research Quarterly, (83), 101- 123.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973, 24 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 14574). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Türkçe dersi öğretim programı. Ankara: MEB
• OĞUZ, E. (2012). Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1309-1325.
• ONAN, B. (2017). Başlangıçtan xiii. yüzyıla kadar Türkçenin öğretimiyle ilgili gelişmeler. Güzel, A. (Ed.), Türkçenin Eğitim Öğretim Tarihi (43-79). Ankara: Akçağ.
• OTURAKÇI, N. (2012). Divanü Lûgati’t-Türk’teki botanik terimlerinin Kazakça ve Türkçedeki görünümleri. Karadeniz-Blacksea-Черное море, (13), 195-212.
• ÖNLER, Z. (2006). Divânü Lügâti’t-Türk ve Kutadgu Bilig’de tıp terimleri. Kebikeç, 135-150.
• ÖZDEMİR, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 11 (1), ss. 323-343.
• ÖZTURAN, H. (2017). Dostluk neden bir ahlâk felsefesi konusudur. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları (36), 175-190
• ŞAHİN, İ. (2008). Divanü Lügâti’t Türk’te geçen Uç şehrinin yeri ve anlamı. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 117-122.
• ŞİMŞEK, S. (2018). Karakter ve değerler eğitimi dersine yönelik algılar. Electronic Turkish Studies, 13(27), 1365-1388.
• METİN, G. T., HARMA, M., GÖKÇAY, G., & BAHÇİVAN-SAYDAM, R. (2017). Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki ergenlerde olumsuz yaşam olayları, özdenetim becerisi ve problem davranışlar. Türk Psikoloji Dergisi, 32(79), 1-12.
• Türk Dil Kurumu (TDK). (1998). Türkçe Sözlük (9. baskı). Ankara: TDK.
• YAZICI, M. (2014). Değerler ve toplumsal yapıda sosyal değerlerin yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 209-223.
• YAZICI-ERSOY, H. (2018). Değerler eğitimi açısından Türk dili ve edebiyatı programındaDîvânu Lugâti’t Türk. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(7), 11-31.