WITNESSING OF ORAL CULTURE TO HISTORY: MINING ACCIDENTS THROUGH THE WORDS OF FOLK POETS

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 586 - 606, 31.08.2024

Pamuk Nurdan Gümüştepe

https://doi.org/10.55666/folklor.1493234

Öz

Besides folklore, oral culture works have an interdisciplinary character and serve as a source for different disciplines such as sociology, linguistics, ethnology, law, psychology, and history. Classically speaking, historiography uses a research method based on written documents, while oral history seeks to obtain information on the past using oral sources. Turkish folk literature falls into this category of oral resources because it is created in the context of oral culture and serves as a source of history as well as the discipline of folklore. Folk poets, who are the creators and performers of minstrel poetry/folk poetry, one of the movements of Turkish folk literature, have created many works that include individual subjects and as an alternative source of information about events that have a profound impact on society. Their poems about natural disasters such as earthquakes, floods, fires, and droughts, as well as wars, migrations, and fatal traffic and occupational accidents, bear traces of the emotional impact of historical events. As one of the events that profoundly affected society, increasing fatal mining accidents in Türkiye as a result of industrialization have been the subject of folk poets' poetry. It has been found that the mining accidents in Zonguldak, the first city that comes to mind when one thinks of mines, and the recent mining accidents in the Soma district of Manisa have also been the subject of many folk poems. It has also been observed that some poems have been written about mining accidents that occurred in different provinces in past years. In order to identify the poems in question, epics published by minstrels, minstrel monographs prepared by various researchers, and books and theses prepared about folk poets were consulted. In addition, the mining accident poems shared by some of the recent minstrels on their social media accounts were also included in the study. Using the text analysis method based on the oral history theory, this study examines the folk poems identified in studies on minstrel monographs and the tradition of minstrelsy, particularly the folk poems related to recent mining accidents in Türkiye. It has been determined that, as a result of the commonality between the disciplines of literature and history, folk poetry serves the purpose of preserving collective memory within society and conveying it to future generations.

Anahtar Kelimeler

Zonguldak, Soma, oral history, folk poets, mining accidents.

SÖZLÜ KÜLTÜRÜN TARİHE TANIKLIĞI: HALK ŞAİRLERİNİN DİLİNDEN MADEN KAZALARI

Öz

Sözlü kültür ürünleri, folklorun yanı sıra disiplinler arası bir nitelik arz ederek sosyoloji, dilbilim, etnoloji, hukuk, psikoloji ve tarih gibi farklı bilim dallarına da kaynaklık eder. Klasik anlamda tarihçilik yazılı belgelere dayanan bir araştırma yöntemini kullanırken sözlü tarih, şifahi kaynaklar yardımıyla geçmişe dair bilgi edinme yoluna başvurur. Türk halk edebiyatı mahsulleri de sözlü kültür bağlamında oluşturulan ve folklor disiplini ile birlikte tarihe de kaynaklık eden bu şifahi kaynaklar grubuna girer. Türk halk edebiyatı ürünü olan âşık şiiri/halk şiirinin yaratıcısı ve icracısı olan halk şairleri, bireysel konulara yer vermekle birlikte toplumu derinden etkileyen olaylar hakkında alternatif bir bilgi kaynağı olma özelliği de taşıyan pek çok eser bırakmışlardır. Özellikle deprem, sel, yangın, kuraklık gibi doğal afetler, savaşlar, göçler ve ölümle sonuçlanan trafik ve iş kazaları üzerine söyledikleri şiirler, tarihsel olayların insanların duygu dünyasında bıraktığı etkiye dair izler de taşımaktadır. Sanayileşme ile birlikte ülkemizde artan maden ocaklarında yaşanan ölümlü pek çok kaza, toplumu derinden sarsan olaylardan biri olarak halk şairlerinin şiirlerine konu olmuştur. Söz konusu maden ocakları olduğunda ilk akla gelen şehir olan Zonguldak’ta yaşanan maden kazaları ile birlikte son dönemlerde Manisa’nın Soma ilçesinde gerçekleşen maden kazalarının da pek çok halk şiirine konu edildiği tespit edilmiştir. Ayrıca geçmiş yıllarda farklı illerde gerçekleşen maden kazalarına ilişkin birtakım şiirlerin de kaleme alındığı görülmüştür. Söz konusu şiirleri tespit etmek amacıyla halk şairlerinin yayınladığı yaprak destanları, çeşitli araştırmacılar tarafından hazırlanan âşık monografileri ve halk şairleri hakkında hazırlanan kitap ve tez çalışmalarına başvurulmuştur. Bunlara ek olarak son dönem âşıklarından bazılarının sosyal medya hesaplarında paylaştıkları maden kazası şiirleri de çalışmaya dahil edilmiştir. Bu çalışmada taranan âşık monografileri ve âşıklık geleneğine ilişkin hazırlanan çalışmalardan özellikle son dönem Türkiye’sinde yaşanan maden kazalarına ilişkin tespit edilen halk şiirleri, sözlü tarih kuramına göre metin analizi yöntemi ile incelenmiştir. Edebiyat ve tarih disiplinleri arasındaki müşterekliğin bir neticesi olarak halk şiirinin toplumsal hafızayı canlı tutma ve gelecek kuşaklara aktarma işlevini yerine getirdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Zonguldak, Soma, sözlü tarih, halk şiiri, maden kazaları.

Kaynakça

• Referans1 Referans1 Referans1