Xuyang û Forma Rêzimanî ya Rewşan di Kurmancîyê da

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 135 - 158, 31.10.2020

Ümran Altınkılıç

Öz

Xuyang têkildarî wê yekê ye bê ka barûdoxeka ji hêla lêkerekê ve şayesandî ji hêla katî ve çawa
dixuyê. Du cureyên xuyangê hene: xuyanga rêzimanî û xuyanga ferhengî. Bi têkilî û ahenga
van her du xuyangan maneya xuyangî ya hevokekê dihê pêkanîn (Smith). Lêbelê lêkerine
zimaninan ji ber taybetîyên xwe yên navekî di hin xuyangên rêzimanî da nayên bikaranîn. Di
vê çarçoveyê da di kurmancîyê da lêkerin hene ku di xuyanga berdewam da rû nadin. Lêkerên
postûrê û yên têkildarî wan, hin lêkerên pêgirtin û kontaktê ji wan lêkeran in. Ev lêkerên rewşî ji
ber taybetîya xwe ya puxt a statîk di forma rêzimanî ya xuyanga berdewam da nayên bikaranîn;
ji bo ku wê maneyê bidin der, di forma rêzimanî ya rewşan da dihên bikaranîn ku ew form jî
“partîsîpa borî + lêkera bûnê” ye. Armanca vê xebatê nîşandan û gengeşekirina vê taybetîya
kurmancîyê ye, lê ne bi berfirehî be jî xebat herweha bi awayekî giştî cih dide xuyanga rêzimanî
û ya ferhengî di kurmancîyê da; karîgeriya van her du xuyangan li ser hev gengeşe dike û herî
dawî jî karîgerîya xuyanga zimanên biyanî li ser kurmancîyê nîşan dide.

Anahtar Kelimeler

kurmancî, xuyanga rêzimanî, xuyanga ferhengî, lêkerên rewşî, partîsîpa borî

ASPECT AND GRAMMATICAL FORM OF STATES IN KURMANJI

Öz

The term aspect is related to the internal temporal structure of a situation described by a verb.
There are two main types of aspect: grammatical aspect and lexical aspect. These two aspect
types combine and interact in a sentence to give aspectual meaning (Smith). But some verbs
because of their lexical property can’t be used in some grammatical aspects. The typical example
of this phenomenon is that some verbs do not occur in the progressive in English. Kurmanji is
flexible in that sense but there are some verbs, because of their intense stativity, cannot be used
in the grammatical forms of the progressive aspect; to give such meaning they are used in past
participle with copula. Posture verbs and related verbs like sleep and some verbs of contact and
holding are such verbs. The aim of this paper is to show and discuss that feature of Kurmanji.
However, the paper, if not in detail, gives place to grammatical and lexical aspect in Kurmanji
in general, discusses the impact of both aspects on each other and finally shows the impact of
aspects of foreign languages on the Kurmanji.

Anahtar Kelimeler

Kurmanji, grammatical aspect, lexical aspect, stative verbs, past participle

Kaynakça

• AS/MB. (2019, Çirîya Paşîn 24). Tahir Elçî hatiye yadkirin. Di Tîrmeh 02, 2020an da ji bianetê: https://bianet. org/kurdi/mafen-mirovan/216425-tahir-elcihatiye- yadkirin hat wergirtin
• Azîzan, H. (1998 (1941)). Lavijên Mîr Miheme. (F. Cewerî, Amd. ) Hawar (29).
• Bedir-Xan, C. A. (1998 (1933)). Xwe Binas. . . (F. Cewerî, Amd. ) Hawar (18).
• Boynukara, C. (2008). Arîn û Mem û Zîn. (F. Işık, R. Karakaya, Wer. ) İstanbul: Evrensel.
• Bussmann, H. (2006). Routledge dictionary of language and linguistics. USA and Canada: Routledge.
• Bülbül, M. (2020). Rola paşgira partîsîp di çêkirina raweyên ragihandinê, dananî û mercî da. Folklor û Ziman, 1(1), 110-126.