Tepe Çocuk Yoksulluğu Risklerini Engellemeye Yönelik Politika Olarak Türkiye’de Okul Öncesi Eğitimde Fırsat Eşitliği

Yıl 2017, Sayı: 632, 55 - 76, 01.10.2017

Şenol Öztürk

Öz

Çocuk yoksulluğunun yol açtığı beşeri sermaye eşitsizliği sosyal devlet müdahalesinin olmadığı koşullarda derinleşmekte ve yoksulluğu nesiller arasında kalıcı kılmaktadır. Bilişsel gelişime, okul ve iş başarısına olan etkisi sebebiyle erken çocukluk eğitimine yönelik politikalar çocuk yoksulluğunun olumsuz etkilerini azaltmada çok önemlidir. Türkiye son yıllarda insani yoksulluk ve mutlak yoksullukda ciddi ilerlemeler, kaydetmesine rağmen yüksek göreli yoksulluk oranı ve insani yoksulluğun eğitim boyutunda gerçekleşen düşük seviye nedeniyle eğitimde yüksek fırsat eşitsizliğine sahiptir. Yetersiz kamu harcamasından dolayı, OECD içinde hanelerin en fazla özel eğitim harcaması yapmak zorunda kalan ülkeler arasındadır. Aile çevresi çocukların çoğunluğu için okul öncesi eğitimi gerekli kılsa da yoksul aileler çocuklarını okul öncesi eğitime gönderememektedir. Okul öncesi eğitime yönelik sosyal harcamalar olması gerekeninin çok altındadır. Ekonomik kalkınmada beşeri sermaye sorunu yaşayan bir ülke olarak Türkiye, okul öncesi eğitime ekonomik ve insani kalkınmanın bir unsuru olarak yaklaşmalı ve eğitim politikasının yanı sıra, ekonomi ve sosyal politika gereği olarak bu alanda fırsat eşitliğini sağlamak için ciddi yatırımlar yapmalıdır

Anahtar Kelimeler

Çocuk yoksulluğu, okul öncesi eğitim, erken çocukluk gelişimi, fırsat eşitliği, sosyal yatırım

Equal Opportunity in Pre-School Education in Turkey As a Preventing Policy Against Risks of Child Poverty

Öz

Human capital inequality caused by child poverty, is deepening in conditions without welfare state intervention, and perpetuating poverty across generations. Early childhood education yields affirmative effects in terms cognitive development as well as school and business success, so it is attributed to have an important role in reducing adverse effects of child poverty. In Turkey, although significant improvements have happened in human poverty and absolute poverty rates in recent years, education has high inequality due to high relative poverty and low levels of educational dimension of human poverty. On the occasion of inadequate government spending, Turkey stays among the OECD countries in which households make the highest private spending on education Although the pre-school education is a necessity for most of the children due to unfavorable family environments, poor families cannot have access to it because of economic incompetence. Also, public expenditures on pre-school education is far below than reasonable level. As a country suffering from human capital deficiency for economic development, Turkey should regard the pre-school education as a component of economic and human development and make significant investments in this area in order to ensure equal opportunity due to requisite of economic and social policy besides of education policy

Anahtar Kelimeler

Child poverty, pre-school education, early childhood development, equal opportunity, social investment

Kaynakça

• Avrupa Komisyonu (AK), (2014), Türkiye 2014 Yılı İlerleme Raporu, Brüksel.
• Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) ve Eğitim Reformu Girişimi (ERG), 2016, Her Çocuğa Eşit Fırsat: Türkiye’de Erken Çocukluk Eğitiminin Durumu ve Öneriler, İstanbul.
• AYSAN, M.F. ve, A. A. ÖZDOĞRU, (2015). Avrupa’da Erken Çocukluk Bakımı ve Eğitiminin Mukayeseli Analizi, Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 30. Sayı, 2015/1, 167-194.
• BAL, Harun, Neşe ALGAN, Müge MANGA ve Esra BALLI, (2016), Orta Gelir Tuzağının Belirleyenleri: Türkiye Örneği, INTERNATIONAL CONFERENCE ON EURASIAN ECONOMIES 2016, https://www.avekon.org/papers/1688.pdf
• BOZKURT, Eda, Serap BEDİR, Dilek ÖZDEMİR ve Erol ÇAKMAK, (2014), Orta Gelir Tuzağı ve Türkiye Örneği, Maliye Dergisi, S.167, ss.22-39.
• BRADBURY, Bruce and Jäntti, MARKUS, (1999), ‘Child Poverty across Industrialized Nations’. Innocenti Occasional Papers, Economic and Social Policy Series, no. 71. Florence: UNICEF International Child Development Centre.
• CAMPBELL, J., C. T. RAMEY, E PUNGELLO,. P., J. SPARLING, & S. MILLER-JOHNSON, (2002), Early Childhood Education: Young Adult Outcomes From the Abecedarian Project, Applied Developmental Science, V.6, N.1, ss. 42-57.
• ÇELEBİ, Nurhayat, Halim GÜNER, Gülşah Taşçı KAYA, Mithat KORUMAZ, (2014), Neoliberal Eğitim Politikaları ve Eğitimde Fırsat Eşitliği Bağlamında Uluslararası Sınavların (PISA, TIMSS ve PIRLS) Analizi, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, V. 3, N. 3, ss. 33-75.
• ÇELİK, Meryem ve Kerim GÜNDOĞDU, (2007), Türkiye’de Okul Öncesi Eğitimin Tarihsel Gelişimi, Atatürk Üniversitesi EDergileri, KKEFD/JOKKEF, S.16, pp.172-190.
• ÇHGM – Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (2016) 2016 Yıl Sonu Verileri, http://cocukhizmetleri.aile.gov.tr/data/544e28993 69dc318044059c3/2016.pdf
• DALGIÇ, Başak, Pelin Varol İYİDOĞAN, Eda BALIKÇIOĞLU, (2014), Orta Gelir Tuzağından Çıkışta Hangi Faktörler?, Maliye Dergisi, S. 167, ss.116-125.
• DERMAN, Meral Taner ve Handan Asûde BAŞAL, (2010), Cumhuriyetin İlanından Günümüze Türkiye’de Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretimde Niceliksel ve Niteliksel Gelişmeler, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 3 / 11 Bahar, pp. 560-569.
• DİNÇER, Mehmet Alper ve Gökçe Uysal KOLAŞİN, (2009), Türkiye’de Öğrenci Başarısında Eşitsizliğin Belirleyicileri, Sabancı Üniversitesi Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul.
• DOĞAN, E. Muhsin ve Halim TATLI, (2014), İnsani Gelişme ve İnsani Yoksulluk Bağlamında Türkiye’nin Dünyadaki Yeri, Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, C. 28, S.1, ss. 99-124.
• Dünya Bankası - DB, Avrupa ve Orta Asya Bölgesi Beşeri Kalkınma Bölümü , (2010), Türkiye: Gelecek Nesiller İçin Fırsatların Çoğaltılması “Yaşam Fırsatları” Konulu Rapor, Rapor No: 48627-TR.
• DURGUN, Özlem, (2011), Türkiye’de Yoksulluk Ve Çocuk Yoksulluğu Üzerine Bir İnceleme, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, Cilt:VI, Sayı: I, ss. 143-154.
• FERREIRA, Francisco H. G., Jérémie GIGNOUX, (2010), Eğitimde Fırsat Eşitsizliği: Türkiye Örneği, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Planlama Teşkilatı ve Dünya Bankası Refah ve Sosyal Politika Analitik Çalışma Programı, Çalışma Raporu Sayı: 4, Ankara.
• GÜR, Bekir S., Zafer ÇELİK ve İpek COŞKUN, (2013), Türkiye’de Ortaöğretimin Geleceği: Hiyerarşi Mi, Eşitlik Mi?, Seta Analiz, Sayı: 69.
• GÜREL, Nurhayat ve Sadık KARTAL, (2015), Türkiye’de Eğitime Erişimin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi, İlköğretim Online, 14(2), ss.593-608. http://ilkogretim-online. org.tr
• GÜRLER, Özlem Kiren, (2011), Türkiye’de Çocuk Yoksulluğu: Birleştirilmiş Yatay Kesit Verileriyle Tercih Modellerinin Uygulanması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ekonometri Anabilim Dalı Ekonometri Programı Yayınlanmamış Doktora Tezi, http://acikerisim. deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/12161/285814. pdf?sequence=1&isAllowed=y9
• GÜRSEL, Seyfettin, Gökçe UYSAL ve Selin KÖKSAL, (2016), Her Üç Çocuktan Biri Maddi Yoksunluk İçinde, Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi, Araştırma Notu 16/193, http://Betam.bahcesehir.edu.tr/tag/ cocuk-yoksullugu/
• GÜVEN, Aytekin, Başak DALGIÇ, Aysit TANSEL, (2014), Gelir Hareketliliği Eşitsizlikleri Azaltabilir mi? Türkiye Örneği, ERC Working Papers in Economics 14/07, July, http://www.erc. metu.edu.tr/menu/series14/1407.pdf
• HATUN, Şükrü, Nilay ETİLER, Erdem GÖNÜLLÜ, (2003), Yoksulluk ve Çocuk Sağlığı Üzerine Etkileri, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, S. 46, ss.251-260.
• HECKMAN, James J., (2008), “The Case for Investing in Disadvantaged Young Children”, içinde Big Ideas for Children: Investing in Our Nation’s Future, First Focus, Washington, ss.49-58. https://firstfocus.org/wp-content/uploads/2014/06/ Big-Ideas-2008.pdf.
• HILL, Martha, Jodi R. SANDFORT, (1995), Effects of Childhood Poverty on Productivity Later in Life:Implications for Public Policy, Children and Youth Services Review, V.17(1-2), ss.91-126.
• HACETTEPE ÜNIVERSİTESİ NÜFUS ETÜTLERİ ENSTİTÜSÜ – HÜNEE, (2009), Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008, Ankara.
• HACETTEPE ÜNIVERSİTESİ NÜFUS ETÜTLERİ ENSTİTÜSÜ – HÜNEE, (2014), “2013 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması”, Ankara.
• İHSM – İzmir Halk Sağlığı Merkezi, (2016), Çocuğun Psikososyal Gelişimini Destekleme Programı Eğitici Eğitimi, http:// www.ihsm.gov.tr/haberdetay.aspx?haberno=1804
• KAHRAMAN, Fatih; Songül Sallan GÜL, (2015). Türkiye’de Çocuk Yoksulluğu: Gaziantep Üzerine Bir Araştırma, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,C.8, S.1, ss. 339- 366.
• KALKAN, Buğra, (2014), Eğitim Kuponu: Eğitimde Fırsat Eşitliği İçin Bir Öneri, Liberal Düşünce, Yıl.19, S.76, Güz, s. 63-100.
• KAYA, Nurcan, (2015), Türkiye Eğitim Sisteminde Renk, Etnik Köken, Dil, Din ve İnanç Temelli Ayrımcılık, Tarih Vakfı, Uluslararası Azınlık Hakları Grubu (MRG) İstanbul.
• KILIÇ, Yalın, (2014), Türkiye’de Eğitimsel Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma İlişkisine Dair Ampirik Bir Çalışma, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C.4, S.2, pp.243-263, http://ebadjesr.com/
• KOÇAK, Emrah ve Ümit BULUT, (2014), Orta Gelir Tuzağı: Teorik Çerçeve, Ampirik Yaklaşımlar ve Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Uygulama , Maliye Dergisi Sayı. 167.
• LESEMAN, Paul, P.M., (2009), “Yüksek Kaliteli Eğitim ve Bakımın Gelişime Etkisi”, İçinde, Eurydice, Avrupa Eğitim ve Bilgi Ağı, Avrupa’da Erken Çocukluk Eğitimi ve Bakımı: Sosyal ve Kültürel Eşitsizliklerle İlgilenmek, Ankara, ss.7-25.
• http://eacea.ec.europa.eu/education/eurydice./documents/thematic_reports/098TR.pdf, Milli Eğitim Bakanlığı - MEB, (2016b), PISA 2015 Ulusal Raporu, Ankara
• Milli Eğitim Bakanlığı - MEB, (2016), Millî Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim 2015/’16, Ankara
• Milli Eğitim Bakanlığı - MEB, (2015), Millî Eğitim Bakanlığı 2015–2019 Stratejik Planı, Ankara.
• METİN, Banu, (2015),Gelecek Nesillerin Yaşam Fırsatları İçin Ciddi Bir Tehdit: Çocuk Yoksulluğu, Sosyal Güvenlik Dergisi, C. 5, S. 2, pp.166-188.
• MINUJIN, Alberto, Enrique DELAMONICA, Alejandra DAVIDZIUK and Edward D GONZALEZ, (2006), The Definition of Child Poverty: A Discussion of Concepts and Measurements , Environment & Urbanization, V. 18(2), ss. 481–500.
• Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği – MÜSİAD, (2012), Ekonomi Raporu 2012 Kalkınma Yolunda Yeni Eşik: Orta Gelir Tuzağı, Araştırma Raporları: 79, Mavi Ofset, İstanbul.
• OECD 2016b, PISA 2015 Results in Focus, https://www.oecd. org/pisa/pisa-2015-results-in-focus.pdf.
• OECD (2016), Education at a Glance 2016: OECD Indicators, OECD Publishing, Paris.
• http://dx.doi.org/10.187/eag-2016-en OECD (2013a), Education at a Glance 2013- Highlights, OECD Publishing (Türkçe Versiyon:Bir Bakışta Eğitim 2013 Öne Çıkan Konular), http://dx.doi.org/10.1787/eag_higlights-2013-en
• OECD, (2013b), Education Policy Outlook: Turkey
• OECD, (2009), Doing Better For Children
• ÖNDER, Emine ve Nezahat GÜÇLÜ, (2014), İlköğretimde Okullar Arası Başarı Farklılıklarını Azaltmaya Yönelik Çözüm Önerileri, Eğitim Bilimleri Dergisi, S: 40, ss. 109-132.
• ÖZ, Ersan ve Bilal GÖDE, (2015), Orta Gelir Tuzağı ve Türkiye’nin Konumu, Maliye Araştırmaları Dergisi, C.1, S.2 , ss. 77-93.
• ÖZTÜRK, Şenol, (2012), “Yeni Sosyal Riskler Karşısında Sosyal Koruma”, 14. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Kongresi, İstanbul, 24-25 Mayıs.
• ÖZTÜRK, Şenol, (2011),Kapitalist Devlet İçin Post Modern Bir Orta Yol Önerisi: Sosyal Yatırım Devleti, İÜ. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi , S. 61, ss. 81–131.
• PALAZ, Serap, Özgür ŞENERGİN ve Oktay ÖKSÜZLER, (2013), Eğitim Düzeyi Farklılıklarının Gelir Dağılımına Etkisi: Türkiye Örneği, , Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, C.8, S.2, ss. 119-131.
• POLAT, Serdar, (2014), Türkiye’nin 2023 Vizyonu ve Eğitimde “Orta Kalite Tuzağı”, Seta Yayınları, No:35, İstanbul.
• POLAT, Selda, (2009), Akademik Başarısızlığın Toplumsal Eşitsizlik Temelinde Çözümlenmesi, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, C.7, S. 25, Kış:2008-2009, ss: 46-61.
• RAO, Nirmala, Jin SUN, Jessie M.S. WONG, Brendan WEEKES, Patrick IP, Sheldon SHAEFFER, Mary YOUNG, Mark
• BRAY, Eva CHEN, Diana LEE, (2014), Early Childhood Development and Cognitive Development in Developing Countries: A Rigorous Literature Review, Department for International Development, Report No: 2208, http://r4d.dfid.gov.uk/
• ŞENER, Konuk Dilek, Ayşe Ferda OCAKÇI, (2014), Yoksulluğun Çocuk Sağlığı Üzerine Çok Boyutlu Etkileri, Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, C.13, S.1.
• ŞİRİN, Selçuk R., Sinem VATANARTIRAN, (2014), PISA 2012 Değerlendirmesi: Türkiye İçin Veriye Dayalı Eğitim Reformu Önerileri, TÜSİAD, TÖDER, Yayın No: TÜSİAD-T/2014-02/549, İstanbul.
• TAN, Mine, (1987), Eğitsel Fırsat Eşitliği, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C: 20, S:1, ss. 245-259.
• T. C. Kalkınma Bakanlığı (KB), (2104), Eğitim Sisteminin Kalitesinin Artırılması Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) Özel Ihtisas Komisyonu Raporu, Ankara
• TİYEK, Ramazan, (2016), AB Uyum Sürecinde AK Parti Dönemi (2002-2015) Dezavantajlı Gruplara Yönelik Sosyal Politika Uygulamaları, Dora Basım-Yayın Dağıtım, Bursa Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), (2015), İstatistiklerle Çocuk 2014, Ankara
• Unicef Turkiye, (2006), Çocuk Yoksulluğunun Önlenmesi, Yorum Matbaa, Ankara. UNICEF, (2011), Türkiye’de Çocukların Durumu Raporu, http:// abdigm.meb.gov.tr/projeler/ois/egitim/032.pdf
• UNICEF, (2012), Türkiye’de Çocuk ve Genç Nüfusun Durumunun Analizi 2012, http://abdigm.meb.gov.tr/projeler/ois/egitim/033.pdf
• UNICEF, (2004), Dünya Çocuklarının Durumu 2005 Çocukluk Tehdit Altında, Ankara.
• http://www.unicef.org/turkey/pdf/_dcd05.pdf , UNICEF, (2000), Poverty Reduction Begins With Children, New York.
• UNICEF, (2001), Poverty and Children: Lessons of The 90s for Least Developed Countries, New York.
• UNDP, (2015), Özet 2015 İnsani Gelişme Raporu, New York
• UYANIK, C. Caner, (2015), Orta Gelir Tuzağı ve Türkiye’nin Konumu Açısından Bir Değerlendirme, Sosyoekonomi, V. 23(26), ss.175-186.
• YAŞAR, Ercan ve Mesut Alper GEZER, (2014), Türkiye’nin Orta Gelir Tuzağına Yakalanma Riski Ve Bu Riskten Kurtulma Önerileri, Maliye Dergisi , S. 167, Ss.126-148.
• YILDIZ, Abdunnur, (2015), Orta Gelir Tuzağı ve Orta Gelir Tuzağından Çıkış Stratejileri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 25, S. 2, ss.155-170.
• WHITEFORD, Peter and Willem ADEMA, (2007), What Works Best In Reducing Child Poverty: A Benefit Or Work Strategy?, OECD SEM Working Papers No. 51.