Harvey’in Mülksüzleştirme YoluylaBirikim Kavramına Eleştirel Bir Bakış:Türkiye Örneği

Yıl 2017, Sayı: 628, 57 - 70, 01.06.2017

Özge ERDÖLEK Kozal

Öz

David Harvey, 1970’lerin krizinin ardından, sermayenin yeni birikim modelini Marx’ın “ilk birikim”* kavramı ile özdeş tuttuğu “mülksüzleştirme yoluyla birikim”** ile açıklamakta, “yeni emperyalizm” şeklinde ifade ettiği dönemin de bu kavram üzerinde yükseldiği görüşünü savunmaktadır. Harvey’in iddiası, Marx’ın sözünü ettiği ilk birikimin tarihte bir kez olmuş ve sona ermiş bir şey değil, bugün hala devam eden bir süreç olduğu yönündedir. Özellikle, özelleştirme meselesi üzerinden tartışılan bu kavram ve birikim modeli 1970’lerden itibaren suyun, eğitimin, sağlık hizmetlerinin pek çok ülkede özelleştirilmesi ile görünür hale gelmiştir. Bu mülksüzleştirme biçimlerinin “en azından yüzeysel olarak Marx’ın Kapital’de tarif ettiği şekilde, işyerinde artık değer üretmek için canlı emeğin sömürülmesiyle doğrudan ilgili olmadığı”, Harvey’in en önemli tezlerinden biridir. Bu çalışmanın temel sorusu, Harvey’in mülksüzleştime yoluyla birikim analizinin sağladığı temel araçların ve bu bağlamda “artı değer üretiminin canlı emek sömürüsüyle doğrudan ilişkili olmadığı” hipotezinin Türkiye için geçerli olup olmadığı sorusudur. Bu nedenle çalışmada, mesele eleştirel bir bakış ile ele alınarak, Türkiye’de özgür ve özgür olmayan emek kategorilerinin mevcut üretim biçimi tarafından sürekli bir biçimde yeniden üretildiğine dikkat çekilmektedir

Anahtar Kelimeler

mülksüzleştirme yoluyla birikim, ilkel birikim, emek piyasaları

A Critical Look to Harvey's Concept of Accumulation by Dispossession

Öz

David Harvey argues that after the crisis of the 1970s, the new accumulation model can be expressed with the notion of “accumulation by dispossession” coinciding with the concept of “primitive accumulation” of Marx and this period that he expressed as “new imperialism”. has been built upon this concept. Harvey claims that the primitive accumulation that Marx mentions is not a once and for all phenomenon in history, it is not something that has come to an end, but a still continuing process. In particular, this notion and accumulation model discussed over the issue of privatization, has become visible since the 1970s with the privatization of water, education and health services in many countries and one of the most important theses in Harvey's work is that these forms of dispossessions are “not at all directly related to the exploitation of labor, as described in Marx’s Capital, at least in the workplace.” The basic question of this work is whether the basic tools that Harvey's accumulation analysis through dispossession provides and the hypothesis that “the production of surplus value is not directly related to the labor exploitation” apply to Turkey. For this reason, attention is drawn to the fact that the free and unfree labor categories in Turkey are constantly reproduced by the current mode of production, with a critical view of the issue.

Anahtar Kelimeler

accumulation by dispossession, primitive accumulation, labor market

Kaynakça

• BAHÇE, Serdal; (2008), “Global Privatization in Energy Sectors: “Global Primitive Accumulation””, in Global Privatization and Its Impacts, (Ed) I.J Hagen , T.S Halvorsen, pp. 87-10.
• BORATAV, Korkut; (2004), Türkiye İktisat Tarihi: 1908-2002, 8. Baskı, İmge Yayınları, Ankara.
• BRASS, Tom; (2010), “Capitalism, Primitive Accumulation and Unfree Labor Imperialism”, Henry Veltmeyer(ed.), in Crisis and Class Struggle The Enduring Verities and Contemporary Face of Capitalism, Brill Publishing, Leiden, pp. 67-132.
• BRENNER, Robert; (2007) , “What is, and what is not, imperialism?” Historical Materialism, 14.4, pp. 79- 112.
• DİKMEN, A. Ahmet; (2007), “Bir İlkel Birikim Aracı Olarak Özelleştirme ve Taşeronlaştırma”, http://www.emo.org.tr/ ekler/396df57e78b6d04_ek.pdf?dergi=434, EMO Ankara Şubesi Haber Bülteni 2007/1 Özel Ek Taşeronlaşma Ve İş Gücü Esnekliği Dosyası.
• FINE, Ben; (2006), “Debating the ‘New’ Imperialism”, Historical Materialism, 14:4, pp. 133-156.
• DUMÉNIL, Gérard, ve LÉVY, Dominique; 2005, “Neo-liberal (karşı) Devrim”, iç. Neo-liberalizm Muhalif Bir Seçki , Alfredo Saad-Filho; Deborah Johnston (ed.), Çev. Şeyda Başlı, Tuncel Öncel, ss. 25-77.
• DUMÉNIL, Gérard, and LÉVY, Dominique; (2004), Capital Resurgent Roots Of The Neo-liberal Revolution, Harvard University Press.
• GLOBAL SLAVERY REPORTS, (2003, 2015), http://www.globalslaveryindex.org/ HARVEY, David; (2004a), Yeni emperyalizm, Hür Güldü (çev.) , Everest Yayınları, İstanbul.
• HARVEY, David; (2004b), ““Yeni” Emperyalizm: Mülksüzleşlme Yoluyla Birikim”, Çev. Evren Mehmet Dinçer, Praksis, 11, http:// www.praksis.org/wp-content/uploads/2011/07/011-02.pdf, 12.12.2013, ss. 23-48.
• HARVEY, David; (2010), Marx’ın Kapital’i için Kılavuz, Metis Yayınları, İstanbul.
• KAYA, Y. Alp ve TERZİBAŞOĞLU, Yücel; (2014), “Mülkiyetin Tarihi Sınıfların Tarihi”, Duvar, Ocak/Şubat, http://www.academia.edu/5743394/Mulkiyetin_Tarihi_Siniflarin_Tarihi_Alp_ Yucel_Kaya__Yucel_Terzibasoglu_Duvar_Ocak-Subat_2014, 28.01.2014.
• LUXEMBURG, Rosa; (2004), Sermaye Birikimi, Çev. Tayfun Ertan, Belge Yayınları, İstanbul.
• MANDEL, Ernest; (1980:1991), Kapitalist Gelişmenin Uzun Dalgaları. Yazın Yayınları, İstanbul.
• MARX, Karl; (2009), Kapital, Çev. Alaattin Bilgi, Sol Yayınları, Ankara.
• ÖZAR, Şemsa; (2007), “The Neo-Liberal Paradigm And Small Enterprises: Accumulation By Dispossession In The Case Of Turkey”, in Neo-liberal Globalization as New Imperialism , (Ed) A. H. Köse, F. Şenses et al., pp. 245-258.
• SHAIK, Anwar; (2011), “The First Great Depression of 21th Century”, Socialist Register, Fall, Volume 47, pp: 44-63, http:// Eatonak.Org/Ipe501/Downloads-2/Files/Shaikhcrisis.Pdf, 5.12.2013.
• SABUKTAY, AYŞEGÜL, (2009), 2000’lerde Türkiye’de Devlet ve Kamu Yönetimi Mülksüzleştirmenin Yönetimi, TODAİE, Ankara.
• SAVRAN, Sungur; (2011), Kod Adı Küreselleşme: 21.yy’da Emperyalizm, 2. Baskı, Yordam Kitap, İstanbul.
• YELDAN, Erinç; (24 Şubat 2010), “İstihdamsız Büyüme, Esnek işgücü”, http://yeldane.bilkent.edu.tr/Yeldan251_24Sub10. pdf , 28.10.2013.