Bütünleşik CRITIC ve EDAS Yöntemleri İle Türkiye’deki Büyükşehirlerin İhracat Performanslarının İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 909 - 929, 28.05.2022

Ayşe Elif Yazgan

https://doi.org/10.25295/fsecon.1094411

Cited By: 3

Öz

Küreselleşme süreci ile birlikte ülkeler veya firmalar uluslararası piyasalara girebilmek ve daha sonrasında da bu piyasalarda rekabet gücü elde edip ayakta kalabilmek için ihracat odaklı üretim stratejisi geliştirmelidir. Ülkelerin ekonomik büyümesinde önemli bir yere sahip olan ihracat performansında, büyükşehirlerin rolü yadsınamaz. Bu bağlamda çalışmada, Türkiye’deki büyükşehirlerin 2021 yılı ihracat performansları Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri içerisinden CRITIC (Criteria Importance Through Intercriteria Correlation) ve EDAS (Evaluation Based on Distance from Average Solution) yöntemleri kullanılarak değerlendirilmiş ve 30 büyükşehir performanslarına göre sıralanmıştır. Çalışmada öncelikle ihracat performansını etkileyen beş adet kriter ilgili literatürden yararlanılarak belirlenmiştir. Daha sonra CRITIC yöntemiyle, ihracat performansına etki eden kriterler ağırlıklandırılmıştır. CRITIC yöntemi sonucunda belirlenen kriterler arasından en önemli kriterin ihracat yapılan sektör sayısı, en önemsiz kriterin ise ihracat rakamları olduğu tespit edilmiştir. Son olarak EDAS yöntemi kullanılarak büyükşehirlerin ihracat performansları analiz edilmiştir. Yapılan değerlendirme neticesinde ihracat performansı en yüksek üç ilin sırasıyla İstanbul, Kocaeli ve İzmir; en düşük üç ilin ise Ordu, Van ve Erzurum olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İhracat, ÇKKV, CRITIC, EDAS

Investigation of Export Performance of Metropolitans in Turkey with Integrated CRITIC and EDAS Methods

Öz

With the globalization process, countries or firms should develop an export-oriented production strategy in order to enter international markets and then gain competitive power and survive in these markets. The role of metropolitan cities cannot be denied in the export performance, an important variable in the economic growth of countries. In this study, the export performance of metropolitan cities in Turkey in 2021 was evaluated using CRITIC and EDAS methods and 30 metropolitan cities were ranked according to their performance. In the study, first of all, five criteria affecting export performance were determined by using the relevant literature. Then, with the CRITIC method, the criteria affecting the export performance were weighted, and it was found that the most important criterion among these criteria was the number of export sectors and the insignificant criterion was the export figures. According to the EDAS method, the three cities with the highest export performance are Istanbul, Kocaeli and Izmir, in order of; the lowest three provinces were Ordu, Van and Erzurum.

Anahtar Kelimeler

Export, MCMD, CRITIC, EDAS

Kaynakça

• Ak, Karadağ, Ö. (2021), Türkiye’deki Ekonomik Büyüme, Enflasyon Ve İşsizlik Arasındaki İlişkinin ARDL Sınır Testi Yaklaşımıyla Analizi, Pearson Journal Of Scial Sciences And Humanities, 6(15), 299-312.
• Akbulut, O. Y. (2019). CRITIC ve EDAS Yöntemleri İle İş Bankası'nın 2009-2018 Yılları Arasındaki Performansının Analizi, Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4 (2) , 249-263. DOI: 10.30784/epfad.594762.
• Akçakanat, Ö. , Aksoy, E. & Teker, T. (2018). CRITIC ve MDL Temelli EDAS Yöntemi İle Tr-61 Bölgesi Bankalarının Performans Değerlendirmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (32), 1-24. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue/41366/488208
• Akcan, A. T. (2019). İhracat Değer Endeksi Ve Yatırım İlişkisi: Türkiye Örneği (1982-2017), Girişimcilik Ve Kalkınma Dergisi, 14(1). Akcan, A. T. ve Metin, İ. (2018), Dış Ticaretin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği, Turkish Studies Economics, Finance And Politics, 13(14), 1-14.
• Atan, M., Altan., Ş. (2020), Örnek Uygulamalarla Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Ayçin, E. (2020). Personel Seçim Sürecinde CRITIC ve MAIRCA Yöntemlerinin Kullanılması, İşletme,1(1),1-12,Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/isletme/issue/52222/716692.
• Can, G. F. & Kargı, Ş. (2019). Sektörlerin İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönünden Risk Seviyelerinin Crıtıc-Edas Entegrasyonu İle Değerlendirilmesi, Endüstri Mühendisliği, 30 (1) , 15-31. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/endustrimuhendisligi/issue/48367/592622
• Demiroğlu, M., & Çoşkun, İ. T. (2018). CRITIC-MOOSRA Yöntemi Ve UPS Seçimi Üzerine Bir Uygulama. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 183–195.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining Objective Weights In Multiple Criteria Problems: The CRITIC Method. Compu. Oper. Res. 22, 763–770.
• Ecer, F. (2020), Çok Kriterli Karar Verme, Geçmişten Günümüze Kapsamlı Bir Yaklaşım, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Ghorabaee, M. K., Zavadskas, E. K., Olfat, L., & Turskıs, Z. (2015). Multi-Criteria Inventory Classification Using a New Method of Evaluation Based on Distance from Average Solution (EDAS), Informatica, 26/3, 435-451.
• Görçün, Ö.F.(2021). Evaluation Of The Selection Of Proper Metro And Tram Vehicle For Urban Transportation By Using A Novel İntegrated MCDM Approach, Science Progress 2021, Vol. 104(1) 1–18.
• Görçün, Ö. F. & Küçükönder, H. (2021). Şehirlerarası Taşımacılıkta Kullanılan Otobüslere İlişkin Seçimlerin Ahp Ve Crıtıc Tabanlı Edas Yöntemi İle Değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17 (4) , 1280-1303. DOI: 10.17130/ijmeb.794181.
• Kabaklarlı, E., Duran, M. S. ve Telli Üçler, Y. (2018), The Determinants Of High-Technology Exports: A Panel Data Approach For Selected Oecd Countries, Dubrovnik Internatonal Economic Meeting, 3(1), 888-900.
• Kiracı, K. & Bakır, M. (2019). CRITIC Temelli EDAS Yöntemi ile Havayolu İşletmelerinde Performans Ölçümü Uygulaması, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 157-174.
• Kiracı, K., Asker, V.(2021). Havada Kriz: Kovid-19 Pandemisinin Havayolları Performansı Üzerindeki Etkisinin Çok Boyutlu Analizi, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar 58 (657), 33-60.
• Li, S., & Wang, B. (2020). Research on Evaluating Algorithms for the Service Quality of Wireless Sensor Networks Based on Interval-Valued Intuitionistic Fuzzy EDAS and CRITIC Methods. Mathematical Problems in Engineering, 2020, NA. https://link.gale.com/apps/doc/A642824660/AONE?u=anon~5851d887&sid=googleScholar&xid=55f41fc2
• Liang, Y.,(2020). An EDAS Method for Multiple Attribute Group Decision Making under intuitionistic fuzzy environment and its Application for evaluating green building energy-saving design projects. Symmmetry, 12, 484, 1-12.
• Maruf, M., & Özdemir, K. (2021). Türkiye’deki Büyükşehirlerin İhracat Performanslarının Critic Ve Maut Yöntemi İle Değerlendirilmesi, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 85-99. doi:10.38122/ased.927345.
• Mishra, A.R.; Rani, P.; Pandey, K.(2021). Fermatean fuzzy CRITIC-EDAS approach for the selection of sustainable third-party reverse logistics providers using improved generalized score function, Journal of Ambient Intelligence and Humanized Computing, 295–311.
• Moitra, M., Das, T.S., Biswas, P.(2021), A Decision Support System for Ranking the Different Battery Energy Storage Technologies using CRITIC and EDAS Method, Internatİonal Journal Of Engİneerİng Research & Technology (IJERT), Volume 09 – Issue 1.
• Naik M., Kishore R., Dehmourdi S. (2021). Modeling a Multi-Criteria Decision Support System For Prequalification Assessment Of Construction Contractors Using CRITIC And EDAS Models, Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 4 (2), pp. 79-101.
• Öndeş ve Özkan (2021), Öndeş, T., Özkan, T. (2021). Bütünleşik CRITIC-EDAS Yaklaşımıyla COVID-19 Pandemisinin Bilişim Sektörü Üzerindeki Finansal Performans Etkisi, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(2), ss.506-522.
• Şahbaz, A. Yanar, R. ve Adıgüzel, U. (2014). Ar-Ge Harcamaları Ve İleri Teknoloji Mal İhracatı İlişkisi: Panel Nedensellik Analizi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23(1), 47-60.
• Yalçın, N., Karakaş, E. (2019). Kurumsal Sürdürülebilirlik Performans Analizinde CRITIC-EDAS Yaklaşımı, Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 34(4), 147-162. https://doi.org/10.21605/cukurovaummfd.704167
• Zavadskas, E.K., Stević, Z., Turskis, Z., Tomašević, M. (2019). A Novel Extended EDAS in Minkowski Space (EDAS-M) Method for Evaluating Autonomous Vehicles, Studies in Informatics and Control, ISSN 1220-1766, vol. 28(3), pp. 255-264, 2019. https://doi.org/10.24846/v28i3y201902