Türkiye İhracatının Rekabet Gücünü Etkileyen Faktörler: Ekonometrik Bir Analiz (2001-2019)

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 606 - 643, 25.01.2023

Hakkı Özbaş , Oğuz Yıldırım

https://doi.org/10.25295/fsecon.1127461

Öz

Araştırmanın amacı, Türkiye’nin rekabette avantajlı konumda olduğu belirlenen malların ihracat düzeylerini, dolayısıyla rekabet gücünü etkilemesi muhtemel faktörlerin, ihracat talebi üzerindeki etkilerini tespit etmektir. Bu çerçevede yapılan ekonometrik analizde ihracat talep fonksiyonunu tahmin etmek için kullanılan değişkenler; reel ihracat, beşerî sermaye, nispi ihracat fiyatı, reel döviz kuru, gayrisafi sabit sermaye yatırımları ve yabancı ülke gelirine ilişkin verilerdir. 2001-2019 yıllarını kapsayan dönem için ihracat ile açıklayıcı değişkenler arasındaki ilişkileri tespit etmek için ARDL sınır testi ve Toda-Yamamoto nedensellik analizleri yapılmıştır. Reel ihracatın tahmini iki farklı mal grubu oluşturularak gerçekleştirilmiştir. Mal gruplarından biri Türkiye’nin en çok ihracatını gerçekleştirdiği pozitif rekabet gücüne sahip malların toplam ihracat miktarlarından elde edilmişken (XEY)(“Örme giyim eşyası ve aksesuarı”, “Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı”, “Demir veya çelikten eşya” ve “Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları, bunların aksam, parça, aksesuarı”) bir diğeri Türkiye’nin 2001 yılından 2019 yılına kadar rekabet gücünü en çok arttıran malların toplam ihracat miktarlarından elde edilmiştir (XYR) “Halılar ve diğer dokumaya elverişli maddelerden yer kaplamaları”, “Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, inülin, buğday glüteni”, “Çeşitli mamul eşya (hijyenik havlu, bebek bezi, kalem, çakmak, fermuar, fırça vb.)”, “Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları, pastacılık ürünleri”, “Vatka, keçe ve dokunmamış mensucat, özel iplikler, sicim, kordon, ip, halat ve bunlardan mamul eşya”, “Örme eşya” ve “Silahlar ve mühimmat, bunların aksam, parça ve aksesuarı”).
Araştırmanın sonucunda iki ihracat grubu açısından hem uzun dönem ilişki hem nedensellik ilişkisi bakımından en önemli faktörün beşerî sermaye olduğu görülmüştür. Ayrıca reel döviz kurunun da iki ihracat grubunu uzun dönemde etkilediği bulgusuna erişilmiş olup, yurt dışı gelir düzeyi, gayrisafi sabit sermaye yatırımı ve nispi ihracat fiyatı açıklayıcı değişkenlerinin etkilerinin ve nedensellik ilişkilerinin oluşturulan iki mal grubu açısından farklılık gösterdiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İhracat, ARDL Sınır Testi, Nedensellik Analizi

Factors Affecting the Competitiveness of Turkish Exports: An Econometric Analysis (2001-2019)

Öz

The aim of the study is to determine the effects of the factors that are likely to affect the export levels of the goods determined to be in an advantageous position in Turkey's competition and therefore its competitiveness on export demand. In this context, the variables used to predict the export demand function in the econometric analysis are; real exports, human capital, relative export price, real exchange rate, gross fixed capital investments and foreign country income. For the period covering the years 2001-2019, ARDL boundary test and Toda-Yamamoto causality analyzes were performed to determine the relationships between exports and explanatory variables. The estimation of real exports was realized by creating two different groups of goods. While one of the goods groups was obtained from the total export amounts of the goods with positive competitiveness that Turkey exports the most (XEY) ("Knitted clothing and accessories", "Unknitted clothing and accessories", "Iron or steel goods" and "Motor land vehicles, tractors, bicycles, motorcycles and other land vehicles, their parts, parts, accessories") and the other is the total export of the goods that increased Turkey's competitiveness the most from 2001 to 2019 (XYR) "Floor coverings from carpets and other weaving materials", "Milling products, malt, starch, inulin, wheat gluten", "Miscellaneous manufactured goods (hygienic towels, diapers, pens, lighters, zippers, brushes, etc.)", "Grain, flour, starch or dairy preparations, pastry products", "Waddling, felt and non-woven mensucat, special yarns, twine, cord, rope, rope and articles made of them", "Knitted goods" and "Weapons and ammunition, their parts, parts and accessories").
As a result of the research, it was seen that the most important factor in terms of both long-term relationship and causality relationship for the two export groups was human capital. In addition, it was found that the real exchange rate affected the two export groups in the long term and it was concluded that the effects of the explanatory variables of foreign income level, gross fixed capital investment and relative export price and causality relations differed in terms of the two groups of goods formed.

Anahtar Kelimeler

Competitiveness, Export, ARDL Bounds Test, Causality Analysis

Kaynakça

• Aktaş, C. (2010). Türkiye'de Reel Döviz Kuru ile İhracat ve İthalat Arasındaki İlişkinin VAR Tekniğiyle Analizi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (11), 123-140.
• Altıntaş, H. (2013). Türkiye’de Petrol Fiyatları, İhracat ve Reel Döviz Kuru İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı ve Dinamik Nedensellik Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 9(19), 1-30.
• Arize, A. C. (2001). Traditional Export Demand Relation and Parameter Instability: An Empirical Investigation. Journal of Economic Studies 28(6), 378-396.
• Armağan, G., & Özdoğan, M. (2005). Ekolojik Yumurta ve Tavuk Etinin Tüketim Eğilimleri ve Tüketici Özelliklerinin Belirlenmesi. Hayvansal Üretim 46 (2), 14-21.
• Arslan, İ., & Wijnbergen, S. V. (1993). Export Incentives, Exchange Rate Policy and Export Growth in Turkey. The Review of Economics and Statistics 75(1), 128-133.
• Ay, A., & Yardımcı, P. (2008). Türkiye’de Beşeri Sermaye Birikimine Dayalı AK Tipi İçsel Ekonomik Büyümenin Var Modeli İle Analizi. Maliye Dergisi 155, 39-52.
• Bakış, O. (2018). Zincirlenmiş Hacim Serileri ile GSYH’de Ne Değişti? Ekonomi-tek 7(2), 1-36.
• Barro, R. J., Mankiw, N. G., & Martin, X. S.-I. (1995). Capital Mobility in Neoclassical Models of Growth. The American Economic Review 85(1), 103-115.
• Bassanini, A., & Scarpetta, S. (2002). Does Human Capital Matter for Growth in OECD Countries? A Pooled Mean-group Approach. Economics Letters 74, 399-405.
• Bernard, A. B., & Jensen, J. B. (2004). Entry, Expansion, and Intensity in the US Export Boom, 1987–1992. Review of International Economics 12(4), 662-675.
• Boggio, L., & Barbieri, L. (2016). International Competitiveness in Post-Keynesian Growth Theory: Controversies and Empirical Evidence. Cambridge Journal of Economics, 1-23.
• Branson, W. H., Junz, H. B., Gordon, R. A., & Krause, L. (1971). Trends in U.S. Trade and Comparative Advantage. Brookings Papers on Economic Activity 2, 285-345.
• Chaudhary, G. M., Hashmi, S. H., & Khan, M. A. (2016). Exchange Rate and Foreign Trade: A Comparative Study of Major South Asian and South-East Asian Countries. Procedia - Social and Behavioral Sciences 230, 85-93.
• Choi, B.‐Y., & Pyun, J. H. (2018). Does real exchange rate depreciation increase productivity? Analysis using Korean firm‐level data. The World Economy 41(2), 604-633.
• Choudhury, R. Z. (2001). Export Demand Function of Bangladesh: An Econometric Exercise. The Bangladesh Development Studies 27(3), 67-90.
• Chuang, Y.-c. (2000). Human Capital, Exports, and Economic Growth:A Causality Analysis for Taiwan, 1952–1995. Review of International Economics, 8 (4), 712–720.
• Contractor, F. J., & Mudambi, S. M. (2008). The Influence of Human Capital Investment on the Exports of Services and Goods: An Analysis of the Top 25 Services Outsourcing Countries. Management International Review 48, 433-445.
• De Long, J. B., & Summers, L. H. (1991). Equipment Investment and Economic Growth. The Quarterly Journal of Economics, 106 (2), 445-502.
• Doğanlar, M., Bal, H., & Özmen, M. (2003). Uluslararası Ticaret ve Türkiye'nin İhracat Fonksiyonu. Manas Üniversitesi SBD 7, 83-109.
• Ekelund, L., Fernqvist, F., & Tjarnemo, H. (2007). Consumer Preferences for Domestic and Organically Labelled Vegetables in Sweden. Food Economics - Acta Agriculturae Scandinavica 4(4), 229-236.
• Fagerberg, J. (1996). Technology and Competitiveness. Oxford Review of Economic Policy 12(3), 1-26.
• Gräbner, C., Heimberger, P., & Kapeller, J. (2019). Export Performance, Price Competitiveness and Technology: Revisiting the Kaldor Paradox. ICAE Working Paper Series 88, 1-12.
• Gracia, A., & Magistris, T. (2016). Consumer preferences for food labeling: What ranks first? Food Control 61, 39-46.
• Husein, J. (2008). Traditional Export Demand Relation: Cointegration and Parameter Constancy Analysis. International Journal of Applied Econometrics and Quantitative Studies 5(2), 41-65.
• İbrahim, M. A. (2012). Merchandise Export Demand Function for Egpty: A Panel Data Analysis. Applied Econometrics and International Development 12(1), 107-116.
• Jamal, H. (2008). Traditional Export Demand Relation: A Cointegration and Parameter Constancy Analysis. International Journal of Applied Econometrics and Quantitative Studies 5(2), 41-65.
• Karagöz, M., & Doğan, Ç. (2005). Döviz Kuru Dış Ticaret İlişkisi: Türkiye Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 15(2), 219-228.
• Karaş, G., & Karaş, E. (2017). Reel Efektif Döviz Kuru, İhracat ve İthalat Arasındaki İlişki: Türkiye Özelinde Ekonometrik Bir Değerlendirme. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10, 27-46.
• Kasman, A., & Kasman, S. (2005). Reel Efektif Döviz Kurunun İhracat Arzı Üzerine Etkisi. Öneri 6 (23), 197-203.
• Kızıldere, C., Kabadayı, B., & Emsen, S. (2014). Dış Ticaretin Döviz Kuru Değişimlerine Duyarlılığı: Türkiye Üzerine Bir İnceleme. International Journal of Economic and Administrative Studies 6(12), 39-54.
• Kösekahyaoğlu, L., & Özdamar, G. (2005). Türkiye, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Polonya ve Estonya'nın Sektörel Rekabet Gücü ve Dış Ticaret Yapısı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz. Sosyoekonomi, 73-102.
• Levine, R., & Renelt, D. (1992). A Sensitivity Analysis of Cross-Country Growth Regressions. The American Economic Review 82 (4), 942-963.
• Mert, M., & Çağlar, A. E. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Millock, K., & Lars Garn, H. (2002). Willingness to Pay for Organic Foods: A Comparison between Survey Data and Panel Data from Denmark. 12th annual EAERE (European Association of Environmental and Resource Economists) Conference, (s. 1-23). Monterey.
• Nanang, D. M. (2010). Analysis of Export Demand for Ghana’s Timber Products: A multivariate Co-integration Approach. Journal of Forest Economics 16, 47-61.
• Narayan, P. K. (2005). The Saving and Investment Nexus for China: Evidence from Cointegration Tests. Applied Economics, 1979-1990.
• Nowak-Lehman, F., Herzer, D., Martinez-Zarzoso, I., & Vollmer, S. (2007). The Impact of a Customs Union between Turkeyand the EU on Turkey’s Exports to the EU. Journal of Common Market Studies 45 (3), 719-743.
• Özmen, E. (2014). Reel Döviz Kuru ve Türkiye Dış Ticaret Dinamikleri. Ankara: ERC Working Papers in Economics 14(12).
• Palazzo, G., & Rapetti, M. (2017). Real Exchange Rate and Export Performance in Argentina, 2002–2008. Journal of Post Keynesian Economics 40(1), 75-94.
• Polat, M. A. (2019). Türk Otomotiv Sektörünün Ekonomik Büyümeye Etkisi: Karşılaştırmalı Bir Ekonometrik Analiz. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 19(73), 504-521.
• Rasbin, M., Ikhsan, M. Y., Gitaharies, B., & Affandi, Y. (2021). Real exchange rate undervaluation and Indonesia’s manufacturing exports. Cogent Economics & Finance 9 (1), 1-22.
• Shane, M., Roe, T., & Somwaru, A. (2008). Exchange Rates, Foreign Income, and U.S. Agricultural Exports. Agricultural and Resource Economics Review 37(2), 160-175.
• Stucki, T. (2016). How the Founders’ General and Specific Human Capital Drives Export Activities of Start-ups. Research Policy 45, 1014-1030.
• Şeker, A., & Şimdi, H. (2017). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Sabit Sermaye Yatırımlarının İhracat Üzerindeki Etkisi: Türkiye Üzerine Eşbütünleşme ve Nedensellik Analizi. V. Anadolu International Conference in Economics (s. 1-16). Eskişehir: Econ Anadolu.
• Taban, S. (2010). İçsel Büyüme Modelleri ve Türkiye. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Uygur, E. (1998). Export Policies and Export Performance: The Case of Turkey. R. Safadi içinde, Opening Doors to the World: A New Trade Agenda for the Middle East (s. 1-391). Egpty, Cairo: The American University in Cairo Press International Development Research Centre.
• Yamak, R., & Korkmaz, A. (2005). Reel Döviz Kuru ve Dış Ticaret Dengesi. Ekonometri ve İstatistik 2, 16-38.