Changing Dynamics in Turkish Law During the Modernization Process

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 909 - 937, 24.05.2024

M. Balkan Demirdal

https://doi.org/10.25295/fsecon.1472739

Öz

In the 17th century, the Enlightenment movement, which had an influence on Western thought, gave rise to the modernism movement, which became influential in Western civilizations. As a result, the theory of legal positivism emerged within capitalist societies. In the modern world, to ensure stability and determinacy, a system was established where individuals are expected to perform their duties like the gears of a clock, free from abnormal behavior and reactions. This system was based on classical legal positivism and the codifications made with casuistic logic, which pushed metaphysical concepts out of the realm of law. This understanding that emerged in the Western world also quickly made its impact in the Eastern world during the 17th and 18th centuries. In this context, the Westernization movement gained momentum in the Ottoman Empire, and changes began in the field of law. Especially with the collapse of the Ottoman Empire and the subsequent Republic era, Turkish law largely moved away from traditional understanding and fell under the influence of modern positivist legal thought. The Tanzimat era and the subsequent Constitutional era were times of significant reforms in the field of law. With the Republic era, the process of codification gained momentum, and a complete departure from tradition was realized. In this process, Turkish law underwent fundamental changes under the influence of modern positivist legal thought. This study will first examine the changing mindset and consequences in the Ottoman legal system due to the influence of Westernization, and then discuss the principles of the modern legal system that emerged as a result of the departure from tradition during the Republican era.

Anahtar Kelimeler

Modernism, Legal Positivism, Westernism, Legalization

Modernleşme Sürecinde Türk Hukukunda Değişen Dinamikler

Öz

17. yüzyılda Batı düşün dünyasında etkisini gösteren Aydınlanma hareketi neticesinde, modernizm akımı Batı medeniyetlerinde etkili olmuş, bunun neticesinde gelişen kapitalist toplum nezdinde hukuki pozitivizm kuramı sahneye çıkmıştır. Modern dünyada istikrar ve belirliliği sağlamak, bireylerin anomalik davranış ve tepkilerden arınarak herkesin kendisine verilen görevi bir saatin dişli çarkları gibi yapmasına dayanan bu iş bölümünün kusursuz işlemesi açısından klasik hukuki pozitivizm düşüncesi ve bu düşünceden doğan kazuistik mantıkla yapılan kodifikasyonlar ile metafiziksel kavramların hukuk dışına itilmesi dönemin kendine özgü bakış açılarını oluşturmaktadır. Batı dünyasında ortaya çıkan bu anlayış, Doğu dünyasında da 17. ve 18. yüzyıllarda hemen etkisini göstermiştir. Bu minvalde Osmanlı Devleti’nde Batıcılık akımı hız kazanmış, hukuk alanında da değişim başlamıştır. Özellikle Osmanlı Devleti’nin çöküşü ve Cumhuriyet dönemiyle birlikte, Türk hukuku büyük ölçüde geleneksel anlayıştan uzaklaşarak modern pozitivist hukuk anlayışının etkisi altına girmiştir. Tanzimat dönemi ve ardından gelen Meşrutiyet dönemi, hukuk alanında önemli reformların yaşandığı zamanlardır. Cumhuriyet dönemiyle birlikte kanunlaştırma hareketleri hız kazanarak, geleneksellikten kopuş tam olarak gerçekleşmiştir. Bu çalışmada öncelikle Batıcılık akımının etkisi neticesinde gelenekselden modernizme geçişte Osmanlı hukuk sisteminde değişen zihniyet ve sonuçları çağın gelişmeleri ve hukuka bakışı doğrultusunda irdelenecektir. Sonrasında da Cumhuriyet döneminde geleneksellikten kopuş neticesinde ortaya konulan modern hukuk sisteminin esasları tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Modernizm, Hukuki Pozitivizm, Batıcılık, Kanunlaştırma

Kaynakça

• Ağaoğulları, M.A. (2006). Ulus Devlet ya da Halkın Egemenliği. Ankara: İmge Kitabevi.
• Akcan, R. (2014). Hakimin Vasıfları. Ankara: Türkiye Adalet Akademisi.
• Akgündüz, A. (1986). Mukayeseli İslam ve Osmanlu Hukuku Külliyatı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Yayınları. No.6.
• Akgündüz, A. (1987). 1274-1858 Tarihli Osmanlı Ceza Kanunnamesinin Hukuki Kaynakları, Tatbik Şekli ve Men-i İrtikab Kanunnamesi. Belleten Dergisi, 51(199), 153-192.
• Aydın, M. A. (2006). İslam Hukuku’nun Osmanlı Devleti’nde Kanun Hukukuna Doğru Geçirdiği Evrim. Türk Hukuk Araştırmaları, (1), 11-21.
• Başgil, A. F. (1960). Esas Teşkilat Hukuku. C.II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını.
• Belgesay, M. R. (1963). Kur’an Hükümleri ve Modern Hukuk. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, No.1015, Hukuk Fakültesi No.211.
• Berkes, N. (1978). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Bozkurt, G. (1996). Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Can C. (1982). Hukuk Sosyolojisi ve Hukuk Tarihi Açısından Resepsiyon. Yayımlanmamış Doçentlik Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Cin, H. (1978). Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, No: 295, Araştırma ve İnceleme Eseri: 3.
• Darling, L. T. (2008). Islamic Empires, the Ottoman Empire and the Circle of Justice. S. A. Arjomand (Ed.), Constitutional Politics in the Middle East: With Special Refrence to Turkey, Iraq, Iran and Afghanistan (11-32). London: Hart Publishing.
• Dinçkol, A. (2003). Hakimin Takdir Yetkisinin Kullanılması Sürecinde Hakkaniyet. HFSA, (9), 173-188.
• Ekinci, E. B. (2004). Osmanlı Mahkemeleri. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
• Gerber, H. (1994). State, Society and Law in Islam: Ottoman Law in Comparative Perspective. State New York: University of New York Press.
• Gür, R. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda Kadılık Müessesesi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Güriz, A. & Benedict P. (1974). Türk Hukuku ve Toplumu Üzerine İncelemeler. Ankara: Türkiye Kalkınma Vakfı Yayınları.
• Güriz, A. (1999). Hukuk Başlangıcı (7.Baskı). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Karakoç, İ. (2014). Roma Özel Hukuku ile Osmanlı Özel Hukukundaki Gelişmeler Bağlamında Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin Özellikleri. F. Gedikli (Ed.), I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri (63-116). İstanbul: XII Levha.
• Karpat, K. (1972). The Transformation of the Ottoman State, 1789-1908. International Journal Middle East Studies, 3(3), 243-281.
• Kaşıkçı, O. (1997). İslam ve Osmanlı Hukukunda Mecelle. İstanbul: OSAV Vakfı Yayınları.
• Kaşıkçı, O. (2007). Osmanlı Medeni Kanunu: Mecelle. B. Arı & S. Aslantaş (Ed.), Adalet Kitabı (255-282). Ankara: Adalet Bakanlığı Yayınları.
• Lewis, B. (1961). The Emergence of Modern Turkey. Oxford. Oxford University Press.
• Mahmesani, S. R. (2009). İslam Hukuk Felsefesi. Ankara: Türkiye İlahiyatçılar Birliği Vakfı.
• Mardin, Ş. (1995). Makaleler 4: Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (1998). Türkiye’de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mumcu, A. (2001). Günümüzde Türk Hukuk Uygulamasında Adalet Kavramının Yeri. A. Güriz (Ed.), Adalet Kavramı (145-174). Ankara: TFK Yayınları.
• Mumcu, A. (2007a). Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl. Ankara: Phoneix Yayınları.
• Mumcu, A. (2007b): Tanzimat Döneminde Türk Hukuku. B. Arı & S. Aslantaş (Ed.), Adalet Kitabı (187-207). Ankara: Adalet Bakanlığı Yayınları.
• Okandan, R.G. (1977). Amme Hukukumuzun Anahatları. İstanbul: İÜHF Yayınları, No.496.
• Ortaylı, İ. (2000). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2010). Osmanlı Düşünce Dünyası ve Tarihyazımı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Osmanağaoğlu Karahasanoğlu, C. (2014). İsviçre Medeni Kanunu’nun Türkiye Cumhuriyeti Tarafından Resepsiyonuna Uzanan Sürece İlişkin Genel Bir Değerlendirme. F. Gedikli (Ed.), I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri (45-54). İstanbul: XII Levha.
• Otacı, C. (2010). Sosyolojinin Osmanlı Hukukunun Romanizasyonuna Etkisi. HFSA, (21), 35-60.
• Özbilgen, E. (1985). Osmanlı Hukukunun Yapısı. İstanbul: Güryay Matbaacılık.
• Quartaert, D. (2000). Ottoman Empire, 1700-1912. Cambridge University Press.
• Rommen, H.A. (1998). The Natural Law. Indianapolis: Liberty Fund.
• Rubin, A. (2008). Ottoman Judicial Change in the Age of Modernity: A Reappraisal. History Compass, (6), 1-22.
• Rubin, A. (2011). Nizamiye Courts: Law and Modernity. New York: Palgrave Macmillan.
• Schacht, J. (1977). İslam Hukukuna Giriş. Mehmet Dağ & Abdulkadir Şener (Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Shaw, S. J. (1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey Vol.1. Cambridge University Press.
• Şimşirgil, A. & Ekinci, E. B. (2008). Ahmet Cevdet Paşa ve Mecelle. İstanbul: KTB Yayınları.
• Taner, T. (1999). Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku, Tanzimat I. No.3273, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları (221-232).
• Tanör, B. (2000). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Türköne, M. (1999). Tanzimat Fermanı ve Mehmet Sadık Rıf’at Paşa, Osmanlı Ansiklopedisi. Ed. Güler Eren, (7), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları (275-287).
• Üçok, C., Mumcu, A. & Bozkurt, G. (1999). Türk Hukuk Tarihi, Ankara: Savaş Yayınevi.
• Ülken, H. Z. (1994). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları.
• Ünal Özkorkut, N. (2008). Yargı Bağımsızlığı Açısından Osmanlı’da ve Günümüz Türkiyesi’nde Yargıya Genel Bir Bakış: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(57), 225-242.
• Velidedeoğlu, H. V. (1999); Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat, Tanzimat I. No. 3273, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları (139-209).
• Zakıa, Z. (1999). Sultan II. Mahmud’un (1808-1839) Reformları, Osmanlı Ansiklopedisi. Ed. Güler Eren, (7), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları (250-258).