“The Commentary on ‘Na’t’ Written by Itrî”

Yıl 2013, Sayı: 1 - Bahar, 19 - 39, 02.03.2013

Türkân Alvan

Öz

Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi (ö.1711?) has a groundbreaking reputation in Turkish
Classical Music with his compositions which exceeds the centuries. Although the
sources indicate that Itri Efendi was a successful poet, we do not have a Divan, including
his poems can be found in some of the collection of biographies and periodicals in a
disconnected way. The fact that it is not confirmed which poems belong to him among
his compositions and there exists another poet called Itri makes it difficult to examine his
poems. Hence, we would like to examine his only na’t (a poem written to praise Prophet
Mohammed) which is certain to have been written and composed by him. Itri’s literary
and Sufi identity will be evaluated in this work. This work establishes a new fact that
the anonymous composition called “Şem-i ruhuna cismimi pervâne düşürdüm
(My body is a moth revolving around the candle of your soul)” belongs to Itri.
This fact is a contribution to the Itri year activities declared by UNESCO in 2012.

Anahtar Kelimeler

Itrî; Turkish Classical Music; Na‘t; Love for the Prophet Mohammed; Sufism

“Itrî’nin Na‘tının Şerhi”

Öz

Buhûrîzâde Mustafa Itrî Efendi (ö.1711?) eşsiz besteleriyle Türk Musıkîsi’nde çığır açan ve çağları aşan bir şöhrete sahiptir. Kaynaklar Itrî Efendi’nin başarılı bir şair olduğunu belirtiyorsa da elimizde dîvânı yoktur ve şiirleri kimi tezkirelerde ve mecmualarda dağınık bir hâldedir. Güfte mecmualarındaki bestekârı olduğu şiirlerin ise hangilerinin kendisine ait olduğunun tespit edilemeyişi ve aynı dönemde yaşamış Itrî mahlaslı başka bir şairin varlığı onun şiirlerinin incelenmesini güçleştirmektedir. Çalışmamızda bu nedenle kendisinin yazdığını ve bestelediğini bildiğimiz tek na‘tını şerh etmek istedik. Bu sayede Itrî’nin edebî ve tasavvufî kimliği kimliği değerlendirilecektir. Bu çalışmada ayrıca tarafımızdan UNESCO’nun ilan ettiği 2012 yılını bestekâr Itrî’yi Anma etkinliklerine katkı ve yeni bir bilgi olarak bugüne dek bestesinin anonim sanıldığı “Şem-i ruhuna cismimi pervâne düşürdüm” adlı eserin bestesinin Itrî’ye ait olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Itrî; Musıkî; Na‘t; Peygamber Sevgisi; Tasavvuf

Kaynakça

• A.Cevdet Paşa, Peygamber Efendimiz, sadeleştiren , Mahir İz, Haz. M.Ertuğ- rul Düzdağ, İstanbul, Erkam Yayınları, 2002.
• Abdulkerim, Kuşeyrî, Risâle, Tercüme: Süleyman Uludağ, İstanbul, Dergâh Yayınları, 1991.
• Aclunî, İsmail b. Muhammed, Keşfu’l-Hafâ ve Muzillü’l-İlbas, c.I Mısır, 1351.
• Afîfî, Ebu’l-Alâ, Muhyiddin İbnu’l-Arabî’nin Tasavvuf Felsefesi, Tercüme: Mehmet Dağ, Ankara, 1975.
• Ahmed b., Hanbel, el-Müsned, I-VI, Kahire, 1895.
• Ahmed Eflakî, Ariflerin Menkıbeleri, Tercüme:Tahsin Yazıcı, I-II, İstanbul, 2001; ayrıca tek ciltte, İstanbul,2006.
• Akdoğan, Bayram, “Türk Din Musıkisi Tarihine Bir Bakış”, A.Ü.İ.F. Dergisi, sayı I, 2008, s.176.
• Aksoy, Bülent, “Osmanlı Geleneğinde Dinî Musiki Üstüne Birkaç Not” Diyanet Dergisi, Mayıs/2009.
• Akyüz, Kenan, Fuzulî Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1997.
• Aşık Paşa, Garibnâme, c.I, Haz.Kemal Yavuz, TDK Yayını, Ankara, 2000. Beyazıd, Ayşe, Ahmed Bîcan’ın “Müntehâ” İsimli Fusûs Tercümesi Işığında Tasavvuf Düşüncesi, İstanbul, Marmara Üniversitesi, S.B.E., Tasavvuf Bilim Dalı, 2008.
• Bilgin, Orhan, “Gökmenzâde’nin İşâret-nümâ Adlı Deprem Risalesi”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, c. 1, sayı 2, Yaz/2010, s.3.
• Bilkan, Ali Fuad, Nabî Dîvânı, c.I-II, Ankara, Akçağ Yayınları, 2011. Buharî, Ebu Abdullah, Sahih-i Buharî Tercümesi, Tercüme: Mehmet Sofuoğ- lu, İstanbul, Ötüken Yayınları, 2009.
• C. Mahmud Hulvî, Câm-ı Dil-nüvâz: Gülşen-i Râz Şerhi, Haz. Sait Okumuş, İstanbul, İnsan Yayınları, 2010.
• Çelikoğlu, Şahver, Hasan Sezâî-i Gülşenî Dîvânı, İstanbul, Yazı Yayıncılık, 1985. Döner, Nuran, Tasavvuf Kültüründe Hz.Peygamber Tasavvuru, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bursa, Uludağ Üniversitesi Tasavvuf Bilim Dalı, 2007.
• Ebu Abdullah Muhammed b.Abdurrahman, Delail-i Hayrat Şerhi, Sadeleştiren:Abdulkadir Akçiçek, İstanbul, Çelik Yayınevi, 1999.
• Elbir, Bilal, Kânî Dîvânı Üzerine Bir İnceleme, Danışman Yrd.Doç.Dr. İlhan Genç, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı, 1997.
• Erdemir, Avni, Anadolu Sahası Musıkişinas Dîvân Şairleri, Ankara, TÜSAV Yayınları, 1991.
• Erdoğan, Kenan, Niyazî-i Mısrî Dîvânı, Ankara, Akçağ Yayınları, 1998.
• Ergun, Sadeddin Nuzhet, Türk Müziği Antolojisi, c.I-II, İstanbul, 1942.
• Erzincanlı Tüfekçizade, Salih Baba Dîvânı, Ankara, Reyhan Yayınları, 1994.
• Erzurumlu Darir, Siretü’n-Nebi, Haz. Mustafa Erkan, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, A.Ü., 1986.
• Gazâlî, Muhammed , İhyâu Ulûmi’d-Dîn,Tercüme: Mehmet A. Müftüoğlu, İstanbul, 2007.
• Güllüce, Hüseyin,“Mütevekkilzâde Hacı Ali Galib Efendi Divânı ve Şiirlerindeki Kur’anî Temalar”, Erzurum, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 32, 2007, s.93.
• Hucvirî, Ali b. Osman, Keşfu’l-Mahcûb:Hakîkat Bilgisi, Tercüme:Süleyman Uludağ, İstanbul,1991.
• İbn Arabî, Nefsini Bilen Rabbini Bilir: Varlık, Yokluk ve Nefsin Mertebeleri, Tercüme ve şerh M.Esad Erbilî, Haz. Ercan Alkan, İstanbul, Hayy Kitap, 2012, s.38, 46-49, 52.
• İbn Arabî, Tedbîrat-ı İlâhiye, Tercüme ve Şerh Ahmed Avni Konuk, Haz. Mustafa Tahralı, İstanbul, 2001.
• İbn Kesîr, Şemâilu’r-Rasûl, Kâhire, 1968.
• İsmail Hakkı Bursevî, Ferahu’r-Rûh, Haz. Mustafa Utku, Bursa, 2010.
• İsmail Hakkı Bursevî, Mesnevî şerhi, Rûhu’l-Mesnevî, Haz. İsmâil Güleç, İstanbul, İnsan Yayınları, 2005.
• İsmail Hakkı Bursevî, Rûhu’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Tercüme: Ömer Çelik vd., Red.Hasan Kâmil Yılmaz vd., İstanbul, Erkam Yayınları, 2009.
• Kalkışım, Muhsin, Şeyh Galib Dîvânı, Ankara, Akçağ Yayınları, 1994. Malik b.Enes, el-Muvatta, Beyrut, 1951.
• Mecmûa-i Şarkiyât, Süleymaniye Ktp., Yozgat Bölümü, 214.
• Mevlana Şiblî, Asr-ı Saadet, c.III, Tercüme: Ömer Rıza Doğrul, Eser Neşriyat, yy. Müslim, Ebu’l-Hüseyin, Sahîhu Müslim,c. I-V, 1954.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, İslam, İdealler ve Gerçekler, trc. Ahmet Özel, İstan-