“From His Period To His Spiritual Journey Some Ideas About Sultan Murad III’s Letters In Kitâbu’l-Manâmât”

Yıl 2014, Sayı: 3 - Bahar, 27 - 60, 02.07.2014

Türkân Alvan

https://doi.org/10.16947/fsmiad.94693

Cited By: 1

Öz

Sultan Murad III, (r.1574-1595), is the only sultan, being a narrator of his dreams
and mystical identity among the Ottoman sultans. Mirahor (the master of the
Horse) Nuh Ağa compiled hundreds of letters written by Murad III to Şuca Dede
under the title Kitâbu’l-Manâmât. These letters not only reflect mystical experiences
of Murad III including dialoges with Sheikh Şuca; but also shows rules of seyr
u sulûk (spiritual journey) in Şabaniyye order, arguments about vahdet-i vucûd
(the unity of entity), the psychology of a sultan as being a dervish, internal affairs
of the Palace and political issues of the century. In this study, ıt will be analyzed
mystical experiences of Murad III and some events during Murad III ‘s period.

Anahtar Kelimeler

Murad III; Sheikh Şüca; Dream Letters; Poem; Islamic Mysticism

Devrinden Seyrine Sultan III. Murad’ın Kitâbü’l-Menâmât’taki Mektuplarına Dair Bazı Tespitler

Öz

Sultan III. Murad, (s.1574-1595), Osmanlı padişahları içinde rüyalarını ve dervişliğini
kendi ağzından anlatan tek sultandır. Sultan III. Murad’ın Şüca Dede’ye
seyr ü sulûku sırasında yazdığı yüzlerce mektubu Başmirahor Nuh Ağa Kitâbü’l-
Menâmât adıyla istinsah etmiştir. Bu eser, sadece Sultan III. Murad’ın tasavvuf
tecrübesini ve şeyhiyle diyaloglarını içermez; aynı zamanda Şabanîyye tarîkatının
seyr ü sulûk anlayışını, vahdet-i vücud tartışmalarını ve sarayın iç dünyasını,
devrin politikalarını ayrıntılarıyla anlatır. Çalışmamızda Kitâbü’l-Menâmât’daki
mektuplarına göre Sultan III. Murad’ın devrindeki olaylar ile padişahın tasavvufî
yönü analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Sultan III. Murad; Şeyh Şüca; Rüya Mektupları; Şiir; Tasavvuf

Kaynakça

• Abdülkerim Kuşeyrî, Kuşeyrî Risalesi, haz. Süleyman Uludağ, Dergah, İstanbul, 1991.
• Abdürrezzak Kaşanî, Tasavvuf Sözlüğü, İz, İstanbul, 2004. Akkuş, Mehmet, “Hüsameddin Uşşakî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), c.18, İstanbul, 1998, s. 515.
• Akyüz, Salim, “Rasathane”, DİA, İstanbul, 2007, c.34, İstanbul, 2007, s.457- 458.
• Altınay, A.Refik, Osmanlı’da Hoca Nüfuzu. çev. Güven Akçağ, Toplumsal Dönüşüm, İstanbul, 1997.
• Atalay, Adil Ali, Seyyid Nizamoğlu, Can, İstanbul, 1976.
• Atalay, Münir, Osmanlı Devletinde Surre-yi Humayun ve Surre Alayları, Diyanet Yayınlar, Ankara, 1991.
• Ayvansarayî Hüseyin Efendi, Hadîkatü’l-Cevâmî, haz. A.Nezih Galitekin, İşaret, 2001.
• ----------------------------------- Vefâyât-ı Ayvansarâyî, haz. Ramazan Ekinci, Buhara, İstanbul, 2013.
• Beyanî, Mustafa b. Carullah, Tezkiretü’ş-Şuara. haz. İbrahim Kutluk, TTK, Ankara, 1997.
• Çerçi, Fâris, Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü’l-Ahbar’ında II.Selim, III.Murat ve III.Mehmet Devirleri-III, Erciyes Ünv., Kayseri, 2000 . --------------- “Nasîhatü’s-Selâtîn’e Göre III. Murad’ın Yönetim Anlayışı ve Mustafa Âlî’nin Bu Konudaki Bazı Görüşleri”. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt/sayı: 10/2, 2008, s.1-40.
• Emecen, Feridun M., XVI. Asırda Manisa Kazası, TTK, Ankara, 1989.
• ------------------------- Osmanlı Klasik Çağında Siyaset, Timaş, İstanbul, 2009.
• Fethü’l-Ma‘arif er-Rıfâî, Dem-i Vahdet, haz. Kahraman Özkök, Revak, İstanbul, 2014.
• Fleischer, Cornell F., Tarihçi Mustafa Âlî, çev.Ayla Ortaç, Tarih Yurt, 4.b., İstanbul, 2013.
• Gelibolulu Mustafa Ali, Meva’idün-Nefais Fi Kavâ’idü’l-Mecâlis, haz. Mehmet Şeker, TTK, Ankara, 1997.
• Güven, Mustafa Salim, “Azîz Mahmûd Hüdâyî’nin Mektupları Üzerine Bir Değerlendirme”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:19, Ocak-Haziran, 2012, s.105-142.
• Hancz, Erıka,“Peçuylu İbrahim”, DİA, c.34, İstanbul, 2007, s.216-218. Hucvirî Ali b. Osman Cüllabî, Keşfü’l-Mahcûb, haz. Süleyman Uludağ, Dergah, İstanbul, 1996.
• Hüseyin Vassaf, Sefîne-i Evliyâ, haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz, Kitabevi, c.1-5, İstanbul, 2006.
• Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuara, haz. Aysun S. Eyduran, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Ünv., Ankara, 1999. http://ekitap.kulturturizm.gov. tr (12.12.2013)
• Kırkkılıç, Ahmet, Sultan III. Murad, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul, 1998.
• --------------------- Sultan III. Murad: Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkitli Metni. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Atatürk Ünv.: Erzurum, 1985.
• Kortantamer, Tunca, Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Akçağ, Ankara, 1993.
• Küçük, Levent, “Osmanlı Vergi Hukukunda Avarız Kavramı ve Avarızın İdaredeki Rolü”. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Ünv.: Ankara, 2007.
• Kütükoğlu, Bekir, “Gelibolulu Âlî”, DİA, c.2, İstanbul, 2006, s.414-416.
• ---------------------- “III. Murad”, DİA, c.31, İstanbul, 2006, s.172-176.
• Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, haz.A.Aktan-A.Yuvalı-M.Keskin, Sebil, İstanbul, 1995.
• Muhyî-i Gülşenî, Menâkıb-ı Gülşenî. haz. Tahsin Yazıcı, TTK, Ankara, 1982.
• Mustafa Nuri Paşa, Netayicü’l-Vukûat, haz. Neşet Çağatay, TTK, Ankara, 1992.
• Felek Özgen, “(Re)creating İmage and Identity: Dreams and Visions as Means of Murad III’s Self-Fashioning”, Dreams and visions in Islamic Societies. ed. Ö. Felek, Alexander Knysh. New York: Sunny, 2012.
• Naima Mustafa, Tarih-i Naimâ: Ravzatü’l-Hüseyn fi-Hulasati Ahbari’l-Hafikayn, haz.Mehmet İpşirli, TTK, Ankara, 2007.
• Nevîzâde Atâyî, Hadaiku’l-Hakaik fi Tekmileti’ş-Şakaik, haz. Abdülkadir Özcan, Çağrı, İstanbul, 1989.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Türk Sufiliğine Bakışlar, İletişim, İstanbul, 2011. Ozak, Muzaffer, Ziynet-ül-Kulûb. İstanbul: Salah Bilici, İstanbul, 1973.
• Öngören, Reşat, Osmanlılarda Tasavvuf (XVI. Yüzyıl), İz, İstanbul, 2012.
• ------------------ “Osmanlılar’da Devlet Ricali Meşâyih Münâsebetlerinin Boyutlarını Gösteren Yeni Bir Kaynak : Âlî’nin Şeyh Mehmed-i Dâğî ile Alâkalı
• Menâkıb”, İslâm Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 1997, sayı: 1, s. 107-113.
• Öztürk, Yaşar Nuri, Kuşadalı İbrahim Halvetî, Yeni Boyut, İstanbul, 1997.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri&Terimleri Sözlüğü, c.1-3, MEb, İstanbul, 1983.
• Paksoy, Kezban, “Şerhu Gazeliyyâtu’s-Sultân Murâdu’s-Sâlis”, Turkish Studies, vol.2/3 Summer, 2007, s.414-448.
• Peçevi İbrahim Efendi, Peçevi Tarihi. haz. Bekir Sıtkı Baykal, c.2, Kültür Bakanlığı, Ankara, 1982.
• Peirce, Leslie P., Harem-i Hümayun, Tarih Yurt, İstanbul, 2011.
• Selânikî Mustafa Efendi, Tarih-i Selânikî, haz. Mehmet İpşirli, c.1-2, TTK, Ankara, 1999.
• Semih Ceyhan, “Tecelli”, DİA, c.40, , İstanbul, 2011, s.241-243.
• Seyyid Mehmed Rıza, Tezkîre-i Rıza, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr (02.12.2011)
• Tatçı, Mustafa, “Şabaniyye”, DİA, c.38, İstanbul, 2010, s.211-215.
• ------------------- Halvetî Yolunun Âdâbı: Miyâr-ı Tarikat, H, İstanbul, 2013.
• Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Marifet, İstanbul, 1991.
• ----------------------- “Rüya”, DİA, c.35, İstanbul, 2008, s.309-310.
• Unat, Yavuz, Takîyüddîn ve İstanbul Rasathanesi”, Türkler Ansiklopedisi, c.11, 2002, s.277-288.
• Uyar, Kamil Yaşar, Sultan III. Murad’ın Fütuhat-i Ramazan’ı ve Farsça şiirleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Ünv., İstanbul, 1994.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi,(c.3/II), TTK, Ankara, 1988.
• Yılmaz, H.Kamil, Aziz Mahmud Hüdaî, Erkam, İstanbul, 2011.
• Yönlüer, Fatma Sena. (2010). “Hüsameddin Uşşakî”, Mehmet Hazmi Tura, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Ünv., İstanbul, 2010