A Case Study Ruq’ah Type

Yıl 2024, Sayı: 23, 305 - 330, 12.06.2024

Betül Sayın

https://doi.org/10.16947/fsmia.1499544

Öz

“A Case Study Ruq’ah Type” aims to provide information about ruq’ah type and to
reveal the ruq’ah type identified through a sample. In Ottoman typography, ruq’ah type
was produced after the naskh and ta’liq. Engraver Haçik Kevorkyan produced 18-point
ruq’ah type for the first time by Mehmed İzzet Bey’s letters, followed by 36-point type.
Another typeface producer, Ohannes Mühendisyan, has been engaged in ruq’ah type
production for many years and has completed his 24-point letters.
In Teotig’s book Dib u Dar, there are examples of one-line in Kevorkyan’s 18-point
and Mühendisyan’s 24-point ruq’ah type. However, no samples with information about
the typographer and point size other than these have been encountered.
This study identifies ruq’ah type characters by utilizing the gaps formed in the
combinations of letters in the Risâle-i Ahlak, printed in 1898 at Kasbar Printing House by
Ali Nazima. These characters were determined using design programs on the computer,
and a table was created. The identified characters were compared with the ruq’ah lines of
Kevorkyan and Mühendisyan, which have samples available, in terms of similarities and
differences. In terms of the stance and shapes of the letters, the type of Risâle-i Ahlak was
found to be similar to Kevorkyan’s 18-point script.
The investigation of the use of ruq’ah type in typography and the determination
of the letters and letter combinations possibly found in a ruq’ah type case in Ottoman
typography make this study significant.

Anahtar Kelimeler

Islamic calligraphy, Ottoman printing, movable type, typefaces, ruq’ah

Bir Örnek Üzerinden Rik’a Yazı Karakterinin İncelenmesi

Öz

“Bir Örnek Üzerinden Rik’a Yazı Karakterinin İncelenmesi” isimli bu çalışma, rik’a
hurufatla ilgili bilgi sunmayı ve bir örnek üzerinden tespit edilen rik’a hurufat nevilerinin
ortaya çıkarılmasını amaçlamaktadır.
Osmanlı matbaacılığında nesih ve ta’lik yazı karakterlerinden sonra rik’a hurufat
imal edilmiştir. Hakkak Haçik Kevorkyan, Mehmed İzzet Bey’in harfleriyle ilk olarak
18 puntoyu, ardından 36 puntoyu üretmiştir. Bir diğer hurufat yapımcısı olan Ohannes
Mühendisyan uzun yıllar rik’a hurufat imaliyle uğraşmış ve 24 puntoluk harflerini
hazırlamıştır.
Teotig’in Dib u Dar adlı kitabında, Kevorkyan’ın 18 punto ve Mühendisyan’ın 24
punto rik’a harfleriyle dizilmiş birer satırlık yazı örnekleri bulunmaktadır. Ancak bunlardan
başka hakkak ve punto bilgisi bulunan rik’a hurufat numunelerine rastlanmamıştır.
Bu çalışmada, Ali Nazima’nın 1898’de Kasbar Matbaasında basılan Risâle-i Ahlak
kitabında, hurufat birleşimlerinde oluşan boşluklardan faydalanılarak rik’a hurufat nevileri
tespit edilmiştir. Bu harfler, bilgisayarda tasarım programları kullanılarak belirlenmiş ve bir tablo oluşturulmuştur. Tespit edilen hurufat nevileriyle örneği bulunan Kevorkyan ve
Mühendisyan’ın rik’a satırları dizilerek benzerlik ve farklılıkları mukayese edilmiştir.
Harf duruşları ve şekilleri açısından Risâle-i Ahlak hurufatı Kevorkyan’ın 18 puntosuyla
benzer bulunmuştur.
Hat sanatı açısından incelenen rik’a yazının, matbaada kullanımının araştırılması
ve Osmanlı matbaasında muhtemel bir rik’a hurufat kasasında bulunan harf ve harf
kombinasyonlarının ortaya çıkarılması bu çalışmayı önemli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hat sanatı, Osmanlı matbaası, hurufat, yazı tipleri, rik’a

Kaynakça

• Ahmed Rasim, “Hatt-ı Kûfî – Haçik Kevorkyan”, İkdam Gazetesi, no. 9129, 18.8.1922. _________, “Hatt-ı Kûfî Haçik Kevorkyan”, İkdam, no. 9129, 18.8.1922. Alparslan, Ali, Osmanlı Hat Sanatı Tarihi, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2007.