BASKİL İLÇESİ’NİN (ELAZIĞ) YERLEŞME TARİHİ

Yıl 2003, Cilt: 2 Sayı: 1, 6 - 15, 17.11.2003

Ayşe Çağlıyan

Öz

Baskil ve çevresi tarihin ilk kültür
medeniyet merkezlerinden olan Mezopotamya ile Anadolu’yu birbirine bağlayan en
önemli tabii yollar üzerinde bulunmasından dolayı,
Anadolu’nun pek çok yerinde olduğu gibi, Elazığ-Malatya çevresinde ve
dolayısıyla Baskil ilçesi ve çevresinde de yerleşme oldukça eskiye
dayanmaktadır. Baskil  ve çevresi de  Neolitik dönemle birlikte yaşanan bu evrimden
etkilenmiş  ve Anadolu’nun ilk Neolitik
yerleşmelerinden bazıları  bu çevrede
kurulmuştur. Keban ve Karakaya barajlarının inşası sırasında yapılan arkeolojik
kazılar sonucunda, yöremizin tarihi ile ilgili bilgiler elde edilmiştir.
Karakaya Baraj Gölü altında kalan alanlarda yapılmış olan kazılar sonucunda
alanımızın tarihinin  Kalkolitik Çağ’a
kadar uzandığı tespit edilmiştir.

 Kalkolitik Çağ ile birlikte yerleşilmeye
başlanan alanımızda ayrıca Urartuların bölgeye gelmesiyle kültür
değişiklikleri olmuş ve Orta Demir Çağı’nda Urartular, Fırat kıyısında bir çok
kaleler yapmaya başlamışlardır. Zamanla bir çok devletin yönetimi altında
bulunan alanımızda Türklerin Anadolu’ya girmesiyle birlikte Türk nüfusunun
artmasına bağlı olarak yerleşmelerin şekli değişerek sayısı da artmıştır.
Geçmişten günümüze Baskil çevresindeki yerleşmeler, hem doğal etmenlerin hem de
bu alana yerleşen grupların etkisi altında kalarak bugünkü görünümlerini
almışlardır. Bugün alanımızda birçok yerleşmenin (köy, mahalle, mezraa) olması
doğal ve beşeri şartların bir sonucudur. Çok fazla mahalle yerleşmesinden
oluşan köylerin varlığı idari açıdan da zorluklar yaşanmasına neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Baskil, Yerleşme, Yerleşme Tarihi, Kalkolitik Çağ, Fırat Nehri, Urartular

Kaynakça

• 1. AÇIKSES, E., DOĞANAY, R., 2001, 1298 (1881M) Tarihli Ma’muret’ül Aziz Vilayet Salnamesi, ELESKAV Yay. No: 16, ELAZIĞ.
• 2. AKDEMİR, İ.O., 1997, “Muratçık Ovasının (Elazığ) yerleşim Tarihi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi C:8, S:1, s: 47-62, ELAZIĞ.
• 3. AKSIN, A., 1999, “Osmanlı Dönemi’nde Harput’un İdari Yapısı”, Dünü ve Bugünüyle Harput Sempozyumu C. I, s: 61-76, ELAZIĞ.
• 4. AKURGAL, E., 2000, Anadolu Uygarlıkları, Net Turistik Yayınları, İSTANBUL.
• 5. ALPTEKİN, Ç., 1992, “Selçuklular Zamanında Harput”, Tarih İçinde Harput Sempozyumu, Fırat Üniversitesi Fırat Havzası Araştırma Merkezi Yayınları No: 12, s: 45-51, ELAZIĞ.
• 6. ARDIÇOĞLU, N., 1964, Harput Tarihi, Harput Turizm Derneği, İSTANBUL.
• 7. AŞAN, M.B., 1987, “Elazığ-Bingöl ve Tunceli İlleri Ortaçağ Yüzey Araştırması, 1987”, VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, s: 529-554, ANKARA.
• 8. AŞAN, M.B., 1987, “Tabanbükü (Şeyhhasan) Köyü Mezarlıkları”, Fırat Havzası Yazma Eserler Sempozyumu, s: 147-169, ELAZIĞ.
• 9. AŞAN, M.B., 1994, “Yukarı Fırat Havzasında Ortaçağ Yüzey Araştırması”, XI. Türk Tarih Kongresi, s: 759-783, ANKARA.
• 10. AYTAÇ, İ., 2000, “Baskil Karoğlu Hanı”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 5, s: 691-696, ELAZIĞ.
• 11. BAKIR, T., 1982, “Kaleköy Kazı Sonuçları Raporu”, 4. Kazı Sonuçları Toplantısı, s: 165-169, ANKARA.
• 12. BAKIR, T., ÇİLİNGİROĞLU, A., 1980, “Kaleköy Kazı 1979 Sonuçları” 2. Kazı Sonuçları Toplantısı, s: 165-169, ANKARA.
• 13. BELLİ, O., 1988, “Yukarı Fırat Bölgesinin Eski Metalurjik Faaliyetlerinin Araştırılması”, 6. Araştırma Sonuçları Toplantısı, s: 333-341, ANKARA.
• 14. BİLGİ, Ö., 1982, “Köşkerbaba Höyük 1981 Dönemi Kazıları”, 4. Kazı Sonuçları Toplantısı, s: 89-94, ANKARA.
• 15. BİLGİÇ, E., 1955, “M.Ö. İkibin Yılında Mezopotamya-Anadolu Arasındaki Ticari ve İktisadi Münasebetler”, Tebliğler ve Konferanslar, 9. Meslek Haftası, Türkiye Coğrafyası Kur. Yay. No. 2, s: 193-202, İSTANBUL.
• 16. CAUVIN, J., 1983, “Cafer Höyük Kazısı”, 5. Kazı Sonuçları Toplantısı, s: 60-72, İSTANBUL.
• 17. DARGA, M., 1980, “Şemsiyetepe Kazıları” 2. Kazı Sonuçları Toplantısı, s: 27-30, ANKARA.
• 18. DARGA, M., 1982, “Şemsiyetepe Kazıları” 4. Kazı Sonuçları Toplantısı, s: 57-60, ANKARA.
• 19. ELİBÜYÜK, M., 1990, “Türkiye’nin Tarihi Coğrafyası Bakımından Önemli Bir Kaynak, Mufassal Defterler”, AKUTYK, Coğrafya Araştırmaları, C. 1, S. 2, s: 11-42, ANKARA.
• 20. ESİN, U., 1979, İlk Üretimciliğe Geçiş Evresinde Anadolu ve Güneydoğu Avrupa, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 2507, İSTANBUL.
• 21. GÖYÜNÇ, N., 2001, “Dicle ve Fırat Nehirlerinde Nakliyat” Belleten, C. LXV, S. 243, s: 654-664, ANKARA.
• 22. GÜRSOY, C.R., 1974, “Türkiye’nin Tabii Yolları”, T.C.D., S. 26, s: 24-30, İSTANBUL.
• 23. KAFALI, M., 1992, “Anadolu’nun Fethi ve Türkleşmesi”, Tarih İçinde Harput Sempozyumu, Fırat Üniversitesi Fırat Havzası Araştırma Merkezi Yayınları No: 12, s. 21-31, ELAZIĞ.
• 24. KALAÇ, M., 1956, “Kömürhan Urartu Kitabesi” Belleten, C. XX, S. 79, s: 349-354, ANKARA
• 25. KINAL, F., 1998, Eski Anadolu Tarihi, Türk Tarih Kurumu basımevi. ANKARA.
• 26. KÖROĞLU, K., 1996, Urartu Krallığı Döneminde Elazığ (Alzi) ve Çevresi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İSTANBUL.
• 27. MEMİŞ, E., 1989, Eski Çağ Türkiye Tarihi (En Eski Devirlerden Pers İstilasına Kadar), Selçuk Üniversitesi Yayınları No: 67, KONYA.
• 28. ÖĞÜN, B., 1983, “Habibuşağı Kazısı”, 5. Kazı Sonuçları Toplantısı, s: 237-238, İSTANBUL.
• 29. RAMSAY, W.M., 1890, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, (Çev. M. Pektaş), MEB Yay No: 347, İSTANBUL.
• 30. SERDAROĞLU, Ü., 1977, Aşağı Fırat Havzasında Araştırmalar 1975, ODTÜ Aşağı Fırat Projesi Yayınları Seri:I, No:1, ANKARA.
• 31. SEVİN, V., 1987, “Elazığ-Bingöl İlleri Yüzey Araştırması, 1986”, V. Kazı Sonuçları Toplantısı- II, s: 1-41, ANKARA.
• 32. SEVİN, V., 1994, Anadolu Arkeolojisinin ABC’si, Simavi Yayınevi, İSTANBUL.
• 33. STRABON, 1993, Antik Anadolu Coğrafyası (Geogrophika: XII.XIII-XIV), (Çev: Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İSTANBUL.
• 34. SUNGUROĞLU, İ., 1958, Harput Yollarında. 1. Cilt, Yeni Matbaa, İSTANBUL.
• 35. TANOĞLU, A., 1968, Ziraat Hayatı, İ.Ü. Coğ. Ens. Yay. No: 8, İSTANBUL.
• 36. TIZLAK, F., 1997, Osmanlı Döneminde Keban-Ergani Yöresinde Madencilik (1775-1850), T.T.K. Basımevi, ANKARA.
• 37. TUNÇDİLEK, N., 1967, Türkiye İskan Coğrafyası–Kır İskanı, İst Üniv., Coğrafya Enst. Yay.No:49. İSTANBUL.
• 38. TUNÇDİLEK, N., 1986, Türkiye’de Yerleşmenin Evrimi, İ.Ü. Yayın no: 3367, Deniz Bil. ve Coğrafya Ens. Yay. No: 4, İSTANBUL.
• 39. UZUNOĞLU, E., 1984, “İmamoğlu Höyüğü 1983 Yılı Çalışmaları”, 6. Kazı Sonuçları Toplantısı, s: 239-247, İZMİR.
• 40. UZUNOĞLU, E., 1986, “İmamoğlu Höyüğü 1985 Yılı Çalışmaları”, 8. Kazı Sonuçları Toplantısı 1, s: 213-230, ANKARA.
• 41. YILDIZ, H.D., 1992, “Anadolu’nun Türkler Tarafından Fethi ve Türk Vatanı Olması”, Tarih İçinde Harput Sempozyumu, Fırat Üniversitesi Fırat Havzası Araştırma Merkezi Yayınları No: 12, s: 33-41, ELAZIĞ.
• 42. YİNANÇ, R., ELİBÜYÜK, M., 1983, Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri (1560), Gazi Üniversitesi Yayınları No: 31, ANKARA.