İHTİYOTOKSİK BİTKİLERİN BİLEŞİMİNDE BULUNAN KİMYASAL MADDELER VE BALIK AVCILIĞINDA YAYGIN OLARAK KULLANILAN BİTKİLER

Yıl 2010, Cilt: 8 Sayı: 2, 28 - 34, 22.04.2010

Mürşide Dartay , Tuncay Ateşşahin

Öz

Doğada
hazır olarak bulunan bazı bitkiler, zehirli bitkiler grubuna dahil edilirler.
Bu bitkiler karada ve suda ya-şayan bazı hayvanlar üzerinde toksik etki yaparak
ölümlerine neden olurlar. Bitkilerin bu özelliğinden faydala-nılarak balık
avcılığında ‘‘balık zehiri’’olarak adlandırılan ‘‘ihtiyotoksik bitkiler’’
kullanılmaktadır. Ihtiyotoksik bitkiler, balıklarda etkili protoplazma
zehirleridirler. Bu bitkilerin yapısında saponin, lactone, pritoksin, rotenon
ve eterik yağlar gibi kimyasal maddeler bulunur. Bunlar bitkilerin kök, yumru,
gövde, göv-de kabukları, dalları, yaprakları, çiçekleri, tohumları, meyveleri
ve bazı bitkilerin sütlerinde bulunurlar. Bu bitkilerin içerdiği kimyasal
maddelere karşı balıkların göstermiş olduğu hassasiyet; balıkların türüne,
yaşına, büyüklüğüne, suyun pH’sına, sıcaklığına, Oksijen konsantrasyonu gibi
fiziksel ve biyolojik özelliklerine bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

İhtiyotoksik Bitkiler, Balık Zehiri, Saponin, Lakton, Pritoksin, Rotenon

Kaynakça

• 1. Akman, M.Ş. (1972). Genel Toksikoloji, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara. 194 s.
• 2. Altay, İ. (1983). Türkiye Vejatasyon Coğrafyası-na Giriş, Ege Üniversitesi Basımevi, Yayın No: 914, Ankara, 192 s.
• 3. Altay, D. (1984). Kabuklu Su Ürünleri ve Üretim Tekniği, Ankara Üniversitesi Basımevi, Yayın No:914, Ankara, 192 s.
• 4. Altun T., Danabaş D., Çelik F.(2005). Balık Avlamada Kullanılan Zehirli Bitkiler Ve Zararlı Etkileri. http://www.akuademi.net/USG/USG 2005/CK/ck25.pdf
• 5. Baytop, T. (1963). Türkiye’nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri, İsmail Akgün Matbaası, Yayın No:103 9 İstanbul, 413 s.
• 6. Baytop, A. (1967). Farmasötik Botanik, İstanbul Üniversitesi Basımevi, Yayın No: 1243, İstan-bul, 312 s.
• 7. Baytop,A. (1977). Farmasötik Botanik, İstanbul Üniversitesi Basımevi, Yayın No:2311, İstanbul, 407 s.
• 8. Baytop, T. (1984). Türkiye’de Bitkiler ile Teda-vi, İstanbul Üniversitesi Basımevi, Yayın No: 3255, İstanbul, 520 s.
• 9. Bearez, P., (1998). Focus: First Archaeological Indication of Fishing by Poison in a Sea Environment by The EngoroyPopulation at Salango (Manabi, Ecuador). Journal of Archaeological Science, 24: 943-948 pp.
• 10. Brandt, A. (1984). Fish Catching Methods of the Wprld, Fishing News Boks Ltd., London, 418 p.
• 11. Çelikkale, M.S., Düzgüneş, E., Candğer, A.F. (1993). Av Araçları ve Avlama Teknolojosi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Basım Evi, Yayın No:4. Trabzon, 514 s.
• 12. Çetik, A.R. (1985). İç Anadolu’nun Vejatasyon ve Ekolojisi, Selçuk Üniversitesi Basımevi, Ya-yın No:7 Konya,496 s.
• 13. Karamanoğlu, K. (1974). Türkiye Bitkileri, Ankara Üniverstesi Basımevi, Ankara. 1277 s.
• 14. Kaya, S., Pirinçci, İ., Bilgili, A. (1988). Veteri-ner Hekimliğinde Toksikoloji Medisan Yayıne-vi, Yayın No:35, Ankara, 534 s.
• 15. Krıtzon, C.,(2003). Fishing Withoisons, http:// primitiveways.com/fish_poison.html, 1 Nisan 2005.
• 16. Onge, J., (2002). Fish-poison Use in The Ame-rica, http://survival.com/fish.htm, 1 Nisan 2005.
• 17. Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Leblebici, E., Bekat, L. (1986). Tohumlu Bitkiler Sistema-tiği, Ege Üniversitesi Basımevi, Yayın No:116, Bornova, 466 s.
• 18. Tokluoğlu, M. (1986) . Zehirli Çayır ve Mera Bitkileri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Basımevi, Yayın No:13, Samsun, 40s.