Kırma Taş Ocağı Çalışanlarının Psikososyal Risk Faktörlerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 35 Sayı: 2, 443 - 453, 01.09.2023

Mert Mutlu , Murat Kalkan

https://doi.org/10.35234/fumbd.1257734

Cited By: 1

Öz

Artan nüfus yoğunluğuyla beraber insanoğlunun barınma ve yapı sektörlerinde ihtiyacı artmaktadır. Bu ihtiyacı karşılamak için taş ocaklarındaki malzeme üretimi artmakta ve hatta taş ocaklarının sayılarının artmasına neden olmaktadır. Taş ocaklarındaki çalışma koşullarının ağır ve tehlikeli olması insan sağlığı ve güvenliği bakımından önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu kapsamda 6311 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği, doğrudan veya çalışanı stres ile dolaylı yoldan etkileyen psikososyal tehlikelerin işveren tarafından belirlenip kayda alınması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Ancak psikososyal risk faktörleri, taş ocaklarında genelde önemsenmemektedir. Bu çalışmada Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından belirlenen kriterlere bağlı kalınarak hazırlanan anket yoluyla görüşleri alınan çalışanların demografik özellikleri ile birlikte, iş kazalarının oluşumunda psikososyal tehlikelerden kaynaklı en önemli risk etkenlerinin neler olduğu araştırılmış ve belirlenmiştir. Belirlenen bu faktörlerin çalışanda yaratabileceği mental olumsuzlukların neler olduğu detaylı bir şekilde vurgulanmıştır. Elde edilen sonuçların, işletmelerdeki söz konusu sürecin yeniden kolaylıkla yapılandırılabilmesi açısından karar vericilere, yöneticilere ve mühendislere yol gösterici olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikososyal tehlikeler, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Açık işletme taş ocakçılığı, Risk yönetimi.

Evaluation of Psychosocial Risk Factors of Quarrying Crushed Stone Employees

Öz

With the increasing population density, the need of human beings in the housing and construction sectors is increasing. In order to meet this requirement, material production in quarries increases and even causes an increase in the number of quarries. The heavy and dangerous working conditions in quarries are an important problem in terms of human health and safety. In this context, the Risk Assessment Regulation in the Occupational Health and Safety Law No. 6311 has revealed the necessity of determining and recording psychosocial hazards that directly or indirectly affect the employee through stress. However, psychosocial risk factors are generally ignored in quarries. In this study, the most important risk factors arising from psychosocial hazards in the formation of occupational accidents were investigated and determined, together with the demographic characteristics of the employees whose opinions were taken through a survey that prepared by adhering to the criteria determined by the World Health Organization (WHO). The mental negativities that these determined factors can cause in the employee are emphasized in detail. It is expected that the results that obtained from this study will guide for decision makers, managers and engineers to re-structuring the process in enterprises easily.

Anahtar Kelimeler

Psychosocial hazards, World Health Organization (WHO), Quarrying crushed stone, Risk management.

Kaynakça

• MTA. https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgi-merkezi/maden-serisi/Dunyada+ve+Turkiyede+Kalay.pdf, Erişim Tarihi: 17.04.2023.
• Amponsah-Tawiah, K., Jain, A., Leka, S., Hollis, D., Cox, T. Examining psychosocial and physical hazards in the Ghanaian mining industry and their implications for employees’ safety experience. J. Saf. Res. 2013; 45: 75-84.
• Amponsah-Tawiah, K., Leka, S., Jain, A., Hollis, D., Cox, T. The impact of physical and psychosocial risks on employee well-being and quality of life: The case of the mining industry in Ghana. Saf. Sci. 2014; 65: 28-35.
• Önder, S. Bir yeraltı kömür madeni çalışanlarının psikososyal risk faktörlerinin istatistiksel değerlendirmesi. Türkiye 25. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi Bildiriler Kitabı 2017; 417-423.
• Widanarko, B., Modjo, R., Rantetampang, J. Risk factors associated with work-related fatigue among ındonesian mining workers. Proceedings of the 20th Congress of the International Ergonomics Association (IEA 2018) Volume VIII: Ergonomics and Human Factors in Manufacturing, Agriculture, Building and Construction, Sustainable Development and Mining 20. Springer International Publishing 2019; 1029-1037.
• Önder, S., Kundak, E., Önder, M. Madencilik sektöründe çalışan kadınların psikososyal tehlikelerinin belirlenmesi: Manyezit örneği. Türkiye 26. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi Bildiriler Kitabı 2019; 1541-1551.
• Mościcka-Teske, A., Sadłowska-Wrzesińska, J., Najder, A., Butlewski, M. The relationship between psychosocial risks and occupational functioning among miners. International Journal of Occupational Medicine and Environmental Health 2019; 32(1).
• MAPEG. https://www.mapeg.gov.tr/maden_istatistik.aspx, Erişim Tarihi: 05.11.2022.
• Bacak, B. İş kazalarını etkileyen faktörler ve bunları önlemenin yolları. Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul. 2002.
• Eren, N.Ö. Taş ocağı işletmelerinde iş sağlığı ve güvenliği şartları. Konya Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Maden Mühendisliği Ana Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Konya 2019.
• Alejano, L.R., Stockhausen, H.W., Alonso, E., Bastante, F.G., Oyanguren, P.R. ROFRAQ: A statistics-based empirical method for assessing accident risk from rockfalls in quarries. Int. J. Rock Mech. Min. Sci. 2008; 45(8): 1252-1272. https://doi.org/10.1016/j.ijrmms.2008.01.003
• Mutlu, M. Aksaray ilindeki bir taş ocağında iş sağlığı ve güvenliği kapsamında Fine-Kinney metodolojisi ile risk değerlendirmesi. Uluslararası Bilimsel Çalışmalar Kongresi; 26-28 Temmuz 2021; Online. 667-677.
• İlhan, M.N. Psikososyal risk etmenleri. http://docplayer.biz.tr/13529332-Unite-7-is-sagligi-ve-guvenligi-icindekiler-doc-dr-mustafa-necmi-ilhan-hedefler-psikososyal-risk-etmenleri.html, 2016, Erişim Tarihi: 07.10.2022.
• Li, C.Y., Chen, K.R., Wu, C.H., Sung, F.C. Job stress and dissatisfaction in association with non‐fatal injuries on the job in a cross‐sectional sample of petrochemical workers. Occupational Medicine 2001; 51(1): 50-55.
• Ghosh, A.K., Bhattacherjee, A., Chau, N. Relationships of working conditions and individual characteristics to occupational injuries: a case-control study in coal miners. Journal of Occupational Health 2004; 46(6): 470-480.
• Leka, S., Griffiths, A., Cox, T. Work organisation and stress: systematic problem approaches for employers, managers and trade union representatives. World Health Organization 2003.
• Doğan, Z., Bağış, M. Toplumun polisten beklenti ve düşüncelerine etkili olan faktörlerin likert ölçekli sorularla belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 2011; 25(1): 207-223.
• Bryman, A. Social research methods 4th ed. Oxford: Oxford University Press 2012.
• Çevik, N. K., Korkmaz, O. Türkiye’de yaşam doyumu ve iş doyumu arasındaki ilişkinin iki değişkenli sıralı probit model analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 2014; 7(1): 126-145.
• Koğar, E.Y., Demircioğlu, E. 6.-7.-8. Sınıf matematik dersi öğrenme alanlarına ilişkin ölçekleme çalışması. Başkent University Journal of Education 2016; 3(1): 44-52.
• Arıkan, R. Anket yöntemi üzerinde bir değerlendirme. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2018; 1(1): 97-159.
• Özkan, M., Turgut, N., Ay, A., Uslu, K. Hastanelerde modern yönetim felsefesinin verimliliğe etkisi: Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uygulaması. Okmeydanı Tıp Dergisi 2013; 29(1): 26-32.
• Sencer, M., Sencer, Y. Toplumsal araştırmalarda yöntembilim. Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü. Ankara: TODAİ yayınları 1978; 288.
• Büyüköztürk, Ş. Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, 9. Baskı, Pegem Akademi, Ankara 2008; 169.
• Tavşancıl, E. Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi, Nobel Akademik Yayıncılık 2019; 230.
• Cronbach, L.J. Coefficient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika 1951;16(3): 297-334.
• Özdamar, K. Paket programlarla istatistiksel veri analizi-1. 4. Baskı. Eskişehir: Kaan Kitabevi 2002.
• EUROSTAT. European statistics on accidents at work (ESAW) methodology. 2001 Edition. Luxembourg: European Commission, Eurostat. http://www.hsa.ie/eng/Topics/Statistics/ESAW_Methodology.pdf, 2001, Erişim Tarihi: 07.11.2023.
• SGK. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari, Erişim Tarihi: 17.04.2023.
• Kocabaş, F., Aydın, U., Özgüler, V.C., İlhan, M.N., Demirkaya, S., Nihan, A.K., Özbaş, C. Çalışma ortamında psikososyal risk etmenlerinin iş kazası, meslek hastalıkları ve işle ilgili hastalıklarla ilişkisi. Sosyal Güvence 2018; 14: 28-62.
• Semerci, B. https://bengisemerci.com/is-yerindeki-gizli-psikiyatrik-sorunlar/, 2013, Erişim Tarihi: 23.02.2023.
• Eşsiz, T. İş Kazalarının meydana gelmesinde ücret faktörü: Türkiye uygulaması/Demir Çelik uygulaması/İnşaat Sektörü Uygulaması. Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Rumeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İş Sağlığı Güvenliği Anabilim Dalı, İstanbul, 2019.
• Yiğci, K.M.S., Babaoğlu, E. Bir inşaat firmasında çalışan işçilerin stresle baş etme biçimleri ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Ohs Academy 2021; 4(2): 81-92. https://doi.org/10.38213/ohsacademy.984598
• Korkut, A.E. Psikososyal risk faktörleri ve inşaat sektöründe bir çalışma. İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlık Tezi, T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Ankara, 2014.
• Tüfekçi, Ü. Gökçe, A. Metal sanayinde çalışan kadınlar arasında algılanan bir risk faktörü olarak psiko-sosyal riskler. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi 2015; 3(3): 301-307.
• Şahin, G. Ağır sanayi kuruluşunda çalışan erkeklerde iş stresi, yeme tutumu, anksiyete ve depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Klinik Psikoloji Ana Bilim Dalı, İstanbul, 2017.
• Tüzün, E. 2022. Manisa’da bir çelik fabrikasında iş kazası ve psikososyal riskler arasındaki ilişkiler. Tıpta Uzmanlık Tezi, T.C. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı. Manisa, 2022.