Agrarian Reform in the Middle East (1945-1965)

Yıl 2019, Cilt: 13 Sayı: 25, 331 - 373, 13.12.2019

Behçet Kemal Yeşilbursa

Öz

Ortadoğu’da Tarım Reformu (1945-1965)

Öz

1950’lerin başında Türkiye, İran, Irak, Suriye ve Mısır az nüfuslu, gelişmemiş geniş tarım arazilerine sahipti. Toprak paylaşımları bir plan gözetilmeden uygulanmış, çalışan köylü nüfusu ağır yaşam şart-larıyla savaşmaya terkedilmişti. Araziler reform taleplerine kapalı; nüfus olarak küçük olsa da siyasal açıdan güçlü bir sınıfın elinde bulunmaktaydı. Bununla birlikte, tarım reformu 1945’ten itibaren gündeme gelmiş ve tüm devrimci hareketlerin programlarında öncelik verilmişti. 1953-1963 yılları arasında Türkiye, İran, Irak, Suriye ve Mısır’da tarım reformları, çeşitli etki ve farklılıklarla yapılmıştı. Mesela, Türkiye’de, 1945 yılında arazi reform yasası meclisten geçmesine rağmen, toprak sahiplerinin politik gücü yasanın yürürlüğe girmesini engelledi. Bu nedenle, 1947-1962 yılları arasında 1,8 mil¬yon hektar 360,000 aileye dağıtılsa da; bunun yalnızca 8,600 hektarı özel mülk arazisinden alınmıştı. Sonuç olarak geniş arazi sahipleri ile köylü halk arasındaki maddi fark ta bir değişim olmamakla beraber; halk geçim kaynakları için devlet arazilerine bağımlı kalıp, köylüler çiftlik emekçileri konumu¬na düşürüldü. Çoğu iş arayan köylü kentlere göç etti. Birçok hükümetin başlattığı toprak reformları, her ülkede umulduğu kadar başarılı olmasa da; reformun yapıldığı ülkelerde, zamanı geri getirmenin olanaksızlığı ve oligarşilerin toprak sahibi olma baskısının - yer yer tamamen - kırıldığı açıkça görülü¬yordu. Ortadoğu’nun bu ülkeleri ortaçağ koşullarından uzaklaşıyordu; hızlı siyasi, ekonomik ve sosyal değişimler başlamıştı. Bununla birlikte her ülke, tarım reformunun kendi başına bir çözüm olmadığını; her türlü arazi reformunun tam değerinin ortaya koyulabilmesi için eğitim, yönetim gibi değerlerin de reformlara eşlik etmesi gerektiğini anlamışlardı.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, İran, Irak, Suriye, Mısır, Toprak Reformu

Kaynakça

• Archival sources All references to sources prefixed by FO refer to documents held at the UK National Archives (TNA), formerly the Public Record Office (PRO). The following files have been consulted: FO370/2718/LR6/3; Annual Reports on Egypt (1953- 63); Annual Reports on Iraq (1953-63); Annual Reports on Iran (1953-63); Annual Reports on Turkey (1953-63); Annual Reports on Syria (1953-63).
• Books & Articles AHMAD, Feroz, The Making of Modern Turkey, Routledge, London, 1993. AKBAŞ, Erdal, “Türkiye’de Çiftçi ile Köylüleri Topraklandırma Söylemleri ve Uygulamaları (1923-1939)”, Vakanüvis, (Yıl: 2, No: 1, (Mart 2017). BATATU, Hanna, The Old Social Classes and the Revolutionary Movements of Iraq, Princeton, 1982. BEATTLE, Kirk J., Egypt during the Nasser Years: Ideology, Politics and Civil Society, Westview Press Boulder, Colorado, 1994. ÇAĞLAR, Keyder and Şevket Pamuk, “1945 Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu Üzerine Tezler”, Yapıt 8 (December/January 1984/85). CLEVELAND, William L., A History of the Modern Middle East, Westview Press, Boulder, San Francisco, 1994. FAROUK-SLUGLETT, Marion and Peter Sluglett, Iraq since 1958: From Revolution to Dictatorship, I. B. Tauris, London, 1990.