WINFOC: ODAK MEKANİZMASI ÇÖZÜMÜ İÇİN YENİ BİR YAZILIM

Yıl 2018, Cilt: 33 Sayı: 1, 0 - 0, 08.03.2018

Orhan Polat , Şenol Özyalın

https://doi.org/10.17341/gazimmfd.406806

Öz

Bu çalışma, bilimsel araştırma ve eğitim amaçlı çalışmalarda kullanılabilecek yeni bir odak mekanizması çözüm (OMÇ) programını içermektedir. Bu çalışma kapsamında ayrıca, WinFOC olarak adlandırılan program ile gerçekleştirilen uygulamalı araştırma sonuçlarına da yer verilmektedir. Fay düzlemi çözümlerini hesaplamak ve deprem üreten farklı fay sistemlerinin hareket kinematiği incelemek için P-dalgası ilk hareket yönü tekniğini temel alan WinFOC kullanılmıştır. Bu doğrultuda ülkemizde meydana gelen 7 farklı deprem bu program ile analiz edilmiş ve elde edilen bulgular farklı kurumlar tarafından rapor edilen bulgularla karşılaştırılmıştır. WinFOC ile gerçekleştirilen hesaplamalar, interaktif bir grafik arayüz kullanılarak yapılmıştır. Bu kapsamda sıkışma (P) ve gerilme (T) eksenleri ile fay düzlemlerinin doğrultu (f), eğim (d)  ve kayma (l) açıları hesaplanmıştır. Eğim atımlı faylanma olması durumunda, belirlenen fay düzlemi üzerinden eğim yönü (s) ortaya konmuştur. Sıkışma ve açılma bölgeleri, farklı derecelerde değişen adım aralığına sahip boylam daireleri ile birbirlerinden el ile ayrılmıştır. Program, OMÇ sonucu elde edilen mekanizma kürelerinin depreme kaynaklık eden fay hareketi ile yorumlanabilmesi için, en uygun 3-Boyutlu blok diyagram modelini de baskın hareketin atımına göre ölçekli olarak da çizebilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Doğrultu, eğim, kayma, odak mekanizması çözümü, WinFOC

Kaynakça

• AFAD, “ML=5.8 Elazığ-Kovancılar depremi (08/03/2010) Raporu”, Bilimsel rapor, Deprem Dairesi Başkanlığı, Ankara, 10s, 2010.
• http://www.deprem.gov.tr/tr/depremdokumanlari
• AFAD, “Kütahya-Simav depremleri (19/05/2011) Raporu”, Bilimsel rapor, Deprem Dairesi Başkanlığı, Ankara, 11s, 2011a.
• http://www.deprem.gov.tr/tr/depremdokumanlari
• AFAD, “Erzincan-Kemah depremi (22/09/2011) Raporu”, Bilimsel rapor, Deprem Dairesi Başkanlığı, Ankara, 1s, 2011b.
• http://www.deprem.gov.tr/tr/depremdokumanlari
• AFAD, “Muş-Bulanık depremi (26/03/2012) Raporu”, Bilimsel rapor, Deprem Dairesi Başkanlığı, Ankara, 1s, 2012.
• http://www.deprem.gov.tr/tr/depremdokumanlari
• AFAD-FP, T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı, P-dalgası ilk hareket yönüne göre odak mekanizması çözümü, 2017.
• http://deprem.gov.tr/tr/depremdokumanlari
• AFAD-MT, T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı, Moment tensör yöntemine göre odak mekanizması çözümü, 2017.
• http://deprem.gov.tr/tr/depremdokumanlari
• Boyd, O.S., “Beach-ball diagram of earthquake focal mechanism(s) (a Matlab script)”, Center for Earthquake Research and Information (CERI), University of Memphis, USA, 2008.
• Büyükaşıkoğlu, S., “Sismoloji Ders Notları”, (Syun'itiro, O., 1960. Seismology isimli kitaptan çeviri), İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü, 108 s, 1962.
• Doyle, H., “Seismology”, ISBN 978-0-471-94869-8, Wiley Publ., 234 s, 1995 (Çeviren: Feyza Akkoyunlu, Sismoloji, TMMBO Jeofizik Mühendisleri Odası Yayını, Ankara, ISBN 978-605-0105-39-1, 223 s, 2013).
• Dutch, S., “Spherical Projections”, Natural and Applied Sciences, University of Wisconsin - Green Bay, 2017.
• https://www.uwgb.edu/dutchs/structge/sphproj.htm
• Dziewonski, A.M., Chou, T.-A. ve Woodhouse, J.H., “Determination of earthquake source parameters from waveform data for studies of global and regional seismicity”, Journal of Geophysical Research, Cilt 86, 2825-2852, 1981.
• Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S. ve Elmacı, H., Olgun, Ş. ve Şaroğlu, F., “8 Mart 2010 Başyurt-Karakoçan (Elazığ) Depremi Değerlendirme Raporu”, Bilimsel rapor, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, 31s, 2010.
• Emre, Ö. ve Duman, T.Y., “19 Mayıs 2011 Simav (Kütahya) depremi ön değerlendirme raporu”, Bilimsel rapor, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, 10s, 2011.
• Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S., Elmacı, H., Olgun, Ş. ve Şaroğlu, F., “Yenilenmiş Türkiye Diri Fay Haritası”, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Özel Yayın Serisi-30, Ankara-Türkiye, 2013.
• EMSC, Avrupa-Akdeniz Sismoloji Merkezi (European-Mediterranean Seismological Centre), Utrecht-Hollanda, 2017.
• http://www.emsc.eu
• Eyidoğan, H., “Sismoloji Ders Notları”, İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü, 80s, 1989.
• Eyidoğan, H. ve Barka, A., “Deprem ve deprem kaynakları”, Türkiye Deprem Vakfı yayınları, No. TDV/TR 96-004, 39s, 1996.
• Fowler, C.M.R., “The Solid Earth”, Cambridge University Press, UK, ISBN 0-521-58409-4, 666 s, 2005.
• GCMT, Küresel Moment Tensör Çözümü (Global Centroid Moment Tensor), Harvard University, MA, USA, 2017.
• http://www.globalcmt.org
• GFZ, Alman Yerküre Araştırma Merkezi (GeoForschungsZentrum), Postdam-Almanya, 2017.
• http://geofon.gfz-potsdam.de/eqinfo/list.php?mode=mt
• Goldstein, P., Dodge, D., Firpo, M., Minner, L., SAC2000: signal processing and analysis tools for seismologists and engineers. In: Lee, W.H.K., Kanamori, H., Jennings, P.C., Kisslinger, C. (Eds.), Invited contribution to The IASPEI International Handbook of Earthquake and Engineering Seismology, Academic Press, London, 2003.
• HARV, Moment Tensör Çözümü (Centroid Moment Tensor), Harvard University, MA, USA, 2017.
• http://www.globalcmt.org/CMTsearch.html
• Helffrich, G., “FMTool”, Earth-Life Science Institute, Tokyo Institute of Technology, 2013.
• https://members.elsi.jp/~george/fmtool.html
• Helffrich, G., “Focal Mechanisms”, Earth-Life Science Institute, Tokyo Institute of Technology, 2017.
• https://members.elsi.jp/~george/focmec.html
• Honda, H., “The mechanism of earthquakes”, Sci. Reports, Tohoku University, Series 5, Geophysics, Cilt 9, 1-46, 1957.
• Hudgson, J.H., “The mechanics of faulting, with special reference to the fault-plane work (a sypmposium)”, Publ. Dominion Obs., Ottawa, Cilt 20, 253-418, 1959.
• İnan, S., Ergintav, S., Saatçılar, R., Tüzel, B. ve İravul, Y., “Turkey Makes Major Investment in Earthquake Research”, EOS, Cilt 88, No 34, 333-334, 2007
• INGV, İtalyan Ulusal Jeofizik ve Volkanoloji Enstitüsü (Istituto Nazionale di Geofisica e Vulcanologia), Roma-İtalya, 2017.
• http://cnt.rm.ingv.it/en/tdmt
• Kanamori, H., “W Phase”, Geophysics Research Letters, Cilt 20, 1691-1694, 1993.
• Kanamori, H. ve Cipar, J.J., “Focal processes of the Great Chilean earthquake May 22, 1960”, Physics of the Earth and Planetary Interiors, Cilt 9, 128-136, 1974.
• Kanamori, H. ve Rivera, L., “Source inversion of W phase: speeding up seismic tsunami warning”, Geophysical Journal International, Cilt 175, 222-238, 2008.
• Kartal, R.F., Kadirioğlu, T. ve Demirtaş, R., “3 Aralık 2015 Bingöl depremi (Mw=5.3) artçı deprem aktivitesi ve bölgenin tektoniği ile ilişkisi”, 69. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 11-15 Nisan 2016, MTA Genel Müdürlüğü Kültür Sitesi, Ankara, 15s, 2016.
• Kasahara, K., “Earthquake mechanics”, Cambridge University Press, ISBN 0-521-22736-4, 248s, 1981.
• Koçyiğit, A., “Simav grabeni jeotermal potansiyelinin aktif tektonik yönden değerlendirilmesi”, Bilimsel teknik rapor, 2011.
• KRDAE, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, İstanbul, 2017
• http://udim.koeri.boun.edu.tr/zeqdb
• Kumar, U., “Institute of Earth Science Coders”, 2017.
• https://iescoders.com/tag/utpal-kumar-ies
• Lay, T. ve Wallace, T.C., “Modern Global Seismology”, Academic Press, UK, ISBN 978-0-12-732870-6, 535s, 1995.
• MTA, “22 Eylül 2011 Çengerli-Refahiye (Erzincan) Depremi Bilgi Notu”, Bilimsel rapor, Jeoloji Etütleri Dairesi, Yer Dinamikleri Araştırma ve Değerlendirme Koordinatörlüğü, Aktif Tektonik Araştırmaları Birimi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, 4s, 2011.
• MTA, “26 Mart 2012 Sultanlı-Bulanık (Muş) Depremi Bilgi Notu”, Bilimsel rapor, Jeoloji Etütleri Dairesi, Yer Dinamikleri Araştırma ve Değerlendirme Koordinatörlüğü, Aktif Tektonik Araştırmaları Birimi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara, 5s, 2012.
• Özyalın, Ş., Özer, Ç. ve Polat, O., 2017. “Yapay Arı Kolonisi Algoritması Yöntemiyle Deprem Parametreleri Tayini: İlksel Sonuçlar”, 4. Uluslararası Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 11-13 Ekim 2017, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir (kabul edildi).
• Polat, O., Gok, E., Ozyalin, S., Pamuk, E. ve Ceken, U., “Yeni Bir Odak Mekanizması Çözüm Programı”, 2.Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı (2TDMSK), 25-27 Eylül 2013, Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Sökmen Kampüsü, Antakya, p:17, 2013.
• Polat, O., “Odak mekanizması çözümü ders notları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Sismoloji Ders Notları, İzmir, 2005.
• http://people.deu.edu.tr/orhan.polat/KILAVUZ-FDC_O.POLAT.pdf
• Reasenberg, P., ve D. Oppenheimer, “FPFIT, FPPLOT and FPPAGE: FORTRAN computer programs for calculating and displaying earthquake fault-plane solutions”, U.S. Geol. Surv. Open File Rept., 85-739, 1985.
• Reiter, F., “Visualizing fault plane solutions with FPS”, Franz Reiter's software pages, University of Innsbruck, 2016.
• http://homepage.uibk.ac.at/~c71508/software.html
• Rivera, L., “Sismotectonique et aléa sismique (sismotektonik ve sismik tehlike)”, Institut de Physique du Globe (IPGS, Yer Fiziği Enstitüsü), Strasbourg Üniversitesi, Fransa, Doktora ders notları (Fransızca), 60s, 1998.
• Rivera, L., “Méchanisms aux foyer-MF (Odak mekanizması fortran programı)”, Institut de Physique du Globe (IPGS, Yer Fiziği Enstitüsü), Strasbourg Üniversitesi, Fransa, kişisel görüşme, 2013.
• Scherbaum, F., Kuehn, N. ve Zimmermann, B., "Earthquake Focal Mechanism", Wolfram Demonstrations Project, 2009.
• http://demonstrations.wolfram.com/EarthquakeFocalMechanism
• Snoke, J.A., Munsey, J.W., Teague, A.C. ve Bollinger, G.A., “A program for focal mechanism determination by combined use of polarity and SV -P amplitude ratio data”, Earthquake Notes, Cilt 55, No 3, 15, 1984.
• Sokos, E. N. ve Zahradnik, J., “ISOLA a Fortran code and a Matlab GUI to perform multiple-point source inversion of seismic data”, Computers & Geosciences, Cilt 34 No 8, 967-977, 2008.
• Stauder, W., “The focal mechanism of earthquakes”, Adavances in Geophysics (eds. H.E. Landsberg ve JVan Mieghem), Cilt 9, 1-76. 1962.
• Stein, S. ve Wysession, M., “An introduction to seismology: Earthquakes, and earth structure”, Blackwell Publishing, UK, ISBN 978-0-86542-078-6, 498s, 2007.
• Suetsugu D., “Training Course in Seismology and Earthquake Engineering II, Source Mechanism Practice”, Japan International Cooperation Agency (JICA), Ibaraki-ken, Japan, pp 13-48, 1997.
• Tan, O., Pabuccu, Z., Tapırdamaz, M.C., Inan, S., Ergintav, S., Eyidogan, H., Aksoy, E. and Kuluöztürk, F., “Aftershock study and seismotectonic implications of the 8 March 2010 Kovancılar (Elazığ, Turkey) earthquake (Mw=6.1)”, Geophysical Research Letters, Cilt 38, L11304, doi:10.1029/2011GL047702, 2011.
• Taymaz, T., Eyidogan, H. ve Jackson, J.A., “Source Parameters of large earthquakes in the East Anatolian Fault Zone (Turkey)”, Geophysical Journal International, Cilt 106, 537-550, doi:10.1111/j.1365-246X.1991.tb06328.x, 1991.
• Turkelli, N., Sandvol, E., Zor, E., Gok, R., Bekler, T., Al-Lazki, A., Karabulut, H., Kuleli, S., Eken, T., Gurbuz, C., Bayraktutan, S., Seber, D. ve Barazangi, M., “Seismogenic zones in eastern Turkey”, Geophysical Research Letters, Cilt 30, No 24, 8039, doi:10.1029/2003GL018023, 2003.
• Udias, A., “Principles of Seismology”, Cambridge University Press, ISBN 0-521-62434-7, 475 s, 1999.
• UOA: University of Athens (Atina Üniversitesi), Yunanistan, 2017.
• http://geophysics.geo.auth.gr/ss/new-fps.html
• USGS: ABD Jeolojik Araştırmalar (United States Geological Survey), 2017.
• https://earthquake.usgs.gov/earthquakes
• Wessel, P. ve Smith, W.H.F., “New improved version of the Generic Mapping Tools released”, EOS Trans. AGU, Cilt 79, 579, doi:10.1029/98EO00426, 1998.
• Yılmaz, N. ve Uran, T., “8 Mart 2010 Elazığ depremleri Değerlendirme Raporu”, Deprem Dairesi Başkanlığı, Rapor No: 025.343/6056.1, 119 s, 2010.
• Yılmazer, M., “Veri toplama, değerlendirme, depolama ve dağıtım”, 2005.
• http://udim.koeri.boun.edu.tr/bilgi/UdimIsleyisGenel.htm
• Yılmazer, M., “Deprem kaynak parametrelerinin on-line belirlenmesi”, Y. Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 48 s, 2002.