MUHAVERELİ ATASÖZLERİ

Yıl 2015, Sayı: 16, 195 - 206, 30.06.2015

Yasin Şen

Öz

Halk edebiyatının en dikkate değer ürünlerinden birisi de atasözleridir. Atasözlerinin kullanım sıklığı onların zaman içinde işlenip değişmesine ve varyantlarının oluşmasına sebep olmuştur. Bu edebî ürünlerin karşılıklı konuşma biçiminde olanları oldukça dikkat çekicidir. Bu atasözleri “muhavereli atasözleri” başlığı altında incelenebilir. Muhavereli atasözleri genellikle demişler-demiş yapısıyla karşımıza çıkmakta, bazı özellikleriyle diğer atasözlerinden ayrılmakta ve halk edebiyatının fabl, fıkra gibi türleriyle yakınlık göstermektedir. Ayrıca bu sözler, zengin bir edebî muhtevaya da sahiptir. Halk kültürünün tayinine göre konuşmacı insan, hayvan, bitki, eşya hatta bir kavram olabilmekte ve onlardaki bu özellik, sözün akışı içerisinde ahenkli bir söyleyişin oluşmasına yardımcı olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Atasözleri, muhavereli, demişler-demiş, fabl, fıkra.

Kaynakça

• AHTERÎ MUSTAFA EFENDİ (2009), Ahterî Kebir, (Haz. Prof. Dr. H. Ahmet Kırkkılıç-Doç. Dr. Yusuf Sancak), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AKSOY, Ömer Asım (1971), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1 (Atasözleri Sözlüğü) Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AYVAZOĞLU, Beşir (2004), Aşk Estetiği, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• BOZKAPLAN, Şerif Ali (2007), “Atasözlerinde Tahkiye”, Turkish Studies. Volume 2/4 Fall, s. 1105-1109.
• Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler (1969), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler İkinci Kitap (1971), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• COŞKUN, Menderes (2012), Sözün Büyüsü Edebi Sanatlar, İstanbul: Dergâh Yayınları, 3. Baskı.
• ÇELEBİOĞLU, Amil ve Yusuf Ziya Öksüz (1995), Türk Bilmeceleri Hazinesi, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2006), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• DİLÇİN, Dehri (2000), Edebiyatımızda Atasözleri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2. Baskı.
• GÜVÂHÎ (1983), Pendnâme (Haz. Mehmet Hengirmen), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• KAŞGARLI MAHMUD (2006), Divanü Lûgat-it-Türk, C.1, (Çev.: Besim Atalay), 5. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KILIÇ, Mehmet Zeki ve Yaşar Atnur (2006), Erzurum Fıkraları. İstanbul.
• KORUCUOĞLU, Nevin (1994), Veled Çelebi İzbudak, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• KÖKDEMİR, Ahmet (2014), “Bir Devlet Kıssası”, Türk Yurdu, Sayı: 320, Nisan 2014, s. 35-38.
• LAMİÎ-ZÂDE ABDULLAH ÇELEBİ (1978), Lâtifeler, (Haz. Yaşar Çalışkan), İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• MUALLİM NÂCÎ (2009), Lügat-i Nâcî, (Haz. Prof. Dr. Ahmet Kartal), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• PALA, İskender (1999), Ata Sözleri, İstanbul: Deniz Yayın Evi.
• PARLATIR, İsmail (2009), Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• REDHOUSE James W. (2009), Müntahabât-ı Lügât-i Osmâniye, (Haz. Prof. Dr. Recep ToparlıUzm. Betül EYÖVGE Yılmaz-Uzm. Yaşar Yılmaz), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• SAKAOĞLU, Saim ve Ali Berat Alptekin (2006), “Anonim Halk Edebiyatı”, Türk Edebiyatı Tarihi, C. 2., Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ŞEMSEDDİN SAMİ (2010), Kamus-ı Türkî, (Haz. Paşa Yavuzarslan), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Atasözleri ve Deyimleri 1(1971), İstanbul: MEB Yayınevi.
• YILDIRIM, Dursun (1999), Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları, Ankara: Akçağ Yayınları.
• YUSUF HAS HACİB (1998), Kutadgu Bilig, (Çev. Reşid Rahmeti Arat), 7. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• YUSUF HAS HACİP (2007), Kutadgu Bilig I Metin, (Haz. Reşit Rahmeti Arat), 5. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları