AHMED-İ DÂÎ’NİN KİTÂBÜ’T-TAʿBÎR’İNDE GEÇEN HAYVAN ADLARI VE ESERE GÖRE RÜYA TABİRİNDEKİ YORUMLARI

Yıl 2021, Sayı: 29, 61 - 92, 31.12.2021

İhsan Sabri Çebi

Öz

Ahmed-i Dâî’ye ait Kitâbü’t-Taʿbîr, Eski Anadolu Türkçesi döneminin sonlarında yazılmış bir rüya tabirleri kitabıdır. Eserin aslı Arapça olup önce Farsçaya, Farsçadan da Ahmed-i Dâî tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Kitap, muhtevası gereği, zengin bir söz varlığını yansıtmaktadır. Eserin söz varlığında hayvan adları da çeşitlilik bakımından dikkat çekmektedir. Eserde 69 farklı hayvan, bazıları fonetik değişke olmak üzere 121 değişik adla yer almaktadır. Bu çalışmada, eserde geçen hayvan adları hem kaynak dilleri hem de fonetik ve semantik özellikleri bakımından ele alındı; ayrıca Eski Türkçenin kaynakları ile karşılaştırıldı ve Türkiye Türkçesinde kullanılmayanlar Derleme Sözlüğü’nde araştırılıp incelendi. Türklerin en eski zamanlarından beri hayvanlarla avcılık, hayvancılık gibi yoğun ilişkileri vardır. Bu ilişkilerin dile yansıması da Eski Türkçe döneminden itibaren çeşitli yayınlarda
tespit edilmiştir. Bu makalede hayvan adları bakımından bu tesirin boyutları araştırılmıştır. Tespitlerimize göre bu tesir hayli etkili olmuş, Eski Türkçede Türkçe asıllı birçok hayvan adı, eserde Arapça ve Farsça başta olmak üzere yabancı kökenli kelimelerle karşılanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kitabü’t-Ta’bîr, Eski Anadolu Türkçesi, Ahmed-i Dâî, hayvan adları, rüya tabirleri

Kaynakça

• ABİK, A. Deniz (2009), “Kutadgu Bilig’de Hayvan Adları”, Türklük Bilgisi Araştırmaları, 33/I Cem Dilçin Armağanı I: 1-33.
• AHMED-İ DÂÎ, Tercüme-i Kitabü’t-Ta’bîr, Rüya Tabirleri Kitabı (2021), Haz. İhsan Sabri Çebi, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• AKDOĞAN, Yaşar (1999), Azerbaycan Türkçesinden Türkiye Türkçesine Büyük Sözlük, İstanbul: Beşir Yayınları.
• ARAT, Reşid Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III İndeks. (Haz.) Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce, İstanbul: Türk Kültürünün Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• ARAT, Reşid Rahmeti (1992), Edib Ahmed b. Mahmud Yükneki. Atebetü’l-Hakayık, 2. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.