TDK TÜRKÇE SÖZLÜK’TE HALK AĞZINDAN ALINDIĞI BELİRTİLMİŞ SÖZCÜKLERİN TANIM TİPOLOJİSİ

Yıl 2021, Sayı: 29, 203 - 221, 31.12.2021

Mustafa Samet Kumanlı

Öz

Türkiye Türkçesinin üzerinde durulması gereken en önemli konularından biri ağızlardır. Her dilde olduğu gibi Türkiye Türkçesinde de ağız sözcüklerinin en iyi görülebileceği kayıtlar,
sözlüklerdir. Türkçe, tarihsel bakımdan değerlendirildiğinde birçok sözlüğün yazıldığı bir dildir. Kuramsal alandaki çalışmalar ise son dönemde artış göstermektedir. Ağız sözcükleri, sözlükbilim bakımından ayrıca ele alınması gereken unsurlardır. Ağız sözlüklerinin özellikle teorik sözlükbilim bilgisi dikkate alınmadan hazırlanması ağız sözlükbilimi bakımından önemli sorunlardandır. Halk ağzından sözcükler, ölçünlü dildeki söz-cüklere oranla daha sınırlı bir anlam ölçeğine sahiptir. Söz konusu anlamları betimleyebilmek için bu sözcüklerin tanımlarında farklı yöntemler de uygulanabilmektedir. Genel sözlüklerde ağızlara ait sözlükbirimlerin incelenmesi bu bakımdan oldukça önemlidir. Ağız sözlüklerinde sözlükbirim seçimi ve tanım yöntemleri bakımından yapılan hataların genel bir sözlük olan Türk-çe Sözlük’teki durumunun incelenmesi, bu yöntem sorunlarının Türk sözlükbiliminin ortak sorunları olup olmadığının belir-lenmesi açısından daha sonraki çalışmalara da ışık tutacaktır. Türkçe Sözlük’te 2115 adet hlk. etiketli sözlükbirim bulunmaktadır. Çalışmada; bu sözlükbirimler
incelenerek, dağılımları ortaya konulacak ve tanım yöntemleri bakımından söz konusu sözlükbirimler değerlendirilecektir

Anahtar Kelimeler

Türkçe Sözlük, Halk ağzı, Sözlükbilim, Tanımlama, Tanım Yöntemleri

Kaynakça

• ACAR, Kenan (2012), Halk Ağzından TDK Türkçe Sözlük’e Giren Sözler: İlk On Baskının Karşılaştırılması, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• AKSAN, Doğan, (1990), Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim-3, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AKSAN, Doğan (2016), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• AKŞEHİRLİ, Soner (2015), “Türkçe Sözcük Ağına Doğru: Sıralıdüzen (Alt/Üst Anlamlılık) İlişkilerinin Sözlüksel Görünümü”, II. Uluslararası Sözlük Bilimi Sempozyumu, İstanbul.
• BOZ, Erdoğan (2011), “Leksikografi Teriminin Tanımı ve Türkçe Karşılığı Üzerine”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 4, s. 9-14.
• CRYSTAL, David (2008), A Dictionary of Linguistics and Phonetics, Wiley-Blackwell Publishing.
• ERDEM, Mehmet Dursun (2013), “Ağız Sözlükçülüğü Üzerine”, Turkish Studies, 8(13), 95-102.
• GENÇER GÖKTER, Bilge (2018), Tek Dilli Genel Sözlüklerde Tanım, Doktora tezi, Ankara Üniversitesi: Ankara.
• GENÇER GÖKTER, Bilge ve YAVUZARSLAN, Paşa (2020), “Genel Sözlüklerde Tanım ve Tanımlama Yöntemleri”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 17(3), 392-411.
• GİRİŞEN, Nilay (2019), Terminolojide Tanım Tipolojisi, Doktora tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi: Eskişehir.
• GÖKTER, Bilge (2010), Sözlükbilim Temelinde Türkiye’de Ağız Sözlükçülüğü (İlke ve Yöntemler), Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi: Ankara.
• HARTMANN, Reinhard Rudolf Karl ve GREGORY, James (1998), Dictionary of Lexicography, Londonand New York: Routledge.
• HARTMANN, Reinhard Rudolf Karl (2001), Teaching and Researching Lexicography, Routledge.
• KUMANLI, Mustafa Samet (2021), TDK Türkçe Sözlük’te “hlk.” Etiketli Sözcüklerin Tanımlanma Ölçütleri, Doktora tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• ROBINSON, Richard (1962), Definition, London: Oxford University Press.
• SAGER, Juan C. (1990), A Practical Course in Terminology Processing, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamin.
• STENKENBURG, Piet von (2003), A Practical Guide to Lexicography. John Benjamins Publishing.
• SVENSEN, Bo (2009), A Handbook of Lexicography: Dictionaries and Dictionary Making in the Theory and Practice, Cambridge: Cambridge University Press.
• TARP, Sven (2008), Lexicography in the Borderland between Knowledge and Non-Knowledge, Tübingen: Max Niemeyer Verlag.
• TÜRK DİL KURUMU (2011). Türkçe Sözlük. (11. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, 10.01.2021 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.