FARKLI TÜRK DEVLETLERİNİN (TÜRKİYE, ÖZBEKİSTAN, AZERBAYCAN VE TÜRKMENİSTAN) TARİH DERS KİTAPLARINDA OSMANLI-TİMURLU İLİŞKİLERİNE VE ANKARA SAVAŞINA YAKLAŞIM

Yıl 2018, Sayı: 22, 79 - 110, 30.06.2018

Refik Turan

Öz

Osmanlı-Timurlu ilişkileri ve Ankara savaşı yol açtığı sonuçlar açısından Türk tarihinin en önemli ve çok tartışılan konularından birisini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı Türkiye’deki çağdaş tarih yazımında Osmanlı-Timurlu ilişkileri ve Ankara savaşı konularına genel yaklaşım ve bu konuların Türkiye, Özbekistan, Azerbaycan ve Türkmenistan tarih ders kitaplarına yansıma şeklini ortaya koymaktır. Araştırma sonucunda söz konusu ülkelerin tarih ders kitaplarında OsmanlıTimurlu ilişkileri ve Ankara savaşının farklı boyutlarının ön plana çıkarıldığı, tarihsel olaylara yaklaşımın yanı sıra, ders kitaplarında bu konularla ilgili olarak yer verilen bilgi miktarı, bilgilerin niteliği ve kullanılan terminoloji anlamında önemli farklılıklar bulunduğu anlaşılmıştır. Türk devletlerinin özellikle geçmişte kendi aralarında yaşadıkları tarihsel sorunlarla ilgili bilgi ve belge paylaşımının gerçekleştirilerek terminoloji ve tarihsel konulara yaklaşım birliğinin sağlanabilmesi ve sonuçta tarih yazımında sağlanacak bu terminoloji ve anlayış birliğinin Türk devletlerinin tarih eğitim sistemleri ve ders kitaplarına yansıtılabilmesi için akademik kurumlar ve eğitim bakanlıkları arasında daha sıkı bir işbirliğinin sağlanması büyük önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlılar, Timurlular, Bayezid, Timur, Ankara Savaşı, Türkiye, Özbekistan, Azerbaycan, Türkmenistan, tarih öğretimi, tarih ders kitapları

Kaynakça

• AKA, İsmail (1981-1986), “Timur’un Ankara Savaşı (1402) Fetihnamesi”, TTK Türk Tarih Belgeleri Dergisi 11(15), 1-22.
• AKA, İsmail (2012), “Timur”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41, 173-177.
• AKA, İsmail (2014), Timur ve Devleti, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• AKBIYIK, Hayrunnisa A. (2004), “Timurluların Bilim ve Sanata Yaklaşımları ve Bazı Son Dönem Sanatkârlıkları”, Bilig 30, 151-171.
• AKDAĞ, Mustafa (2014), Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• AKŞİT, Niyazi (1993), Ortaokullar İçin Milli Tarih II, 9. Baskı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• ALKAN, Mustafa ve Ferdi GÖKBUĞA (2014), “Timur’un Anadolu’daki Yolu: Anadolu Günlüğü”, Ankara Savaşı Uluslararası Kongresi (Yıldırım-Timur) Bildiriler Kitabı, 9-12 Ekim 2012, editör: Mustafa Alkan; Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 585-594.
• ALPARGU, Mehmet (1995), Onaltıncı Yüzyılda Özbek Hanlıkları, Ankara: 72 Ofset Tesisleri.
• ALPARGU, Mehmet ve M. Bilal ÇELİK (2014), “Özbekistan Cumhuriyeti Tarih Ders Kitaplarında Ankara Savaşı”, Ankara Savaşı Uluslararası Kongresi (Yıldırım-Timur) Bildiriler Kitabı, 9-12 Ekim 2012, editör: Mustafa Alkan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 685-695.
• ANNAORAZOW, J. G. KARLY ve D. KÖSSEKOW (2008), Orta Asyrlar Taryhy: Orta Mekdepleriň VI Synpy Üçin Synag Okuw Kitaby, Aşgabat: Türkmen Döwlet Nesirýat Gullugy.
• BAŞTÜRK, Saadettin (2010), “Timur’un Ortadoğu-Anadolu Seferleri ve Bu Seferlere Karşı Koyma Çabaları ve Sonuçları”, History Studies, Ortadoğu Özel Sayısı, 13-26.
• BOZKURT, Mahmut Esat (2005), Aksak Demir’in Devlet Politikası, Timurlenk Üzerine Bir İnceleme, İstanbul: Kaynak Yayınevi.
• CEMALOĞLU, Necati (2003), “Öğretimde Ders Kitaplarının Yeri ve Önemi”, Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Tarih 9-12” içerisinde, (Ed. ) Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 1-32.
• DAŞ, Abdurrahman (2004), “Ankara Savaşı Öncesi Timur ve Yıldırım Bayezid’in Mektuplaşmaları”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 15, 141-167.
• DEMİRCİOĞLU, İsmail H. (2013), “Tarih Ders Kitabı Yazımında Yeni Yaklaşımlar”, Karadeniz Araştırmaları 38, 119-133.
• DEMİRCİOĞLU, İsmail H. ve Ebru DEMİRCİOĞLU (2015), “Türk Dünyası Ortak Tarih Ders Kitabı Nasıl Yazılmalıdır?”, Türk Yurdu, 337, 50-54.
• EKAYEW, O. (2009). Türkmenistanyn Taryhy, X-XVI. Asyrlar: Orta Mekdepleriň VIII Synpy Üçin Synag Okuw Kitaby, Aşgabat: Türkmen Döwlet Neşriyyat Gullugy.
• EMECEN, Feridun M. (2015), Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi (1300-1600), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• GÜLERSOY, Ali Ekber (2013), “İdeal Ders Kitabı Arayışında Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Bazı Özellikleri Açısından İncelenmesi”, International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE) 2 (1), 8-26.
• HAYIT, Baymirza (1995), Türkistan Devletlerinin Milli Mücadeleleri Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• İBN ARABŞAH (1986), Acâ’ib el-Makdûr fî Nevâ’ib Teymur, yay. Ahmet Fayız el-Hımsî, Beyrut.
• İNALCIK, Halil (2009), Devlet-i Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KAFALI, Mustafa (1962), “Timur”, İslam Ansiklopedisi XII, 336-346.
• KARASAR, Niyazi (2012), Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayınevi.
• KIZIL, Ömür (2014), “Türk Dünyasında Müşterek Tarih Öğretimi ve Niteliği”, Türk Yurdu, 326, 57-59.
• KOPRAMAN, Kazım Yaşar, Bahaeddin YEDİYILDIZ, Yurdagül ALPASLAN, Yavuz ERCAN, Özer
• ERGENÇ, Reşat GENÇ, Özkan İZGİ, Halil METİN, Rifat ÖNSOY ve Rifat TURGUT (1995), Tarih 2:Ders Geçme ve Kredi Yönetmeliği Uygulayan Ortaöğretim Kurumları İçin Ders Kitabı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, Fuad (1995), “Yıldırım Beyazıd’ın Esareti ve İntiharı Hakkında”, Belleten 1 (2), (2.Baskı), 581-603.
• MAHMUDLU, Y., E. E. GOCAYEV, R. Z. HELİLOV, S. E. AĞAYEV, S. M. GEMBEROV, Ş. B.
• MEMMEDOVA, H. K. ELİŞOVA ve B. E. HUBYAROV (2003). Orta Esrler Tarihi: Sekizinci Sınıf Ümumtehsil Mektebleri Üçün Derslik, Bakı: Maarif Neşriyatı.
• MUHAMMADJANOV, A. (2009). O’zbekıston Tarixi, Toshkent: Sharq Nashriyyot- Matbaa Aksiyadorlik Kompanyası Bosh Tahririyatı.
• OMOROV, Timurlan (2012), “Türkistan’daki Özbek Hanlığı’nın Kısaca Tarihi ve Özbek Boyları”, TÜBAV Bilim Dergisi, 5 (2), 7-18.
• ÖZCAN, Altay Tayfun (2014), “Timur’un Elçisi Sultaniyeli Johannes ve Libellus de Notitia Orbis Adlı Eserinden Bazı Parçalar”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 33 (55), 121-162.
• ÖZER, Yusuf Ziya (1945), “Timur’un Yaptığı İşlere Toptan Bir Bakış” Belleten IX (36), 423-467.
• PAYDAŞ, Kazım (2009), “Emir Timur’un Fetihlerinde Haber Alma Teşkilatının Önemi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü, Tarih Araştırmaları Dergisi 28 (46), 35-52.
• POLAT, Süleyman (2014), “Ankara Savaşında Osmanlı Ordusunun Sefer Organizasyonuna Dair Bazı Tartışmalar”, Ankara Savaşı Uluslararası Kongresi (Yıldırım-Timur) Bildiriler Kitabı, 9-12 Ekim 2012, editör: Mustafa Alkan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 217-235.