Sema İn Şeyh Galip: An Explanatıon Of Ghazal Wıth “… dır sema” Repetead Voice Accordıng To The Text Analysis Method With The Field Of Thought Centered

Yıl 2022, Sayı: 31, 191 - 212, 30.12.2022

Hilal Yiğit

Öz

In this article, the thoughts of the 18th century classical Turkish poet Sheikh Galip about the sema and especially Mevlana's sema are discussed on the occasion of the ghazal with sema repeated voice. The ghazal in question has been an notated according to the text analys is method "Thinking Field Centered". The "Thinking Field Centered" text an alysis method developed by Ziya Avşar provides important benefits to see the layers of meaning in Şeyh Galip's poems, which contain in tricate meanings with the influence of the sebk-i hindi (Indian Style) movement. Sema, which has a special place in Sheikh Galip's heart due to being his Mevlevi Dede, is an important element in the spiritual journey of the devotee.
According to Galip Dede, the sema is not only a state of ecstasy that occurs when the soul leaves the body by going to its own station due to strong revenues, but is also an important means of comprehension that allows the truth to settle in the heart. The Sema has made clear to the earthe address of the Truth, the fire of manifestation, the ontological nature of existence and the perfect human level, its contemplation with the state of things, the relationship of the power of imagination with the ontological plane of existence, the function of the heart and its relationship withthe Truth. Sema, which is a metaphysical journey of the devotee, is the high estrank that brings together the states of cem (meeting) and difference at the same time, that is, conducive to the observation of the Truth with ther ank of jamu'l-cem. There fore, it is a good attitude by nature.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Poetry, Mevlana, Sheikh Galip, Sema, Sufizm

ŞEYH GALİP’İN “… dır sema” REDİFLİ GAZELİNİN DÜŞÜNCE ALANI MERKEZLİ METİN ÇÖZÜMLEME YÖNTEMİNE (DAM) GÖRE ŞERHİ

Öz

Bu makalede 18. yüzyıl klasik Türk şairi Şeyh Galip’in sema redifli gazeli vesilesiyle sema ve özellikle de Mevlânâ’nın seması hakkındaki düşünceleri ele alınmış ve söz konusu gazel “Düşünce Alanı Merkezli” metin çözümleme yöntemine göre şerh edilmiştir. Ziya Avşar tarafından geliştirilen “Düşünce Alanı Merkezli” metin çözümleme yöntemi Sebk-i Hindi akımının da tesiriyle girift manalar ihtiva eden Şeyh Galip’in şiirlerindeki anlam katmanlarını görmek için önemli faydalar sağlamaktadır.
Mevlevi Dedesi olması hasebiyle Şeyh Galip’in gönlünde özel bir yeri olan sema, salikin manevi yolculuğunda önemli bir unsurdur. Galip Dedeye göre sema yalnızca kuvvetli varidat nedeniyle ruhun kendi makamına giderek bedeni terk etmesiyle meydana gelen bir vecd hâli değil aynı zamanda hakikatin gönle yerleşmesini sağlayan önemli bir idrak aracıdır. Sema, Hakk’ın kula hitabını, tecelli ateşini, varlığın ontolojik mahiyetini ve insan-ı kâmil mertebesini, eşyanın bulunduğu hâl üzere temaşasını, muhayyile gücünün ontolojik varlık düzlemi ile ilişkisini, kalbin işlevi ve Hak ile olan münasebetini kula aşikâr kılmıştır. Salikin metafizik bir yolculuğu olan sema cem ve fark hâllerini aynı anda getiren yani cemu’l-cem mertebesiyle Hakk’ın müşahede edilmesine vesile olan en âlâ rütbedir. Bu nedenle tabiatı icabı güzel bir tavırdır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Mevlânâ, Şeyh Galip, Sema, Tasavvuf

Kaynakça

• AKKUŞ, M. (2018). Nef’î Divanı. Akçağ Yayınları.
• ARPAGUŞ, S. (2015). Mevlevîlikte Mânevî Eğitim. İstanbul: İFAV Yayınları.
• AVŞAR, Z. (2009). “Düşünce Alanı Merkezli Metin Çözümleme Yöntemi ve Revânî’nin Bir Gazelinin Bu Yönteme Göre Şerhi”, III. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Cem Dilçin Adına), Bildiriler, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları. 12-30.
• AYDIN, M. S. (200). “İnsan-ı Kâmil”. DİA c. 22. Ankara: TDV Yayınları. 330-331.
• AYVAZOĞLU, B. (2014). Kuğunun Son Şarkısı. İstanbul: Kapı Yayınları.
• CEYHAN, S. (2009). “Sema”. DİA c. 36. Ankara: TDV: Yayınları. 455-457.
• CHITTICK, W. C. (2016). Hayal Âlemleri. (Çev. Mehmet Demirkaya). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• CHITTICK, W. C. (2018). Sufinin Bilgi Yolu. (Çev. Ömer Saruhanlıoğlu). İstanbul: Okyanus Yayınları.
• ÇAKMAKLIOĞLU, M. M. (2003). Muhyiddin İbnü’l Arabî (ö. 638/1240)’ye Göre Hayal ve Düzeyleri. Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi. 10. 299-330.
• ÇİFT, S. (2009). “Sekine”. DİA c. 36. Ankara: TDV Yayınları. 331-332
• DEMİRLİ, E. (2013a). İbnü’l Arabî Metafiziği. İstanbul: Sûfî Kitap.
• DEMİRLİ, E. (2013b). “Yaratma”. DİA c. 24. Ankara: TDV Yayınları.
• el-CİLÎ, A. (2019). Hakikat-i Muhammediye.(Çev. Muhammed Bedirhan). İstanbul: Nefes Yayınları
• el-CÜRCÂNÎ, S.Ş. (2014). Ta’rîfât-Tasavvuf Istılahları. (Çev. Abdulaziz Mecdi Tolun). (Haz. Abdulrahman Acer), İstanbul: Litera Yayıncılık.
• el-GAZALÎ, E. H. (1975). İhya’u Ulûmi’d-Din c. II. (Çev. Ahmet Serdaroğlu), İstanbul: Bedir Yayınevi.
• el-KUŞEYRÎ, A. (2019). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi.(Çev. Süleuman Uludağ), Dergâh Yayınları.
• el-MEKKÎ, E. T. (2016). Kûtu’l-Kulûb c. III. (Çev. Dilaver Selvi), İstanbul: Semerkand Yayınları.
• er-RÛMÎ, M. C. (1957). Divân-ı Kebîr. c. I-III-IV-V. (Haz. Abdulbaki Gölpınarlı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• er-RÛMÎ, M. C. (2010). Mesnevî-i Şerîf. (Çev. Süleyman Nahîfî). İstanbul: Timaş Yayınları.
• GÖLPINARLI, A. (1963). Mevlevî Âdâb ve Erkânı. İstanbul: Yeni Matbaa.
• GÜRER, D. (2008). Hz. Yusuf’un gördüğü Rüyanın Fusûsu’l-Hikem’deki Yorumu. İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l Arabî Özel Sayısı). 9 (21). 3956.
• HUCVİRÎ, O. C. (2018). Hakikat Bilgisi Keşfu’l-Mahcûb.(Haz. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• IRAKÎ, F. (2011). Lemaât. (Ter. ve Şerh. A Avni Konuk). (Haz. Ercan Alkan). İstanbul: Harf Yayınevi.
• KALKIŞIM, M. (2010). “Şeyh Galip” DİA c. 39. Ankara: TDV Yayınları. 54.
• KANAR, M. (2013). Farsça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
• KÂŞÂNÎ, A. (2014). Istılâhâtu’s-Sûfiyye. (Çev. Abdurrezzak Tek). Bursa: Bursa Akademi.
• KÂZERÛNÎ, İ. (2011). Ahmed er-Rıfâî Hazretlerinin Menkıbeleri. (Çev. Nurettin Bayburtlugil & Necdet Tosun). İstanbul: Semerkand Yayınları.
• KELÂBÂZÎ, İ. (2019). Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta’arruf. (Haz. Süleyman Uludağ), İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KONUK, A. A. (2005). Mesnevî-i Şerîf Şerhi. (Haz. Mustafa Tahralı & Selçuk Eraydın). İstanbul: Kitabevi.
• KONUK, A. A. (2010). Fusûsu’l- Hikem Tercüme ve Şerhi. c. I. (Haz. Mustafa Tahralı & Selçuk Eraydın). İstanbul: İFAV Yayınları.
• MEÇİN, B. A (2020). Tasavvuf Düşünce Sisteminde Misâl Âlemi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Diyarbakır.
• OKÇU, N. (2011). Şeyh Gâlib Dîvânı Hayatı-Edebî Kişiliği-Eserleri-Şiirlerinin Umûmî Tahlîli. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları..
• ÖZEK, A.; KARAMAN, H.; TURGUT, A.; ÇAĞRICI, M.; DÖNMEZ, K. İ. & GÜMÜŞ, S. (2003). Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. Ankara: TDV. Yayınları.
• PALA, İ. (2004). Ansiklopedik Divan Şiiri sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları
• PARLATIR, İ. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Yargı Yayınevi.
• SCHİMMEL, A. (2020). İslam’ın Mistik Boyutları. İstanbul: Alfa Yayınları.
• SİPEHSÂLÂR, F. A. (2011). Mevlânâ ve Etrafındakiler. (Çev. Tahsin Yazıcı). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• ŞENTÜRK, A. A. & KARTAL, A. (2009). Eski Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• ŞEYH GALİP, Dîvân, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi, No: B 40/I. S. 80
• TİRMİZÎ, H. (2018). Hatmu’l-Evliya. (Haz. Salih Çift). İstanbul: İnsan Yayınları.
• TÜRER, O. (2003). “Letaif”. DİA c. 27 Ankara: TDV Yayınları. 143.
• ULUDAĞ, S. (1991). “Ayna”. DİA c. 4. Ankara: TDV Yayınları. 260-262. ULUDAĞ, S. (1998). “Ahadiyet”. DİA c. 1. Ankara: TDV Yayınları. 484.
• ULUDAĞ, S. (2001). “Kadem”. DİA c. 24. Ankara: TDV Yayınları. 56.
• ULUDAĞ, S. (2021). İslam ve Musiki. İstanbul: Dergâh Yayınları.