The Birth of Turkish Nationalism and Its Construction as an Identity

Yıl 2024, Sayı: 35, 255 - 276, 30.12.2024

Fatma Zehra Durna , Hüseyin Koçak

Öz

The concepts of nation and nationalism are too broad, functional and complex phenomena to be limited to a single definition or meaning. For this reason, various disciplines in social sciences such as sociology, history, anthropology and political science have made significant contributions to their development by examining these concepts in depth. In this article, first of all, the changes and transformation processes that the concepts of nation and nationalism have undergone since their birth are discussed. In the following sections of the text, focusing on Turkish Nationalism, the identity formation process of Turkish nationalism is explained using a triple periodization scale: the republican period, the multi-party period and the post-1980 period. The scope of this study includes efforts to understand and identify the reflections of Turkish nationalism from 1924 until after 1980, along with the historical and intellectual evolution of nationalism since its birth. Document analysis (literature scanning), among the qualitative research methods commonly used in social sciences, was determined as the basic pattern of this study. In this context, by meticulously applying the steps of scanning, finding, examining, reading, classifying and synthesizing previous publications on the subject, the missing points of the study were determined and an article has been prepared to contribute to the literature.

Anahtar Kelimeler

Nation, Nationalism, Turkish Nationalism, Identity, Turkish Identity

TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİN DOĞUŞU VE KİMLİK OLARAK İNŞASI

Öz

Millet ve milliyetçilik kavramları, tek bir tanım veya anlam ile sınırlanamayacak kadar geniş, işlevsel ve karmaşık olgulardır. Bu nedenle, sosyal bilimlerdeki sosyoloji, tarih, antropoloji, siyaset bilimi gibi çeşitli disiplinler bu kavramları derinlemesine inceleyerek gelişmelerine önemli katkılarda bulunmuşlardır. Bu makalede öncelikle, millet ve milliyetçilik kavramlarının doğuşundan itibaren geçirdiği değişim ve dönüşüm süreçleri ele alınmaktadır. Metnin ilerleyen bölümlerinde ise, Türk Milliyetçiliği üzerinde odaklanılarak, cumhuriyet dönemi, çok partili dönem ve 1980 sonrası olmak üzere üçlü bir dönemselleştirme skalası kullanılarak Türk milliyetçiliğinin kimlik oluşumu süreci anlatılmaktadır. Bu çalışmanın kapsamı, milliyetçiliğin doğuşundan itibaren geçirdiği tarihsel ve düşünsel evrimle birlikte, Türk milliyetçiliğinin 1924’ten başlayarak 1980 sonrasına kadar olan yansımalarını anlama ve kimliksel olarak açıklama çabalarını içermektedir. Sosyal bilimlerde yaygın olarak kullanılan nitel araştırma yöntemleri arasından doküman analizi (literatür tarama) bu çalışmanın temel deseni olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda, konuyla ilgili önceki yayınların taranması, bulunması, incelenmesi, okunması, sınıflandırılması ve sentezlenmesine yönelik adımlar titizlikle uygulanarak çalışmanın eksik noktaları belirlenmiş ve literatüre katkı sağlaması amacı ile bir makale hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Millet, Milliyetçilik, Türk Milliyetçiliği, Kimlik, Türk Kimliği

Kaynakça

• ABERCROMBIE, N., HILL, S., TURNER, B. S. (1994). The Penguin Dictionary of Sociology. England: Penguin Books.
• AHMAD, F. (1996). Demokrasi Sürecinde Türkiye. İstanbul: Hil Yayınları.
• AKÇURA, Y. (1998). Üç Tarz-ı Siyaset. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• AKIN, C. (2022). “Ulusal Kimlik ve Dil”. Kültür ve Dil (ed. Mustafa Güneş, Hatice Güneş). Konya: Eğitim Yayınevi, 177-190.
• AKTOPRAK, E. (2010). Devletler ve Ulusları-Batı Avrupa’da Milliyetçilik ve Ulusal Azınlık Sorunları. Ankara: Tan Kitabevi Yayınları.
• ALP, T. (2001). Türkleştirme. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ANDERSON, B. (1995). Hayali Cemaatler, Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması (çev. İskender Savaşır). İstanbul: Metis Yayınları.
• ARSAL, S. M. (1979). Milliyet Duygusunun Sosyolojik Esasları. İstanbul: Ötüken Neşriyat Yayınları.
• ATATÜRK, M. K. (2010). Medeni Bilgiler. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• ATSIZ, H. N. (1944). “Başbakan Saraçoğlu Şükrü’ye Açık Mektup”. Orhun Dergisi, 15: 1-4.
• ATSIZ, H. N. (1992). Türk Ülküsü. İstanbul: Baysan Yayınları.
• AYDIN, S. (1993). Modernleşme ve Milliyetçilik. Ankara: Gündoğan Yayınları.
• BALKAYA, F. (2009). 1980 Sonrası Değişen Türk Milliyetçiliği. (Yayımlanmamış lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BAYART, J. F. (1999). Kimlik Yanılsaması (çev. Mehmet Moralı). İstanbul: Metis Yayınları.
• BREUİLLY, J. (2008). “Toplumsal Kalıtım”. Uluslar ve Ulusçuluk (ed. Ernest Gellner) (çev. Büşra Ersanlı Behar, Günay Göksu Özdoğan). İstanbul: Hil Yayınları, 105-106.
• CANSEVER, H. F. (1959). Türkçülük Nedir?. İstanbul: Toprak Dergisi Yayınları.
• DARENDELİOĞLU, İ. (1977). Türkiye’de Milliyetçilik Hareketleri. İstanbul: Toker Yayınları.
• DENİZ, F. (2006). “İmparatorluktan Millet Devlete Geçişte Akçura, Gökalp ve Mustafa Kemal’in Yeni Siyaset Arayışları”. Disiplinler Arası Çalışmalar, 21: 35-62.
• DURKHEİM, E. (1994). Sosyolojik Metodun Kuralları (çev. Enver Aytekin). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• DÜSTUR (Beşinci Tertip). 22: 3.
• ERİKSEN, T. H. (2004). Etnisite ve Milliyetçilik: Antropolojik Bir Bakış (çev. Ekin Uşaklı). İstanbul: Avesta Yayınları.
• GELLNER, E. (2008). Uluslar ve Ulusçuluk (çev. Büşra Ersanlı Behar-Günay Göksu Özdoğan). İstanbul: Hil Yayınları.
• GÖKALP, Z. (1994). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• HATİPOĞLU, M. (2000). “Küreselleşme, Ulus-Devlet, Atatürk ve Türk Milliyetçiliği Üzerine Tarihsel ve Güncel Bakışlar”. Türk Yurdu, 160: 17-20.
• HOBSBAWN, E. J. (2017). Milletler ve Milliyetçilik: Program, Mit, Gerçeklik (çev. Osman Akınbay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İNAN, A. A. (2010). Medenî Bilgiler ve Mustafa Kemal Atatürk’ün El Yazıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KAFESOĞLU, İ. (2008). Türk-İslam Sentezi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• KAFESOĞLU, İ. (2017). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• KARAKAŞ. M. (2012). Türkçülük ve Türk Milliyetçiliği. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• KARAKAŞ, M. (2015). Modernlik Küreselleşme ve Türkiye’nin Kimlikler Evreni. İstanbul: Küre Yayınları.
• KARPAT, K. H. (2009). ‘‘Ziya Gökalp’in Kooperatifçilik, Millet-Milliyetçilik ve Çağdaş Kavramları Üzerine Bazı Düşünceler’’. Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce I: Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi. İstanbul: İletişim Yayınları, 328-334.
• KEYMAN, E. F. (2007). “Kültürel Kimlik Olgusunu Yeniden Düşünmek”. Doğu Batı Düşünce, 41: 218-219.
• ORAN, B. (1997). Azgelişmiş Ülke Milliyetçiliği: Kara Afrika Modeli. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• ÖZÇELİK, Ş. (2010). Türk Ocakları ve Eğitim. (Yayımlanmamış doktora tezi). Adana Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ROUSSEAU, J. J. (2008). Toplum Sözleşmesi (çev. Ali Alper). İstanbul: Oda Yayınları.
• SARISAMAN, S. & ZORBACI, Y. C. (2023). “Ulus Devlete Geçiş Sürecinde TBMM’de Millet Tanımı Tartışmaları ve Kanunlar-daki Yansımaları”. Turcology Research, 76: 100-109.
• SAUVİGNY, G. (1970). “Liberalism, Nationalism, Socialism: The Birth of Three Words”. The Review Politics, 32: 155.
• SEFERCİOĞLU, N. (2009). 3 Mayıs 1944 ve Türkçülük Dâvâsı. Ankara: Türk Ocakları Ankara Şubesi Yayınları.
• SMİTH, A. D., ANDERSON, B., BEHAR, B. E., HABERMAS, J., CHATTERJEE, P., NAİRN, T. (2001). Tartışılan Sınırlar Değişen Milliyetçilik (çev. İsmail Türkmen). İstanbul: Şehir Yayınları.
• SMİTH, A. D. (2002). Ulusların Etnik Kökeni (çev. Sonay Bayramoğlu, Hülya Kendir). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• SMİTH, A. D. (2010). Millî Kimlik (çev. Bahadır Sina Şener). İstanbul: İletişim Yayınları.
• TANIL, B. (1995). Milliyetçiliğin Kara Baharı. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Türkçe Sözlük 2 (1998). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YILDIZ, A. (2010). Ne Mutlu Türküm Diyebilene: Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınırları (1919-1938). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ZÜRCHER, E. J. (2011). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (çev. Yasemin Saner). İstanbul: İletişim Yayınları.