12 March Memorandum in Memories – “The Time That Everybody is in Power but us”

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 1, 209 - 243, 24.04.2018

Önder Bozkurt

Öz

Considering the March 12 Memorandum in different
aspects, this paper focuses primarily on the internal and external dynamics preceding
the military memorandum process which affected Turkey’s democratic development
for nearly two years. To do this, the study aims to “uncover the traces of March
12th.” with the help of two books of memories providing insight on that period.
One of these memoirs belongs to Sadi Koçaş, who was in charge as Deputy Prime
Minister in the cabinet during 12 March. The second one is the memoirs of Nihat
Erim, who took the office after the military memorandum was issued and presided
over two governments. It is evaluated that the effort to explain 12 March Event,
for which Turkey paid the price to recover from in the recent past on the way
to ensure democracy, with these memoirs by two significant names who had roles
in responsible authorities back then can shed light on today’s developments. This
study especially addresses to those interested in democracy studies and social
issues. 

Anahtar Kelimeler

Memorandum, Resignation, Guardianship, Military, Democracy

Anılarda 12 Mart Muhtırası: “Bizden Başka Herkesin İktidarda Olduğu O Dönem

Öz

12 Mart 1971 muhtırasını
farklı açılardan ele almayı amaçlayan bu çalışmada öncelikle, Türkiye’nin
demokratik gelişimini sekteye uğratan ve etkisi yaklaşık iki buçuk yıl süren
askeri muhtıra sürecinden söz edilecektir. Bu kapsamda ilk olarak, muhtıra
öncesi Türkiye’de meydana gelen iç ve dış dinamikler üzerinde durulacak ve
ardından, çalışmanın asıl amacı olan “anılarda 12 Mart’ın izlerini ortaya
çıkarma” konusunda, iki anı kitabı üzerinde durulacaktır. Bu anı kitaplarından
ilki, 12 Mart döneminde Başbakan Yardımcısı olarak kabinede görev alan Sadi
Koçaş’ın anılarıdır. İkincisi ise, muhtıranın verilmesini müteakip iş başına
gelen ve kurulan iki hükümete de başkanlık eden Nihat Erim’in anılarıdır.
Türkiye’nin demokrasi yolunda yakın bir geçmişte pahalı bir bedel ödeyerek
atlattığı 12 Mart hadisesinin, o dönemde sorumluluk makamında bulunan bu iki
önemli ismin anı kitaplarıyla açıklanmaya çalışılmasının, günümüz olaylarına da
ışık tutabileceği düşünülmektedir. Demokrasi ve toplumsal konulara merak
duyanlar için dikkate değer bir çalışma olduğu görülecektir.

Anahtar Kelimeler

Muhtıra, İstifa, Vesayet, Ordu, Demokrasi

Kaynakça

• Akıncı. A. (2014). Türkiye’nin darbe geleneği: 1960 ve 1971 müdahaleleri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi. Nisan 9 (1). s. 55- 72
• Akıncı. T. (2010). Birinci milliyetçi cephe hükümeti ve İzmir basını. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü. İzmir
• Aydın. S. Taşkın. Y. (2015). 1960’tan günümüze Türkiye tarihi. İstanbul. İletişim Yayınları.
• Aydemir. S. S. (2014). 12 Mart 1971 askeri muhtırasına giden süreçte üniversite olayları. Erişim tarihi: 02.01.2017. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/155092.
• Birand. M.A., Dündar. C., Çaplı. B. (1994). 12 Mart-ihtilalin pençesinde demokrasi. Ankara. İmge Kitabevi.
• Bulut. S. (2009). 27 Mayıs 1960’tan günümüze paylaşılamayan demokrat parti mirası. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. S. 19. s.73-90, Erişim tarihi: 02.11.2016. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/sufesosbil/article/view.
• Cem. İ. (1977). Tarih açısından 12 Mart-tarihteki yeri ve sonuçları. İstanbul. Cem Yayınevi.
• Erim. N. (2007). 12 Mart anıları. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
• Gülmez. N. Tahancı. B. (2014). Soğuk savaş dönemi çekişmelerinden bir örnek: U-2 uçak krizi, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. XIV/28. s. 225-252.
• Gürkan. C. (1986). 12 Mart’a beş kala. Ankara. Tekin Yayınevi.
• Kalkan. E. (2001). Teknokrata politikacı çelmesi. Erişim tarihi: 31.12.2016. http://www.hurriyet.com.tr/teknokrata-politikaci-celmesi-6946.
• Karpat. K. (2014). Türk demokrasi tarihi. İstanbul. Timaş Yayınları.
• Kayalı. K. (2015). Ordu ve siyaset 27 Mayıs-12 Mart. İstanbul. İletişim Yayınları.
• Kocabaş. S. (2015). 12 Mart 1971 Darbesi’nin sebepleri ve sonuçları. Erişim tarihi: 02.01.2017. http://www.yenisafak.com/hayat/12-mart-1971-darbesinin-sebepleri-ve-sonuclari-2095322.
• Koçaş. S. (1978). 12 Mart anıları. İstanbul. Cem-May Yayınevi.
• Koçak. C. (2016). Darbeler tarihi, 27 Mayıs, 22 Şubat, 21 Mayıs ve 12 Mart. İstanbul. Timaş Yayınları.
• Köse. S. (2010). Türk demokrasi hayatında 12 Mart 1971 Muhtırası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Afyonkarahisar.
• Kökden. U. (2009). 12 Mart günleri (1971-1974)- karşı günlük anı. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
• Kirişcioğlu. N. (1973). 12 Mart, İnönü-Ecevit ve tahkikat encümeni raporum. İstanbul. Baha Matbaası.
• Neziroğlu. İ. Yılmaz. T. (2013). Hükümetler, programları ve genel kurul görüşmeleri, Cilt 5, (26 Mart 1971, 17 Kasım 1974). Ankara. TBMM Başkanlığı Yayınları.
• Tarım. O. (2013). 27 Mayıs’tan 12 Mart’a Adalet Partisi ve Türkiye. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Tanör. B. (2016). Osmanlı- Türk Anayasal gelişmeleri. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
• Unat. K. (2008). Ulus, Yeni Ulus ve Halkçı gazeteleri ışığında Nihat Erim’in siyasi kişiliği ve gazeteciliği (1945 – 1955). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü. Ankara.
• Weiker. W. F. (1967). 1960 Türk ihtilali. Çev. Mete Ergin. İstanbul. Cem Yayınevi.
• Zürcher. E. J. (2016). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul. İletişim Yayınları.