Türkiye’de Ayçiçeği Tarımında İç Ticaret Hadleri (Tokat İli Örneği)

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 1, 98 - 107, 11.05.2022

Nuray Kızılaslan , Halil Kızılaslan , Anılcan Çift

Öz

Tarımda iç ticaret hadleri çiftçinin eline geçen bir birim fiyatın, çiftçinin sanayi sektörüne ödediği fiyat karşısında gösterdiği tutum ve davranışlardır. İç ticaret hadlerinin tarımda bilinmesi çiftçilerin ekonomik refahındaki değişmelerim görülmesi, satın alma gücünün yorumlanması, kaynak aktarımının yönünün hangi sektörün lehine/aleyhine geliştiğinin gözlemlenmesi gibi konularda olanak sağlamaktadır. Bu çalışmada 2001-2019 yılları arası dönemde Türkiye ve Tokat ilinin ayçiçeği üretiminde iç ticaret hadlerinin ne yönde geliştiğini ölçmek temel amaç olarak belirlenmiştir. İç ticaret hadlerini ortaya koymak için üretim miktarı, çiftçinin eline geçen fiyatlar ve tüketici fiyat endeksi baz alınmıştır. Araştırmaya konu olan dönem içinde ayçiçeği üretiminde çiftçinin eline geçen fiyat ile çiftçinin ödediği fiyat aralığındaki makas hareketleri incelenmiştir. İncelenen dönemde Türkiye’de iç ticaret hadleri ayçiçeği üreticisinin lehine gerçekleşirken Tokat İli’nde 2007-2011 ve 2014-2019 yılları arası ayçiçeği üreticilerinin aleyhine gerçekleşmiştir. Ayçiçeği ürününün stratejik önemi de dikkate alınarak enflasyonist fiyat dalgalanmalarından daha az etkilenmesi için desteklerin artırılması gerekmektedir. Kırsal alanda kalkınmanın sürdürülebilirliği açısından politika uygulamaları, fiyat dalgalanmaları ve ekonomik konjonktürden etkilenen iç ticaret hadlerinin sektörel bazda incelenerek önlem alınması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İç ticaret hadleri, tarımsal fiyatlar, çiftçi eline geçen fiyatlar, ayçiçeği üretimi

Kaynakça

• Akçay, Y., Esengün, K., Kızılaslan, H., ve Uzunöz, M. 2000. Türkiye’de Önemli Bazı Tarla Ürünlerinde İç Ticaret Hadleri ve Belirsizlik Analizleri. 4. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, (6-8 Eylül). Tekirdağ.
• Dağdemir, E.U. 2011. Türkiye'de Ticaretin Serbestleşmesi Sürecinde İç Ticaret Hadlerine Yönelik Bir Analiz: 1990-2009. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 121-134.
• Gürler, A.Z., Kızılaslan, N. ve Kızılaslan, H., 2000. Tarıma Dayalı ve Tarıma Bağlı Sanayi İşletmeleri Yönetim Sürecinde Kuruluşları ve Organizasyonları, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:47, Kitaplar Serisi No:18, Tokat.
• Karaçor, Z. ve Alptekin, V., 2006. 1980 Sonrası İstikrar Politikaları Işığında Türkiye Ekonomisinin Trend Analizi Yardımıyla Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 307-342. Kepenek, Y. ve Yentürk, N. 2009. Türkiye Ekonomisi. Remzi Kitabevi.
• Kızılaslan, N., Hanedar, C., Kızıloğlu, R., Ünal, T., Kızılaslan, H., 2014. Ayçiçek Yağı Satın Alım Yerlerini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi (Tokat İli Örneği), XI.Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Cilt:III, s.1286-1291, 3-5 Eylül, Samsun.
• Kızılaslan, H. ve Gürler A.Z., 1997. Tokat İli Turhal İlçesinde Ayçiçeği Üretiminin Teknik ve Ekonomik Yapısının Belirlenmesi. GOÜ Ziraat fakültesi Dergisi, 14(1), 215-230.
• Kızılaslan N., Gürler, A.Z, Kızılaslan, H., 1996. Türkiye de Tarım Kredi Kooperatiflerinde Kooperatif Ortak İlişkilerinin Değerlendirilmesi Tokat İli Örneği. Türkiye 2.Tarım Ekonomisi Kongresi (Tam Metin Bildiri), 2(383-393).
• Kızılaslan, N. 1997. Tokat ili merkez ilçede tarımsal kalkınma kooperatiflerine katılımı etkileyen sosyo-ekonomik faktörler üzerine bir araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi. Tokat.
• Kızılaslan N, Gürler, A.Z, Kızılaslan, H., 2007. An Analytical Approach to Sustainable Development in Turkey, Sustainable Development, 15, 254-266.
• Menek, M. ve Kızılaslan, H. 2008. Doğrudan gelir desteğinin üreticiler üzerine etkisi (Tokat ili Merkez ilçe örneği). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1, 53-63.
• Onurlubaş, H.E ve Kızılaslan, H., 2007. Türkiye’de Bitkisel Yağ Sanayindeki Gelişmeler ve Geleceğe Yönelik Beklentiler, Tarım Ekonomisi Araştırma Enstitüsü yayınları, S.157.
• Tanör, B., Boratav, K., Akşin, S., 1997. Türkiye Tarihi 5: Bugünkü Türkiye 1980-1995. Cem Yayınevi, İstanbul.
• TEPGE, 2020. Ayçiçeği Tarım Ürünleri Piyasa Raporu. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü, Ankara.
• TMMOB, 2006. Bağımsız Sosyal Bilimciler 2006 Yılı Raporu. IMF Gözetiminde On Uzun Yıl 1998-2008: Farklı Hükümetler, Tek Siyaset, Ankara.
• TÜİK, (2001-2019). Bitkisel Üretim İstatistikleri, Tarımsal Fiyatlar. Türkiye İstatistik Kurumu Merkezi Dağıtım Sistemi: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/ (Erişim Tarihi: 10 Mayıs 2020).
• ZMO, 2018. Ayçiçeği Raporu. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara.