Turhal Şeker Fabrikasının Özelleştirilmesinin Çiftçi Üzerindeki Etkisinin Değerlendirmesi

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 3, 291 - 305, 31.12.2022

Gülistan Erdal , Abdüssamed Durmuş

Öz

Türkiye’de 33 adet şeker pancarı fabrikası bulunmaktadır. Devlete ait 15, özel sektöre ait 12 ve pancar kooperatiflerine ait 6 fabrika vardır. Mevcut durumda kamunun sektör payı %35,5 kooperatif fabrikalarının payı %36,9 ve özel fabrikaların payı ise %27,6 olmuştur. Turhal Şeker Fabrikası ise Türkiye’nin 19 Ekim 1934’de işletmeye açılan dördüncü şeker fabrikasıdır. Turhal şeker fabrikası 17 Nisan 2018’de yapılan ihaleyle Kayseri Şeker bünyesine katılarak özelleştirilmiştir. Bu araştırma ile özelleştirilen Turhal Şeker fabrikasının üretim alanı içerisinde faaliyet gösteren çiftçilerin, özelleştirmeyle beraber fabrikanın izlediği kota uygulamalarının, alım fiyatlarının, şeker pancarı ekim alanı ve üretim miktarına etkilerinin özelleşme öncesi ve sonrası karşılaştırılarak çiftçilerin üzerinde ki etkileri araştırılmıştır. Araştırma kapsamında Tokat merkeze bağlı şeker pancarı üreten 7 köy ve beldeden toplam 84 çiftçi ile yüz yüze anket çalışması yapılmıştır. Araştırma sonucunda çiftçilerin çoğunluğu özleştirmenin doğru bir karar olmadığı ve yeni yönetimin uygulamalarını yeterli bulmadıkları tespit edilmiştir. Diğer taraftan çalışmada özelleştirme öncesi ve özelleştirme sonrası karşılaştırmalar ve testler sonucunda özelleştirme politikasının şeker pancarı ekim alanında, üretim, verim ve kota miktarında ve alım fiyatında olumsuz bir etki yaratmadığı belirlenmiştir. Aksine özelleştirme sonrası şeker pancarı ekim alanı, üretim miktarı, kota ve alım fiyatlarında artış yaşanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şeker Fabrikası, Şeker pancarı, Özelleştirme, TOKAT-Merkez

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

1919B012112711

Teşekkür

Bu çalışma TÜBİTAK 2209/A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı 2021 yılı 2. Dönemde 1919B012112711 Numara ile finansal destek alan Projenin çıktısıdır. Desteklerinden dolayı TÜBİTAK’a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Anonim. (2021a). Tokat İl Tarım ve Orman Müdürlüğü İstatistikler (2015-2021). Tokat: Tokat İl Tarım ve Orman Müdürlüğü.
• Anonim. (2021b). Türkiye Şeker Sektörüne İlişkin Sorular. Tarım ve Orman Bakanlığı Şeker Dairesi Başkanlığı.
• Anonim. (2021c). 2021 Sektör Raporu. Türk Şeker: https://www.turkseker.gov.tr adresinden alındı
• Anonim. (2022). Kayseri Şeker. Özelleştirme İdaresi Kayseri Şeker'deki Hissesini Varlık Fonuna Devretti: https://www.kayseriseker.com.tr adresinden alındı
• Ayyıldız, M., & Erdal, G. (2021). The Relationship Between Carbon Dioxide Emission and Crop and Livestock Production İndexes: A Dynamic Common Correlated Effects Approach. Environ Sci Pollut Res(28), 597-610.
• Çiçek, Ö., & Acar, O. K. (2018). Türkiye'de Şeker Fabrikalarının Özelleştirilmesi ve İstihdam Üzerine Etkileri. FSECON International Congress on Social Sciences Proceedings Book, , 110-120.
• Er, C. (2001, Nisan-Haziran). Şeker Kanunu ve Getirdikleri. Ekin Dergisi(16).
• Erdal, G., & Erdal, H. (2008). Kuru Soğanda Üretim-Fiyat Etkileşimi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 25(1), 33-39.
• Erdal, H. (2005). Türkiye Şeker Sanayinin Yapısı ve 4634 Sayılı Şeker Kanunun Değerlendirilmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri. Doktora tezi. Tokat ss. 137.
• Erdal, H., Esengün, K., & Erdal, G. (2009). The Functional Relationship between Energy Inputs and Fruit Yield: A Case Study of Stake Tomato in Turkey. Journal of Sustainable Agriculture, 33(8), 835-847.
• Kendirli, S. (2018). Özelleştirme Kapsamında Gıda Sektörü Analizi ve Türk Şeker Fabrikalarının Özelleştirilmesi. International Conference On Eurasıan Economıes, 296-304.
• Kızılaslan, H., & Gürler, A. Z. (2000). Tarıma Dayalı ve Tarıma Bağlı Sanayi İşletmeleri Yönetim Sürecinde Kuruluşları ve Organizasyonları. Tokat: Gaziosmanpaaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Polat, E. (2019). Türkiye’de Özelleştirme Uygulamaları ve Şeker Fabrikalarında Özelleştirmenin İstihdam ve Üretim Üzerine Etkileri. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı. Resmî Gazete (2021). Şeker ve Hammaddeleri Yönetmeliği, Sayı: 31502, 5 Haziran 2021.
• TÜİK. (2020). Türkiye İstatistik Kurumu. Tüik şeker pancarı verileri: https://www.tuik.gov.tr adresinden alındı