Kırmızı Et Arzını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesinde Üretici Kararlarının Değerlendirilmesi: TR83 Bölgesi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 107 - 122, 30.06.2023

Berrin Dal , Halil Kızılaslan

Öz

Bu araştırmada, kırmızı et arzını etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik olarak üreticinin üretim kararlarında etkili olan faktörler ve bunlara neden olan etkenlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın ana materyalini, TR83 Bölgesi’nde besi sığırcılığı ile uğraşan 230 adet işletme ile yüz yüze görüşmeler yoluyla elde edilen veriler oluşturmuştur. Buradan elde edilen veriler doğrultusunda işletmecilerinin üretim kararında etkili olan faktörleri belirlemek için Faktör Analizi ve üretim kararlarında etkili olan faktörlere ilişkin algı haritasını elde etmek için Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi’nden yararlanılmıştır. Ayrıca besi işletmelerinin brüt marjları hesaplanmış, işletmelerde üretimi etkileyen ekonomik ve teknik faktörleri belirlemek için Çok Değişkenli Regresyon Analizi kullanılmıştır. İncelenen besi sığırcılığı işletmelerinde besi sığırı başına brüt marj 9 819.78 TL olarak belirlenmiştir. Değişken masraflar içerisinde en büyük pay, %53.08 ile hayvan alım masrafı ve %34.88 ile yem masrafından oluşmaktadır. Analiz sonuçlarına göre, başta yem ve hayvan alım masrafları olmak üzere girdi maliyetlerinin düşürülerek, desteklerin ve kredi imkânlarının artırılmasının üreticinin üretim kararlarında önemli ölçüde etkili olduğu söylenilebilir. Kırmızı et arzının artırılması için, üreticilerin üretim kararında etkili olan faktörler belirlenerek bunlara neden olan etkenler ortaya konulması önemli bir husustur. Ayrıca, sorunlara yönelik geliştirilecek çözüm önerileri ve politikalar ile uzun vadeli adımlar atılması sağlanabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kırmızı Et Arzı, Besi Sığırcılığı, Çok Değişkenli Regresyon Analizi, TR83 Bölgesi.

Kaynakça

• Abo-Elfadl, E., Fardos, A., Radwan, H,. 2015. Quantitative methods to determine factors affecting productivity and profitability of beef fattening enterprises in Egipt. Global Veterinaria, 14 (1), 77- 82.
• Ağır, H.B., Akbay, C., 2017. Adana ilinde sözleşmeli ve sözleşmesiz besi sığırcılığı işletmelerinin ekonomik analizi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 34 (3), 139-147.
• Albayrak, A., 2005. Çoklu doğrusal bağlantı halinde en küçük kareler tekniğinin alternatifi yanlı tahmin teknikleri ve bir uygulama. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1), (105-126).
• Albayrak, A., 2008. Değişen varyans durumunda en küçük kareler tekniğinin alternatifi Ağırlıklı Regresyon Analizi ve bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, X (II).
• Altuntaş, B., Doğan, H., 2017. Kırşehir ili kentsel alanda hane halkının kanatlı et tüketim alışkanlıklarının ve satın alma kararını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34 (2), 20-28.
• Asnawi, A. Amrawaty, A. ve Nirwana., 2020. Comparative analysis of beef cattle farms performance before and after the existence of microfinance ınstitutions. Earth and Environmental Science, 518.
• Bakır, G., Kibar, M., 2020. Muş ili besi sığırcılığı işletmelerinin bazı yapısal özelliklerinin belirlenmesi. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 23 (6), 1687-1697.
• Başer, U. ve Bozoğlu, M., 2021. The impacts of farm size on production cost and economic performance in beef cattle farming: a case of Samsun province, Turkey. Custos e @gronegócio on line, 17 (1), 410-424.
• Çankaya, S., Altop, A., Kul, E., Erener, G., 2009. Faktör analiz skorları kullnanılarak Karayaka kuzularında canlı ağırlık tahmini. Anadolu Tarım Bilim Dergisi, 24 (2), 98-102.
• Çiçek, A., Erkan, O., 1996. Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Yöntemleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:12, Ders Notları Serisi No:6, Tokat.
• Çukur, F., 2006. İzmir İlinde Sığır Eti Üretimi ve Pazarlaması Üzerine Bir Araştırma (Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Demir, Y., Terzioğlu, M., 2014. Menkul kıymet yatırım ortaklıklarının İMKB 100 endeksi üzerine etkisi: Çok Değişkenli Regresyon Analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (10), 1.
• Dinku, A. Abebe, B. Lemma, A. ve Shako, M., 2019. Beef cattle value chain analysis: evidence from West Hararghe zone of Ethiopia. Internatıonal Journal of Agriculture Science Food Technology, 5 (1), 077-087.
• Ekowati, T. Prasetyo, E. ve Handayani, M., 2018. The factors influencing production and economic efficiency of beef cattle farm in grobogan region, Central Java. Journal of the Indonesian Tropical Animal Agriculture, 43 (1), 76-84. Eroğlu, N.A ve Bozoğlu, M., 2019. The effects of livestock supports and external input use on profitability of beef cattle farming: The case of Samsun Province, Turkey. Custos e @gronegócio on line, 15 (1), 368-383.
• Galuchi, T. Rosales, F. ve Batalha, M., 2019. Management of socioenvironmental factors of reputational risk in the beef supply chain in The Brazilian Amazon Region. International Food and Agribusiness Management Review, 22 (2), 155-171.
• Gayatri, S. Gasso-tortajada, V. ve Vaarst, M., 2016. Assessing sustainability of smallholder beef cattle farming in Indonesia: a case study using the FAO SAFA framework. Journal of Sustainable Development, 9 (3), 1755-1315.
• Günden, C., Miran, B., Şahin, A., Cankurt, M., 2010. Çiftçilerin ürün deseni belirlemeye yönelik karar verme süreçlerinin analizi. Proje No: 109O512, Aralık, İzmir.
• Gürler, A., Kızılaslan, N., Kızılaslan, H,. 2000. Tarıma Dayalı ve Tarıma Bağlı Sanayi İşletmeleri Yönetim Sürecinde Kuruluşları ve Organizasyonları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:47, Kitaplar Serisi No:18, Tokat.
• Gözener, B., 2013. TR83 Bölgesinde Sığır Yetiştiriciliğine Yer Veren İşletmelerin Ekonomik Analizi ve Teknik Etkinlik (Doktora Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Gözener, B., Sayılı, M., 2015. Tokat ili Turhal ilçesinde sığır besiciliğinde üretim maliyeti ve canlı ağırlık artışına etki eden faktörler. Tarım Bilimleri Dergisi, 21, (288-299).
• Hazneci, K., 2007. Amasya İli Suluova İlçesinde Sığır Besiciliği Yapan İşletmelerin Etkinlik Analizi (Yüksek Lisans Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Indrawirawan, I., Suwignyo, B., Kusumastuti, T., 2020. Smallholder planning for Bali cattle fattening in Barru Regency, South Sulawesi, Indonesia. Earth and Environmental Science, 951 (2022).
• İnan, İ.H., 2006. Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği. Y. Kodu: ISBN 975–9328-0-0.
• Kalaycı, Ş., 2010. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
• Karagölge, C., Peker, K., 2002. Tarim ekonomisi araştırmalarında tabakalı örnekleme yönteminin kullanılması. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 33 (3), 313-316.
• Keskin, A. ve Yavuz, F., 2003. Türkiye’de besi sığırcılığının bölgeler arası yapısal değişiminin Spatial Denge Modeli ile analizi, GAP III. Tarım Kongresi, Şanlıurfa.
• Kızılaslan, H., Adıgüzel, Ö., 2007. Factors Affecting Credit Use in Agricultural Business Concerns in Turkey. Res. J. Agric. Biol. Sci, 3(5): 409-417. Kızılaslan, H., Gökalp, Z., Kızılaslan, N., 2008. An Analysis of the Factors Affecting The Food Places Where Consumers Purchase Red Meat, British Food Journal, 110(6):580-594.
• Kızılaslan, N., 2019. An analysis of factors affecting fish consumption in a healthy and balanced nutrition. Asian Journal of Clinical Nutrition, 11 (1), 9-16.
• Menek, M., Kızılaslan, H., 2008. Doğrudan Gelir Desteğinin Üreticiler Üzerine Etkisi (Tokat İli Merkez İlçe Örneği). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1, 53-63.
• Niyaz, Ö., 2018. Türkiye’de sığır eti üretimi ve dış ticaretinde son 25 yıllık tarımsal politikaların ve uygulamaların değerlendirilmesi. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi, 21(Özel Sayı), 237-244.
• OKA, 2010. Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı. 2010 Tarım Çalıştayı Sonuç Raporu, https://oka.ka.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 17.03.2021). Onurlubaş, E., Yılmaz, N., Doğan, H. G., Kızılaslan, H., 2015. A Research on Red Meat Consumption and Preferences: A Case Study in Tekirdağ Province. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 3(6):466-471.
• Öztornacı, B., 2013. Türkiye’de Kırmızı Et Arzının Analizi, (Yüksek Lisans Tezi) Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Pedrosa, L. Hoshide, A. Carneiro de Abreu, D. Molossi, L. ve Couto, E., 2019. Financial transition and costs of sustainable agricultural intensification practices on a beef cattle and crop farm in Brazil's Amazon. Renewable Agriculture and Food Systems, 36 (1).
• Pereira, C. Patino, H. Hoshide, A. Abreu, D. Alan Rotz, C. ve Nabinger, C., 2018. Grazing supplementation and crop diversification benefits for southern Brazil beef: A case study. Agricultural Systems, 162 (1-9).
• Sarma, P. ve Ahmed, J., 2011. An economic study of small scale cattle fattening enterprise of rajbari district. J. Bangladesh Agril Univ., 9 (1), 141-146.
• Sarma, P., Raha, S., Jorgensen, H., 2014. An economic analysis of beef cattle fattening in selected areas of Pabna and Sirajgonj districts. J. Bangladesh Agril. Univ., 2 (1), 127-134.
• Saygın, Ö. ve Demirbaş, N., 2017. Türkiye’de kırmızı et sektörünün mevcut durumu ve çözüm önerileri. Ege Zootekni Derneği, Hayvansal Üretim 58 (1), 74-80.
• Saygın, Ö. ve Demirbaş, N., 2018. Türkiye’de kırmızı et tüketimi: sorunlar ve öneriler. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 32 (3), 567-574.
• TİGEM, 2021. Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü. 2020 Yılı Hayvancılık Sektör Raporu. Ankara.
• TOB, 2015. Tarım ve Orman Bakanlığı. Hayvancılık Genel Müdürlüğü. Kırmızı Et Stratejisi (GTHB). Ankara.
• Tosun, D., 2016. Türkiye’de Kırmızı Et Arzının Sürdürülebilirliğini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma: İzmir ve Afyonkarahisar İlleri Örneği (Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• TÜİK, 2022. Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistik Veri Portalı. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1, (Erişim Tarihi: 10.05.2022).
• Yamak, R., Köseoğlu, M., 2006. Uygulamalı İstatistik ve Ekonometri (3.Baskı). Celepler Matbacılık, Trabzon. Yayar R, Uçgunoğlu, M., 2016. Türkiye’de İç Göçün Belirleyicileri. Research Gate, 421-429.
• Yüzbaşıoğlu, R., 2021. Analysis of factors affecting the beef cattle production cost: case study in sivas central district. Custos e @gronegócio on line , 17 (4), 57-71.
• Yüzbaşıoğlu, R., Kızılaslan, H., 2020. Tokat ili Turhal ilçesi hayvansal destekleme kullanan üretici memnuniyetini etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Bilimsel araştırma Dergisi (GBAD), 9 (1),1-12.