İklim Değişikliğinin Türkiye’nin Tarımsal Geliri Üzerindeki Etkisinin Bir ARDL Modeli ile Araştırılması

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 3, 92 - 101, 31.12.2023

Abdüssamed Durmuş , Gülistan Erdal

Öz

Bu çalışmada, iklim değişikliğinin Türkiye’deki tarımsal gelir üzerindeki etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada Türkiye’de 1990-2021 dönemine ait yıllık zaman serisi analizleri yapılmıştır. Bağımlı değişken olarak tarımsal gayri safi yurtiçi hasıla değerlerini dikkate alan tarımsal gelir kullanılmıştır. Tarımsal gelire etki ettiği düşünülen ve iklim değişikliğini temsil eden değişkenler ise sera gazı emisyonları, ortalama sıcaklık, ortalama yağış olarak belirlenmiştir. Çalışmada serilere yapılan durağanlık testinde farklı düzeylerde durağanlık tespit edilmiştir. Bu nedenle iklim değişikliğinin tarımsal gelir üzerindeki etkisi ARDL modeli ile açıklanmıştır. Analiz sonuçlarına göre, uzun dönemde sera gazı emisyonları, ortalama sıcaklık, değişkenleri %1 ortalama yağış ise %5 düzeyinde anlamlıdır. Uzun dönem katsayılara bakıldığında sera gazı emisyonları tarımsal geliri negatif yönde etkilerken ortalama sıcaklık ve ortalama yağışın pozitif bir etki oluşturduğu gözlemlenmiştir. Çalışmada hata düzeltme katsayısı negatif ve %1 düzeyinde anlamlıdır.

Anahtar Kelimeler

ARDL, İklim değişikliği, Tarımsal gelir, Sera gazı

Investigation of the Impact of Climate Change on Turkey's Agricultural Income with an ARDL Model

Öz

This study aims to determine the impact of climate change on agricultural income in Turkey. Annual time series analyses for the period 1990-2021 in Turkey were conducted in the study. Agricultural income, which takes into account agricultural gross domestic product values, is used as the dependent variable. The variables that are considered to affect agricultural income and represent climate change are greenhouse gas emissions, average temperature and average precipitation. In addition, the impact of the decrease in Turkey's agricultural area on agricultural income was also investigated. The stationarity test performed on the series in the study revealed stationarity at different levels. Therefore, the impact of climate change on agricultural income is explained by ARDL model. According to the results of the analysis, a statistically significant relationship was found between greenhouse gas emissions, average temperature, agricultural area variables and agricultural income in the long run. The error correction coefficient is negative and significant at 1% level. In the short run, the negative coefficients of greenhouse gas and average temperature data have a negative impact on agricultural income.

Anahtar Kelimeler

ARDL, Climate change, Agricultural income, Greenhouse gases

Kaynakça

• Akel, V., & Gazel, S. (2014). Döviz Kurları İle BIST Sanayi Endeksi Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi: Bir ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 0 (44) , 23-41 . DOI: 10.18070/euiibfd.57171.
• Arıkan, Y. (2006). Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Kyoto Protokolü Bölgesel Çevre Merkezi REC Türkiye. Ankara.
• Bayraç, H. N., & Doğan, E. (2016). Türkiye’de İklim Değişikliğinin Tarım Sektörü Üzerine Etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11 (1), 23-48 Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/oguiibf/issue/56479/785160.
• Belen, M., & Karamelikli, H. (2016). Türkiye’de Hisse Senedi Getirileri ile Döviz Kuru Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: ARDL Yaklaşımı. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi , 45 (1) , 34-42 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuisletme/issue/30530/330268.
• Dickey, D. A., & Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics For Autoregressive Time Series With a Unit Root. Econometrica, 49(4), 1057-1072.
• Dickey, D., & Fuller, W. (1979). Distribution of The Estimators for Autoregressive Time Series With a Unit Root. Journal of The American Statistical Association, 74, 427 – 431.
• Engle, R. F., & Granger, C. W. (1987). Cointegration And Error Correction: Representation, Estimation And Testing. Econometrica, 55(2), 251-276.
• Hayaloğlu, P. (2018). İklim Değişikliğinin Tarım Sektörü ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 9 (25) , 51-62 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumus/issue/42294/452409.
• IPCC. (2023). Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli. https://www.ipcc.ch/. Johansen, S. (1988). Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economics Dynamic And Control, 12(2-3), 231-254.
• Kılıç, C. (2022). Türkiye’de iklim değişikliğinin tarım sektörü üzerindeki etkileri: ARDL sınır testi yaklaşımı. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 36 (1), 125-132 Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/68337/992490.
• MGM. (2023). Metoroloji Genel Müdürlüğü. Türkiye Ortalama Sıcaklık,Türkiye Yağış 2022: https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx
• NOAA. (2023). Highlights from State of the Climate report: 2022. National Oceanic and Atmospheric Administration: https://www.climate.gov/news-features/understanding-climate/highlights-state-climate-2022
• Peseran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to The Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Phillips, P., & Perron, P. (1988). Testing For Unit Roots in Time Series Regression. Journal of Biometrika,, 75(2), 335-346.
• TİM. (2023). Türkiye İhracatçılar Meclisi. Yıllık İhracat Rakamları: https://tim.org.tr/tr/ihracat-rakamlari
• TÜİK. (2023a). Türkiye istatistik kurumu. Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2021: https://www.tuik.gov.tr
• TÜİK. (2023b). Türkiye istatistik kurumu. Gayrisafi yurt içi hasıla, iktisadi faaliyet kollarına (A21) göre cari fiyatlarla (değer, pay, değişim oranı), 1998-2021: https://www.tuik.gov.tr/
• TÜİK. (2023c). Türkiye İstatistik Kurumu. İktisadi Faaliyet Kollarına Göre Gayri Safi Milli Hasıla 1968-2006: https://www.tuik.gov.tr/
• TÜİK. (2023d). Türkiye İstatistik Kurumu, https://www.tuik.gov.tr/.
• Türkeş, M. (1997). Hava ve İklim Kavramları Üzerine. TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, 355, 36-37, Ankara.