ARKTİK GÜVENLİĞİNİ YENİDEN DÜŞÜNMEK: DEĞİŞİMLER VE ZORLUKLAR

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 223 - 248, 30.11.2023

Onur Limon , Elif Gürdal Limon

Öz

Arktik, yeryüzünün benzersiz ve önemli bir parçasıdır. Dünyanın geri kalanından çok daha hızlı değişmekte ve uluslararası ilişkilerin odağı hâline gelmektedir. Güvenlik kavramı muğlaktır ve gerçekte ne olduğunu tanımlamak kolay değildir. Nesnel anlamda, edinilmiş değerlere yönelik tehditlerin olmamasını, öznel anlamda ise bu tür değerlere saldırılacağına dair korkunun olmamasını ölçer. Soğuk Savaş’tan günümüze Arktik’teki güvenlik tehditlerinin şekli (askerî, nükleer, çevresel vb.) değişse de güvenlik sorunları bölge devletlerinin güvenlik çıkarlarıyla iç içe geçmeye devam etmektedir. Bu makalenin amacı, Arktik güvenliğinin değişimini ve bu değişimin nasıl gerçekleştiğini incelemektir. Makalede nitel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Elde edilen bilgilerin analizinde betimsel ve kısmen yorumlayıcı anlatım yöntemleri tercih edilmiştir. Arktik Devletleri’nin güvenliği bölgesel düzeyde birbirine bağlıdır ve bir aktörün eylemi diğerlerini etkilemektedir. Makale; Arktik güvenlik yörüngesinin, öncelikle bölgesel ilişkiler tarafından yönlendirilmediğini, bölgesel iş birliğinin dirençli ve açık olmasına rağmen güven inşa çabalarının azaldığını ortaya çıkarmaktadır. Mevcut durumda Arktik Devletleri’nin birbirlerine yönelik gerçek saldırı algıları düşüktür. Özelde Rusya genelde ise Rusya ve Çin ile Arktik’te uluslararası iş birliği ve güvenliğin 24 Şubat 2022’deki Rusya’nın Ukrayna saldırısı öncesi seviyelerine dönmesi güçtür.

Anahtar Kelimeler

Arktik, Arktik güvenliği, Arktik güvenlik sorunları.

Kaynakça

• ACIA. (2004). Impacts of a warming Arctic: Arctic climate impact assessment. Cambridge University Press: Cambridge. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023, https://www.amap.no/documents/doc/impacts-of-a-warming-arctic-2004/786
• Arctic Council. (2004). Ministerial meeting in Reykjavik. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023, https://oaarchive.arctic-council.org/handle/11374/1560
• Arctic Council. (2011). Agreement on cooperation on aeronautical and maritime search and rescue in the Arctic. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023, https://oaarchive.arctic-council.org/handle/11374/531
• Arctic Council. (2013). Agreement on cooperation on marine oil pollution preparedness and response in the Arctic. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023, https://oaarchive.arctic-council.org/handle/11374/529
• Arctic Council. (2017). Agreement on enhancing international Arctic scientific cooperation. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023, https://oaarchive.arctic-council.org/handle/11374/1916
• Arctic Council. (2021). An introduction to: the international agreement to prevent unregulated fishing in the high seas of the central Arctic Ocean. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023, https://www.arctic-council.org/news/introduction-to-international-agreement-to-prevent-unregulated-fishing-in-the-high-seas-of-the-central-arctic-ocean/
• Atland, K. (2007). The European Arctic after the Cold War—How can we analyze it in terms of security, No: 2007/00344, Forsvarets forskningsinstitutt/Norwegian Defence Research Establishment (FFI). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023, https://www.ffi.no/en/publications-archive/the-european-arctic-after-the-cold-war-how-can-we-analyze-it-in-terms-of-security
• Baldwin, D. A. (1997). The concept of security. Review of International Studies, 23(1), 5-26. doi:10.1017/S0260210597000053
• Balzacq, T. (2005). The three faces of securitization: political agency, audience and context. European Journal of International Relations, 11(2), 171-201. doi:10.1177/1354066105052960
• Baudu, P. (2023). Minding the archipelago: what Svalbard means to NATO. Arctic Review on Law and Politics, 14, 76-82. doi:http://dx.doi.org/10.23865/arctic.v14.5197
• Baylis, J. (2008). Uluslararası ilişkilerde güvenlik kavramı. Uluslararası İlişkiler, 5(18), 69-85. Erişim tarihi: 14 Nisan 2023, https://www.uidergisi.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/UIde-Guvenlik-Kavrami.pdf
• Baylis, J. (2021). Uluslararası güvenlik. J. Baylis, S. Smith ve P. Owens (Ed.), Küreselleşen dünya siyaseti—uluslararası ilişkilere giriş (ss. 373-394). İstanbul: Küre Yayınları. Baysal, B. ve Lüleci̇, Ç. (2015). Kopenhag okulu ve güvenlikleştirme teorisi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 11(22), 61-96. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023, https://dergipark.org.tr/tr/pub/guvenlikstrtj/issue/7544/99268
• Bennett, M. (2019). China reveals Arctic geopolitics to be above Pompeo’s pay grade. ArcticToday. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023, https://www.arctictoday.com/china-reveals-arctic-geopolitics-to-be-above-pompeos-pay-grade/
• Buchanan, E. (2022). The Ukraine war and the future of the Arctic. The Royal United Services Institute. Erişim tarihi: 18 Nisan 2023. https://www.rusi.orghttps://www.rusi.org
• Buzan, B. (2015). Uluslararası ilişkilerde analiz düzeyi sorununu yeniden düşünmek. K. Booth ve S. Smith (Ed.), Uluslararası ilişkiler kuramları (ss. 198-216). İstanbul: Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi. Buzan, B., Waever, O. ve Wilde, J. de. (1998). Security: a new framework for analysis. Colorado: Lynne Rienner Publishers.
• Cavandoli, S. ve Wilson, G. (2022). Distorting fundamental norms of international law to resurrect the Soviet Union: The International Law Context of Russia’s invasion of Ukraine. Netherlands International Law Review, 69, 383–410. doi: 10.1007/s40802-022-00219-9
• Caymaz, E. ve Büyüksağnak, B. (2021). Buz politikası (kriyopolitik): Arktik deniz ticaret yollarındaki güncel gelişmeler ve jeopolitik yansımaları. O. Limon, Ü. Güneş ve S. Karagöz (Ed.), 21. yüzyılda bölgesel sorunlar (ss. 757-774). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dal, A. (2021). Arktik Bölgesi’nde jeopolitik ve jeoekonomi: Norveç-Rusya ikili iş birliği üzerinden bir değerlendirme. O. Limon, Ü. Güneş ve S. Karagöz (Ed.), 21. yüzyılda bölgesel sorunlar (ss. 741-756). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dodds, K. ve Nuttall, M. (2016). The scramble for the Poles: the geopolitics of the Arctic and Antarctic (1. bs.). Cambridge: Polity Press.
• Dodds, K. (2020). The Arctic: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press.
• Donnelly, J. (2019). Realizm. Burchill, S., Linklater, A., Donnelly, J., Nardin, T., Paterson, M., Reus-Smit, C. ve True, J.(Ed.), Uluslararası ilişkiler teorileri (ss. 53-84). İstanbul: Küre Yayınları.
• Erol, M. S. (2022). Arktik jeopolitiğinin artan önemi bağlamında ABD’nin Arktik strateji belgesi üzerine bir okuma. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 6(2), 294-322. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023, https://dergipark.org.tr/tr/pub/uksad/issue/74418/1226136
• Euronews. (2022). Norway raises military alert level after suspicious drone sightings. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023, https://www.euronews.com/2022/10/31/norway-raises-military-alert-level-after-suspicious-drone-sightings
• Exner-Pirot, H. (2020). Between militarization and disarmament: challenges for Arctic security in the twenty-first century. L. Heininen ve H. Exner-Pirot (Ed.), Climate change and Arctic security: searching for a paradigm shift (ss. 91-106). Cham: Springer International Publishing. doi:10.1007/978-3-030-20230-9_6
• Exner-Pirot, H. ve Bloom, E. (2022). Does the Arctic Council make sense without Russia? Macdonald-Laurier Institute. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023, https://macdonaldlaurier.ca/does-the-arctic-council-make-sense-without-russia-heather-exner-pirot-and-evan-t-bloom-in-the-national-post/
• Exner-Pirot, H. ve Murray, R. W. (2017). Regional order in the Arctic: negotiated exceptionalism. Politik, 20(3), 47-64. doi:10.7146/politik.v20i3.97153 Forsby, A. (2022). Falling out of Favor: How China lost the Nordic countries. The Diplomat. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2023, https://thediplomat.com/2022/06/falling-out-of-favor-how-china-lost-the-nordic-countries/
• Gorbaçov, M. (1988). Murmansk konuşması. S. Sert (Çev.) (1. bs.). Ankara: Barış Basın Yayın,
• Heininen, L. (2013). Arctic security – global cimensions and challenges, and national policy responses. The Yearbook of Polar Law Online, 5(1), 93-115. doi:10.1163/22116427-91000120
• Heininen, L. (2020). Before climate change, ‘nuclear safety’ was there—A retrospective study and lessons learned of changing security premises in the Arctic. L. Heininen ve H. Exner-Pirot (Ed.), Climate change and Arctic security: searching for a paradigm shift (ss. 107-129). Cham: Springer International Publishing. https://doi.org/10.1007/978-3-030-20230-9_7
• Heininen, L., Exner-Pirot, H. ve Barnes, J. (2022). Introduction. L. Heininen, H. Exner-Pirot ve J. Barnes (Ed.), The Russian Arctic: economics, politics & peoples (ss. 1-9). Akureyri: Arctic Yearbook. https://arcticyearbook.com/arctic-yearbook/2022
• HGM. (2021). Arktik Bölge haritası. Harita Genel Müdürlüğü. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023, https://www.harita.gov.tr/urun/arktik-bolge-haritasi/305
• Huebert, R. (2019). A new Cold War in the Arctic?! The old one never ended! redefining Arctic security. Arctic Yearbook. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023, https://arcticyearbook.com/arctic-yearbook/2019
• IPCC (2022). Climate change 2022: Impacts, adaptation and vulnerability. contribution of working group II to the sixth assessment report of the intergovernmental panel on climate change, Cambridge and New York: Cambridge University Press. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023, https://report.ipcc.ch/ar6/wg2/IPCC_AR6_WGII_FullReport.pdf
• Konyshev, V., Heininen, L., Exner-Pirot, H. ve Barnes, J. (2022). Can the Arctic remain a region of international cooperation in the context of the Ukrainian crisis? Arctic Yearbook (ss. 328-330). Erişim tarihi: 11 Mayıs 2023, https://arcticyearbook.com/arctic-yearbook/2022/2022-commentaries/446-can-the-arctic-remain-a-region-of-international-cooperation-in-the-context-of-the-ukrainian-crisis
• Konyshev, V. ve Sergunin, A. (2019). The changing role of military power in the Arctic. M. Finger ve L. Heininen (Ed.), The global Arctic handbook (ss. 171-195). Cham: Springer.
• Kubny, H. (2021, 14 Nisan). Canada sees China as a problem in the Arctic. Polar Journal. Erişim tarihi: 16 Nisan 2023, https://polarjournal.ch/en/2021/04/14/canada-sees-china-as-a-problem-in-the-arctic/
• Limon, O. (2020a). Arktika jeopolitiği-1: jeopolitik durum, küresel iklim değişikliği ve yeni enerji havzaları (1. bs.). İstanbul: Efe Akademi Yayınevi.
• Limon, O. (2020b). Arktika jeopolitiği-2: sorunlar ve anlaşmazlıklar, bölge ve bölge dişi aktörlerin stratejileri (1. bs.). İstanbul: Efe Akademi Yayınevi.
• Limon, O. (2021a). Arktik güvenliği: riskler ve zorluklar. O. Limon, Ü. Güneş ve S. Karagöz (Ed.), 21. yüzyılda bölgesel sorunlar (ss. 775-802.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Limon, O. (2021b). Arctic interests and policy of Turkey: dilemmas, approaches, and initiatives. L. Heininen, H. Exner-Pirot ve J. Barnes (Ed.), Arctic Yearbook (ss. 158-172). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023, https://arcticyearbook.com/arctic-yearbook/2021/2021-scholarly-papers/381-arctic-interests-and-policy-of-turkey-dilemmas-approaches-and-initiatives
• McCannon, J. (2012). A history of the Arctic: nature, exploration and exploitation. London: Reaktion Books.
• Nilsen, T. (2022). Shoigu vows more troops near Nordic countries. The Barents Observer. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023, https://thebarentsobserver.com/en/security/2022/12/shoigu-vows-more-troops-near-nordic-countries
• NORDEFCO. (2023). About NORDEFCO. The Nordic Defence Cooperation. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023, https://www.nordefco.org/the-basics-about-nordefco
• Osthagen, A. (2020). The nuances of geopolitics in the Arctic. The Arctic Institute—Center for Circumpolar Security Studies. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023, https://www.thearcticinstitute.org/nuances-geopolitics-arctic/
• Osthagen, A. (2021). The Arctic security region: misconceptions and contradictions. Polar Geography, 44(1), 55-74. doi:10.1080/1088937X.2021.1881645
• Schreiber, M. (2022). A U.S. coast guard ship unexpectedly encountered Chinese and Russian warships off Alaska. ArcticToday. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023, https://www.arctictoday.com/a-u-s-coast-guard-ship-unexpectedly-encountered-chinese-and-russian-warships-off-alaska/
• Singer, D. (2006). Uluslararası ilişkilerde analiz düzeyi meselesi. Uluslararası İlişkiler, 3(11), 3-24. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2023, https://www.uidergisi.com.tr/wp-content/uploads/2011/06/Uluslararasi-Iliskilerde-Analiz-Duzeyi-Meselesi.pdf
• Tickner, A., Booth, K. ve Smith, S. (2015). Güvenlik revizyonu. M. Aydın (Çev.), Uluslararası İlişkiler Kuramları (ss. 175-197). İstanbul: Uluslararası İlişkiler Kütüphanesi.
• Tommerbakke, S. G. (2019). Strong Chinese reactions to Pompeo’s speech. High North News. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023, https://www.highnorthnews.com/en/strong-chinese-reactions-pompeos-speech
• Uğur, M. A. ve Dal, A. (2020). Evolving Arctic security architecture towards a cooperative one. International Journal of Politics and Security (IJPS), 3, 1-24. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2023, https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijps
• U.S. Department of State. (2022). Joint statement on Arctic Council cooperation following Russia’s invasion of Ukraine. Erişim tarihi: 05 Mayıs 2023, https://www.state.gov/joint-statement-on-arctic-council-cooperation-following-russias-invasion-of-ukraine/
• USGS. (2008). Circum-Arctic resource appraisal: estimates of undiscovered oil and gas north of the Arctic Circle. US Geological Survey. Erişim tarihi: 05 Nisan 2023, https://pubs.usgs.gov/fs/2008/3049/
• Wolfers, A. (1952). National security as an ambiguous symbol. Political Science Quarterly, 67(481–502). doi:https://doi.org/10.2307/2145138 Yılmaz, S. ve Limon, O. (2022). Çin’in Arktika politikası. M. H. Caşın, S. Kısacık ve C. Donduran (Ed.), 21. yüzyılda bütün boyutlarıyla Çin Halk Cumhuriyeti (ss. 908-938). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yirmibeşoğlu, S., Oktan, Ö. ve Özsoy, B. (2021). Arktik Okyanusu ve Güney Okyanusu bölgelerindeki deniz buzu sorunsalı. O. Limon, Ü. Güneş ve S. Karagöz (Ed.), 21. yüzyılda bölgesel sorunlar (ss. 803-818). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• YLE News. (2022). Duma chair: NATO bases would not bring security to Finland. YLE News. Erişim tarihi: 05 Mayıs 2023, https://yle.fi/a/3-12522419