Ekolojik Ayak İzi Kavramının Kullanılmasının 7. Sınıf Öğrencilerinin Çevreye Yönelik Tutumları ve Tüketim Tercihleri Üzerine Etkisi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 81 - 94, 30.07.2019

Gökşen Üçüncü , Mehmet Yılmaz

Öz

İnsanoğlu barınma,
gıda, enerji üretimi gibi faaliyetleri gerçekleştirirken teknolojiden
faydalanarak, hızlı bir kaynak tüketimi gerçekleştirmektedir.  Kaynak tüketimi sonucu ortaya çıkan çevre
sorunlarının çözülmesi, sürdürülebilir yaşam konusunda bilinçli olan bir
topluma bağlıdır. Bu bilincin kazandırılmasında eğitim önemli bir yere
sahiptir. Bu çalışmada, ortaokul 7. sınıf Fen Bilimleri dersi İnsan ve Çevre
Ünitesinde sürdürülebilirlik için ekolojik ayak izi kavramının kullanılmasının
öğrencilerin çevreye yönelik tutumları ve tüketim tercihleri üzerine etkisinin
araştırılması amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Ankara ilinde yer
alan sosyoekonomik düzeyleri, okul kapasitesi ve fiziki şartlar açısından
benzer iki okulun 7. sınıf şubelerine devam etmekte olan toplam 80 öğrenci
oluşturmaktadır. Çalışma, ön test-son test uygulamalarına dayalı deney-kontrol
gruplu deneysel araştırma modeli olarak tasarlanmıştır. Uygulama, dört hafta
süresince toplam 16 ders saatinde yürütülmüştür. Veri toplama için, ön test ve
son test olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen çevreye yönelik tutum
ölçeği ve tüketim tercihlerine yönelik anket uygulanmıştır. Tutum ölçeğinden elde
edilen verilerin analizinde ANOVA testi; anketlerin analizinde ise öğrencilerin
tercihlerine dayalı yüzde-frekans tabloları oluşturulmuştur. Veri analizi
sonucunda çevreye yönelik tutum için deney grubu lehine anlamlı farklılık
bulunmuştur. Tüketim tercihlerine yönelik uygulanan anket sonuçlarında ise
deney grubunda çalışma öncesi ve sonrası değişim oluşurken, kontrol grubunda
herhangi bir değişim gerçekleşmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekolojik ayak izi, Çevre eğitimi, Fen bilimleri eğitimi

Kaynakça

• Cunningham, W.P., & Cunningham, M.A. (2018). Environmental science: A global concern. (Fourteenth Ed.) USA: McGraw-Hill Education.
• Çetin, A.F., Aydemir Güven, E., & Aydoğdu, M. (2017). Sürdürülebilir yaşama yönelik ekolojik ayak izi eğitiminin çevre sorunlarına yönelik tutum ve davranış düzeyine etkisi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, 10(1), 31-48.
• Feriver, Ş. ve Dinçel, D. (2007). Yeryüzüne küçük izler. Yeşil Ufuklar Dergisi, Ocak-Mart, 1, 14-15.
• Grigoryeva, V. V. (2010). Research of parameters of a personal ecological footprint as an effective tool of education for sustainable development. The State of the Art in Ecological Footprint Theory and Applications Footprint Forum Academic Conference Short Communications.
• Keleş, Ö. (2014). Sürdürülebilir ulaşımı tercih edin ekolojik ayak iziniz azalsın. Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi, 1, 46-57.
• Keleş, Ö. (2011). Öğrenme halkası modelinin öğrencilerin ekolojik ayak izlerini azaltmasına etkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,10(3), 1143-1160.
• Keleş, Ö., & Aydoğdu, M . (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının ekolojik ayak izlerini azaltma yolları konusundaki görüşleri. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(3), 171-187.
• Keleş, Ö., Uzun, N., & Özsoy, S. (2008). Öğretmen adaylarının ekolojik ayak izlerinin hesaplanması ve değerlendirilmesi. Ege Eğitim Dergisi, 9 (2), 1-14.
• Keleş, Ö. (2007). Sürdürülebilir yaşama yönelik çevre eğitimi aracı olarak ekolojik ayak izinin uygulanması ve değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Marin, C. M. (2004). Sistem Yaklaşımıyla ekosistemde enerji ve maddenin dönüşümü ve ekolojik sorunlar. çevre sorunlarına çağdaş yaklaşımlar - Ekolojik, ekonomik, politik ve yönetsel perspektifler. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• McMillan, E. E., Wright, T., & Karen, B. (2004). Impact of a university –level enviromental studies class of students’ values. The Journal of Enviromental Education, 35, 19-28.
• Meyer, V. (2004). The ecological footprints as an enviromental education tool for knowledge, attitude and behaviour changes towards sustainable living. MS Thesis, University of South Africa.
• Reece, J.B, Urry, L.A.,Cain, M.L., Wasserman, S.A., Minorsky, P.V., & Jackson, R.B. (2013). Campbell genel biyoloji, (Çev. Ed. Gündüz, E., & Türkan, İ). Ankara: Palme Yayıncılık, 1263s.
• Sadava, D., Hillis, M.D., Heller, H.C., & Berenbaum, M.R. (2014). Yaşam bilimi biyoloji, (Çev. Ed. Gündüz, E., & Türkan, İ). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Simon, E.J., Dickey, J.L., Hogan, K.A. & Reece, J.B. (2017). Campbell temel biyoloji. (Çev. Ed. Gündüz, E., & Türkan, İ). Ankara: Palme Yayıncılık
• Şahin, H., Erkal, S. and Ateşoğlu, L. (2018). Determination of ecological footprint awareness of preschool teacher candidates. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 9 (31), 1-12.
• UNESCO (2002). Education for sustainability from Rio to Johannesburg: lessons learnt from a decade of commitment. http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001271/127100e.pdf
• Venetoulis, J. & Talberth, J. (2008). Refining the ecological footprint. Environment, Development and Sustainability, 10(4), 441-469.
• Vuuren D.P. & Smeets, E. M. W. (2000). Ecological footprints of Benin, Bhutan, Costa Rica and the Netherlands. Ecological Economics, 34(1), 115-130.
• Wackernagel, M., & Moran, D. (2005). Europe 2005 the ecological footprint, WWF European http://assets.panda.org/downloads/europe2005ecologicalfootprint.pdfPolicy Office, Brussels, Belgium adresinden alınmıştır.
• Wackernagel, M. & Yount, J. D. (2000). Footprints for sustainability: The next steps. Enviroment, Development and Sustainability, 2, 21-42.
• Wackernagel, M., & Rees, W. (1996). Our ecological footprint reducing human ımpact on the Earth. Canada: New Society Publishers.
• Weinberg, R., & Quesenberry, J. (2010). Introducing the footprint in information systems education. The State of the Art in Ecological Footprint Theory and Applications Footprint Forum Academic Conference Short Communications, Italy.
• Yaşayan Gezegen Raporu (2018). Erişim adresi: https://www.wwf.org.tr/
• Yıldız, E., & Selvi, M. (2015). The awareness levels of science and technology teacher candidates towards ecological footprint. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 12(4), 23-34.
• Yıldız, K., Sipahioğlu., & Yılmaz, M. (2008). Çevre bilimi ve eğitimi. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.