Ortaöğretim Öğrencilerinin Endemik Türlere Yönelik Etik Yaklaşımlarının Belirlenmesi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 3, 113 - 128, 30.11.2019

Ferhat Karakaya , İşıl Atilla Ecem Zöhre Alakabak Mehmet Yılmaz

Öz

Dünya üzerinde dağılım gösteren endemik tür
çeşitliliği bakımından Türkiye, küçük Asya olarak nitelendirilmektedir.
Anadolu, hem kuzeyden, hem güneyden, hem de doğudan gelen türlere yaşam alanı
oluşturduğu için Avrupa, Batı Asya ve kısmen de Afrika fauna ve florasının
açıklanması açısından oldukça öneme sahiptir. Ancak son yıllarda yapılan aşırı
avlanma, ilaç kullanımı, yaşam alanlarının yerleşime açılma gibi insan
faaliyetleri endemik türlerin yok olmasına neden olmaktadır. Sahip olunan
ekolojik değerlerimizin korunması ve gelecek nesillere ekolojik mirasımızın
aktarılması için etik değerlere sahip bireylerin yetiştirilmesi oldukça
önemlidir. Bu nedenle ilkokuldan üniversiteye düzeyine kadar tüm öğrencilerin
endemik türlere yönelik etik ikilem içeren konularda karar verme sürecinde
tercih ettikleri etik yaklaşımların belirlenmesi gerekir. Bu araştırmada,
araştırmada, ortaöğretim öğrencilerinin Türkiye’de bulunan endemik türlere
yönelik uygulamalarda karar verirken ele aldıkları etik yaklaşımların belirlenmesi
amaçlanmıştır. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı çalışma, 359 ortaöğretim
öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında, Türkiye’de bulunan
endemik türlere yönelik etik ikilem içeren 5 (beş) farklı senaryo
oluşturulmuştur. Veriler içerik analizi yapılarak değerlendirilmiştir.
Araştırma sonucunda, güvenirliği 0,87 olan çoktan seçmeli etik değer envanteri
geliştirilmiştir. Ayrıca, ortaöğretim öğrencilerinin endemik türe yönelik etik
yaklaşımlarının konulara göre farklılık gösterdiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endemik tür, Etik, Etik değer envanteri, Etik yaklaşımlar

Kaynakça

• Aksoy, N., Özkan, N.G., Aslan, S., & Koçer, N. (2014). Düzce ili bitki biyolojik çeşitliliği, endemik, nadir bitki taksonları ve koruma statüleri: Düzce’de tarih ve kültür. Gaye Yayınevi, Bursa.
• Arif, R., Küpeli, E., & Ergun, F. (2004). The biological activity of Centaurea L. species. G.U. Journal of Science 17(4), 149-164.
• Aydın, İ. (2003). Eğitim ve öğretimde etik. Pegem A Yayıncılık: Ankara.
• Bahadır, M., & Emet, K. (2013). Anadolu'da yayılış gösteren omurgalı endemik fauna elemanlarının cbs ile dağılış alanlarının haritalanması. Journal of International Social Research, 6(24), 34-50.
• Baran, İ. (1990). Türkiye’nin biyolojik zenginlikleri (kurbağalar ve sürüngenler bolümü). Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, Ankara.
• Baran, İ. (2005). Türkiye amfibi ve surungenleri. Turkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TUBİTAK) Populer Bilim Kitapları: 207, Başvuru Kitaplığı :21, Ankara.
• Dawson, V., & Schibeci, R. (2003). Western Australian high school students' attitudes towards biotechnology processes, Journal of Biological Education, 38(1), 7-12.
• Ekim, T., Koyuncu, M., Vural, M., Duman, H., Aytaç, Z., & Adıgüzel, N. (2000). Türkiye bitkileri kırmızı kitabı (eğrelti ve tohumlu bitkiler) (Red Data Book of Turkish Plants) (Pteridophyta and Spermatophyta). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği ve Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayını, Ankara, 246 s.
• Elp, M., Sen, F., & Cetinkaya, O. (2008). Some biological properties of carp (Cyprinus carpio L., 1758) living in Kockopru Dam Lake, Van-Turkey. Journal of Animal and Veterinary Advances, 7(10), 1324-1328.
• Geldiay, R., & Balık S. (2009). Türkiye tatlısu balıkları. Ege Universitesi Su Urunleri Fakultesi Yayınları No: 46, İzmir.
• Işık, K. (2011). Rare and endemic species: why are they prone to extinction?. Turkish Journal of Botany, 35(4), 411-417.
• IUCN, (2001). Red list categories: Version 3.1. Prepared by ICUN Species Survival Commission, ICUN, Gland Switzerland and Cambridge, UK.
• Karakaya, F., & Arslan, O. (2016). Öğrencilerin hayvan deneylerine yönelik etik yaklaşımları: 9. Sınıf örneği. Turkish Journal of Education, 5(4), 208-223.
• Karakaya, F., & Yılmaz, M. (2017). Environmental ethics awareness of teachers. International Electronic Journal of Environmental Education, 7(2), 105-115
• Karakaya, F., Avgın, S.S., & Yılmaz, M. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevreye yönelik etik tutumlarının incelenmesi. Başkent University Journal of Education, 5(2), 225-232.
• Kaya, İ. (2015). Etik değerlere yatkınlık ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of International Social Research, 8(41), 968-974.
• Keskin Ozer, M., Samanci Keskin, N., & Kurt, I. (2013). The investigation of the opinions of teacher candidates about current ethical issues in terms of various variables. Journal of Higher Education and Science, 3(2), 142-152.
• Keskin Samancı, N. (2009). Biyoetik eğitimi kapsamında ortaöğretim öğrencilerine yönelik ‘biyoetik değer envanteri’ geliştirilmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurt, I. (2011). Biyolojik bilimlerin neden olduğu değer sorunlarının tartışılması sürecinde kullanılmak üzere bir değer envanterinin geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Mccoy, W. M., McCoy, A.K., & Levey, J.D., (2007). Teaching biodiversity to students in inner city & under resourced schools. The American Biology Teacher, 69(8), 473-476.
• MEB (2018). Ortaöğretim Biyoloji Dersi (9., 10., 11. ve 12. sınıf) öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=361 (15.10.2018 tarihinde alınmıştır).
• Miles, M.B., & Huberman, A.M. (2015). Nitel veri analizi (1.baskı). (Ed. S. Altun Akbaba ve A. Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
• Okay, Y., & Günöz, A. (2009). Gölbaşı’na endemik Centaurea tchihatcheffii Fisch. et Mey. tohumlarının çimlenmesi üzerine bazı uygulamaların etkisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım bilimleri Dergisi, 15(2), 119-126.
• Reece, J.B, Urry, L.A.,Cain, M.L., Wasserman, S.A., Minorsky, P.V., & Jackson, R.B. (2013). Campbell biyoloji. (Çeviri Editörleri: Ertunç Gündüz, İsmail Türkan), Palme Yayıncılık, 1263 s. Ankara.
• Saez, M.J., Nino, A.G., & Carretero, A. (2008). Matching society values: Students’ views of biotechnology, International Journal of Science Education, 30(2), 167-183.
• Şenkul, Ç., & Kaya, S. (2017). Türkiye endemik bitkilerinin coğrafi dağılışı. Türk Coğrafya Dergisi, 69, 109-120.
• Simon, E.J., Dickey, J.L., Hogan, K.A., & Reece, J.B. (2017). Campbell temel biyoloji (Çeviri Editörleri: Ertunç Gündüz, İsmail Türkan), Palme Yayıncılık, 639 s., Ankara.
• Strauss, A.L., & Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Newbury Park, CA: Stage.
• Tekerek, M., Karakaya, F., & Tekerek, B. (2016). Ethical reasoning in STEM disciplines. Journal of Education and Practice, 7(32), 182-188.
• Titus, C., Zoltowski, C.B., Huyck, M., & Oakes, W. C. AC 2011-1833: The creation of tools for assessing ethical awareness in diverse multi-disciplinary programs.
• Velasquez, M., Moberg, D., Meyer, M. J., Shanks, T., McLean, M., DeCosse, Andre, C., & Hanson, K. (2009). A Framework for thinking ethically. Markkula Center for Applied Ethics at Santa Clara University. https://www.scu.edu/ethics/ethics-resources/ethical-decision-making/a-framework-for-ethical-decision-making/ (25.11.2018 tarihinde alınmıştır).
• Yalmancı, S.G. (2015). Çevreye yönelik etik tutum ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik güvenirlik çalışması. Turkish Journal of Education, 4(2), 29-40.
• Yazıcı, K. (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları (19), 499-522.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.