Çevre İle İlgili Mitlerin Öğrenci Görüşlerine Göre İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 138 - 154, 31.07.2021

Havva Nur Yeşil , Mehmet Yılmaz

Öz

İnsan populasyonunun büyümesi, yüzlerce türün neslinin tükenmesine ve binlercesinin de yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmasına sebep olmuştur. Bu değişiklikler biyoceşitliliğin kaybını göstermektedir. Biyoçeşitliliğin korunması için yapılan araştırmalarda yöresel olarak anlatılan efsanelerin, hikayelerin ve mitlerin bölgenin fauna ve florasının korunmasında büyük etkisi olduğu bildirilmektedir. Kaynağını halkın geçmişinden, kültüründen, hatta yaşadığı coğrafi konumdan alan halk inanışları; bir halkın, en erken dönemlerinden başla yarak ortaya çıkan fikir şeklini, çevre ve doğa ile olan geleneksel bağlarını göstermektedir. Bu araştırmanın amacı, ortaöğretim öğrencilerinin çevresel ve ekolojik mitler doğrultusunda biyoçeşitliliğe bakış açısının ne ölçüde değiştiğini çeşitli değişkenler açısından incelemektir. Yarı yapılandırılmış görüşme formunun kullanıldığı bu araştırma, 2017-2018 eğitim öğretim yılı güz döneminde dört farklı ildeki farklı okullardan, çeşitli kademelerdeki ortaöğretim öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubu tüm lise çeşitlerinde öğrenim gören 400 öğrenciden oluşmaktadır. Uygulanan yarı yapılandırılmış görüşme formunda dört farklı mit ve bu mitlere ait açık uçlu sorular bulunmaktadır. Bu formlar dört yüz katılımcıya uygulanmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formunun değerlendirilmesi sonucu elde edilen verilere göre ana temalar oluşturulmuştur. Verilen yanıtlar; inanç, çevre koruma ve çevre bilinci, ekonomi ve turizm, kültürel, doğal denge ve biyolojik çeşitlilik, realist yaklaşım olmak üzere altı kategoride toplanmıştır. Bunun yanı sıra belirlenen görece farklı yorumlar ise diğer başlığı altında toplanmıştır. Araştırma bulgularına göre, çevresel mitlerin doğayı korumada olumlu etkilerinin olduğu, ekoturizmi geliştirdiği belirlenmiştir. Ancak araştırmaya katılan öğrencilerin bir kısmı böyle mitler olmasa da çevrenin korunması gerektiği şeklinde görüş bildirmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

biyoçeşitlilik, çevresel mitler, doğa koruma, çevre eğitimi

Destekleyen Kurum

Gazi Üniversitesi

Examining of environmental myths according to student opinions

Öz

The increase in human population caused the extinction or dangerous depletion of hundreds of many species. This indicates the decrease in biodiversity. The biodiversity studies show that the local myths, legends or tales of the local people have a significant effect on the protection of regional fauna and flora. The myths which emerge from the very early past, culture and even the geography of the people illustrate their opinions and their traditional ties with environment and nature. The purpose of this study is the investigation of the amount of the change of the opinions of the secondary education students towards the biodiversity based upon ecological myths according to the different variables. The study was carried out on secondary education students at various levels studying in Sanliurfa, Antalya- Alanya, Kahramanmaras- Elbistan and Konya- Doganhisar in 2017-2018 academic year by the use of constructed interview forms. The study group consists of 400 students from all types of high schools. The constructed interview form consisted of open-ended questions about the four different myths. A main theme was formed according to the data obtained from the constructed interview forms. The answers were collected under six different categories as belief, environmental protection and awareness, culture, economy and tourism, environmental balance and biological diversity and realist approach. The opinions other these were collected under “others” category. The result of the study revealed of the students stated that the environmental myths are quite useful in environmental protection and think that they promote the ecotourism. The students stated the opinion that the environment is being protected anyhow without needing such myths.

Anahtar Kelimeler

biodiversity, environmental myths, protection of nature, environmental education

Kaynakça

• Aikenhead, G. (1991). Logical resoning in science and technology. New York: John Wiley and Sons.
• Albayrak, A. (2017). Mitolojinin dini hayattaki yeri ve önemi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54), 951-954
• Altunışık, R., Coşkun. R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı (6. Baskı). Sakarya: Ekin.
• Ankaya, F., Yazıcı, K., Balık, G., & Aslan B. (2018). Dünyada ve Türkiye’de ekoturizm, sosyal-kültürel ve ekonomik katkıları. Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, 1(2), 69-72.
• Argyris, C., & Schon, D.A. (1978). Organizational learning. USA: Reading.
• Artun, E. (1998). Tekirdağ'da batıl inanışlar. Tekirdağ Halk Kültürü Araştırmaları, 1(1), 66-83.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 368-388.
• Baylan, E. (2009). Doğaya ilişkin inançlar, kültür ve çevre sorunları arasındaki ilişkilerin kuramsal bağlamda irdelenmesi. Ankara Üniversitesi Çevre Bilimleri Dergisi, 1, 67-74.
• Berelson, B. (1952). Content analysis in communication research. Glencoe: Free Press.
• Boratav, P. (1992). 100 Soruda Türk halk edebiyatı. İstanbul: Bilgesu.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karademir, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Ankara: Pegem.
• Carey, S. (1985). Conceptual change in childhood. Cambridge: MA, MIT.
• Çetin, Ç. (2007) Tatar Türkleri'nde mitolojik varlıklarla ilgili mitler ve inanışlar: İyeler ve yaratıklar. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(43), 1-32.
• Çimen, O., & Timur, S. (2013). Öğretmen adaylarının çevreye yönelik olumsuz davranışlarının incelenmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 8(12), 335-346
• Çoruhlu, Y. (1999). Türk mitolojisinin ABC'si. İstanbul: Kabalcı.
• Derman, A., & Aslan, Z. (2016). Çevre eğitimi için kültürel bir bakış açısı: Dede Korkut Hikayeleri. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 11(14), 201-220.
• Devers, K. J., & Frankel, R. M. (2000). Study design in qualitative research--2: Sampling and data collection strategies. Education for Health, 13(2), 263.
• Dreyfus, A. (1995). Biological knowledge as a prequisite for the development of values and attitudes. Journal of Biological Education, 29(3), 215-219.
• Ergin, E. (2014). Biyoçeşitlilik ve koruma biyolojisi. http://www.bilimgenc.tubitak.gov.tr/makalebiyocesitlilik-ve-koruma-biyolojisi. 22.09.2020.
• Erlich, P. R., & Wilson, O.E. (1991). Biyoçeşitlilik çalışmaları: Bilim ve politika. Science, 253, 758-762.
• Gacar, Ş. (2020). Hayvan folkloru bağlamında Türk dünyası ekolojik destanları. Erişim adresi: http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/22853/GACAR%2c%20%c5%9eamil%20%282020%29.%20Hayvan%20Folkloru%20Ba%c4%9flam %c4%b1nda%20T%c3%bcrk%20D%c3%bcnyas%c4%b1%20Ekolojik%20Destanlar%c4%b1yeniii.pdf?sequence=4&isAllowed=y. 18.09.2021.
• Guba, E. G. & Lincoln, Y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative research. Handbook of Qualitative Research, 2(105), 163-194.
• Gültekin, M. (2015). Dede Korkut Kitabı'nda kahramanların problem çözme yöntemleri ve Dede Korkut Kitabı'nın eğitimde kullanılması. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/ Journal of Turkish World Studies, 15(2), 49-54.
• Holil, M. (2020). Myths of Nyi Pohaci Sanghyang Sri on Sundanese Ethnic: Efforts to Reconstruct the Values of Environmental Conservation. IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science, 469, 1-6.
• Işık, K. (1996). Biyolojik çeşitlilik https://www.researchgate.net/profile/Kani_Isik/publication/215472338_BIYOLOJIK_CESITLILIK/links/01de5c756ac613fd96d325e7/BIYOLOJIK-CESITLILIK.pdf. 08.09.2020.
• İnan, A. (1976). Eski Türk dini tarihi. İstanbul: Kültür.
• Janis, I.L. (1949). The problem of validating content analysis. New York. https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=-y1KEoBSqHMC&oi=fnd&pg=PA358&dq=Janis,+I.L.+(1949).+The+problem+of+validating+content+analysis.+New+York.&ots=kw3u3AruPY&sig=U5a903oq_gfhksd0J05uwTA6Olc&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false. 07.09.2020.
• Kafesoğlu, İ. (1993). Türk milli kültürü (10. Baskı). İstanbul: Boğaziçi.
• Kalafat, Y. (1996). İslamiyet ve Türk halk inançları. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Karakaş, R. (2012). Siirt halk kültürünün şifa dağıtıcıları: Kutsal sular. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 7(4), 2149-2161.
• Karakaya, F., & Arslan, O. (2016). Students’ethical approaches related to animal experiment: 9th grade example. Turkish Journal of Education, 5(4), 208-223.
• Karakaya, F., Atilla, I., Alakabak, E.Z., & Yılmaz, M. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin endemik türlere yönelik etik yaklaşımlarının belirlenmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 113-128.
• Karaköse, S. (2015). Klasik Türk edebiyatında tenasüh inancı izleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 54, 209-238.
• Karakurt, D. (2011). Türk söylence sözlüğü, açıklamalı ansiklopedik mitoloji sözlüğü (2. Baskı). Türkiye: E-Kitap.
• Keleş, F. (2017). Ortaokul öğrencileri için biyolojik çeşitlilik konusunda ders planı tasarlama. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 41-65
• Kılınçel, F. (2010). Bozkır’dan hikâyeler. Konya: Tebeşir.
• KolayOf (t.y.). İlkçağ felsefesi. https://www.kolayaof.com/ornek_ozet/FEL101U.pdf. 06.12.2019
• Konakoğlu Kurt, S. S., & Kurdoğlu, B. Ç. (2020). Doğa temelli turizm koridorlarının oluşturulmasına yönelik bir öneri: Amasya kent örneği, Turizm Akademik Dergisi, 7(1), 83-95.
• Kumartaşlıoğlu, S. (2020). Tayy-i mekan motifli efsanelerde savaşların gizli kahramanları. Milli Folklor, 32(16), 128.
• Kurt, S. S., & Kurdoğlu, B. Ç. (2016). The role and importance of tourism information system in urban tourism planning. Global Issues and Trends in Tourism, 1, 661-668.
• Kurt, S.S., Düzgüneş, E., Kurdoğlu, B. Ç., & Demirel, Ö. (2016). Example study about meryemana valley (Trabzon/Turkey) for determining the potential campground in the scope of nature tourism. Journal of Environmental Protection and Ecology, 17(2), 576–583.
• Malterud, K. (2001). Qualitative research: Standards, challenges, and guidelines. The Lancet, 358(9280), 483-488.
• Mandaloğlu, M. (2013). Türk Mitolojisinden Anadolu'ya taşınan kültür: Geyik motifi. Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(27), 382-391.
• Maru, Y., Gebrekirstos, A. & Haile, G. (2020). Indigenous ways of environmental protection in Gedeo community, Southern Ethiopia: A socio-ecological perspective. Cogent Food & Agriculture, 6(1), 1-26.
• Meydan, A. & Yıldız, N. (2014). 4.Sınıf sosyal bilgiler programındaki çevre ile ilişkilendirilen değerlerin öğrencilerin çevre bilinci kazanmasındaki önemi. Social Science Studies, 1, 50-64.
• Mollaibrahimoğlu, Ç. (2008). Anadolu halk kültüründe hayvanlar etrafında oluşan inanç ve pratikler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Morkoç, A. (2018). Cengiz Atymatov'un Dişi Kurdun Rüyaları romanında çevre felaketi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1/2), 255-264.
• Nar, M. (2014). Günümüz toplumunda mitler: Anadolu halk efsaneleri üzerine genel bir değerlendirme. Cyprus International University, 20(79), 55- 77.
• Oğuz, D., Çakçı, I., & Kavas, S. (2011). Yüksek öğretimde öğrencilerin çevre bilinci. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 12, 34-39.
• Özpay A. G. (2017). Türkiye’de inanç turizmine yeni bir örnek: Kutsal Balıklı Göl. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 937-951.
• Polat, N. & Topçu, T. (2018). Çevre sorunlarına mitler ışığında çözüm önerileri. TÜBAR XLIV. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/610934
• Pooley, J.A., & O' Connor, M. (2000). Environment & behavior. Environmental Education and Attitudes, 32(5), 711-724. Şanlıurfa Balıklı Göl Videosuna https://www.youtube.com/watch?v=659bxrzrveE. html, 18.08.2019
• Şener, H. İ. (2004). Hicretle ilgili şiirler ve tahlilleri. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2(4), 89-103.
• Seyidoğlu, B. (1995). Mitoloji üzerine araştırmalar/ Metinler ve tahliller. Kayseri: Bizim Gençlik.
• Seyidoğlu, B. (1997). Erzurum efsaneleri. İstanbul: Dergâh.
• Simon, E. J., Dickey, J. L., Hogan, K. A., & Reece, J. B. (2017). Campbell temel biyoloji. Ankara: Palme.
• Stone, P. J., Dunphy, D.C., Marshall, S. S., D. M., & Ogilvie, D. M. (1966). The general inquirer: A computer aproach to content analysis. Massachusetts: The MIT.
• Taplamacıoğlu, M. (1983). Din sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Yel, M., Öztaş, F., & Öztaş, H. (2005). Biyoloji eğitiminin diğer canlılar ve çevreye karşı insan etik değerlerinin oluşumu üzerin etkileri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(3), 295-306.
• Yılar, Ö. (2005). Mit- efsane ve eğitim. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 1-4.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, M., & Çimen, O. (2012). İlköğretim öğrencilerinin geri dönüşümle ilgili bilgileri ve geri dönüşüm davranışları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 63-74.
• Yılmaz, M., & Çimen, O. (2014). Dönüşümsel öğrenme kuramına dayalı çevre eğitiminin biyoloji öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik algısına etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 339-359.